Термиз давлат университети раимов ғайрат файзуллаевич

1-расм. Мактабда физиканинг “Механика” бўлимига доир ностандарт масалалар ечишнинг босқичли модели.
Физиканинг “Механика” бўлимидан ностандарт масалалар, бироз мураккаброқ бўлганлиги боис дарсдан сўнг синфдан ташқари машғулотларда ечиш бўйича топшириқ бериш фойдали. Бу ўқувчилар томонидан ностандарт масалаларни тасаввур қилиш иқтидор ва қобилиятни ривожлантиришда ёрдам беради.
Қуйида физикадан ностандарт масалалар ечиш методикасининг умумий томонлари ҳақида қисқача тўхталамиз:
1. Маълумки, физикага оид ҳар бир ностандарт масала мазмунида физик ҳодиса ва жараёнлар, қонун ва қонуниятларнинг хусусий кўриниши ётади. Физиканинг “Механика” бўлимига доир ностандарт масалаларни ечиш учун уларга тегишли назарияни чуқур ва пухта ўрганиш керак бўлади.
2. Ностандарт масала шартини ўқишда, асосий эътиборни изланаётган катталикка қаратмаслик, уни тезда топишга ҳаракат қилмаслик керак. Аксинча, ностандарт масалада акс этаётган физик ҳодиса мазмунини тушуниб олиш, бу ҳодисада ётган физик қонун ва формулаларни эсга олиш лозим.
Қуйида ностандарт масалалардан 2 тасини ўқувчилар эътиборига ҳавола қилишни лозим топдик:
1- масала. 10-расмда берилган υ(t) графиги ярим айланадан иборат. Бунда υ_max = υ_{0 .}Шу ҳаракатнинг ўртача тезлиги топинг.
Жисмнинг O_t вақт оралиғидаги босиб ўтган йўли сон жиҳатдан 1- расмдаги ярим айлананинг юзасига тенг. Маълумки, υ_max = υ₀ ярим айлананинг радиуси, у ҳолда ярим айлананинг юзаси
бу эса босиб ўтилган йўл, яъни 
Маълумки, ўртача тезлик босиб ўтилган йўлни босиб ўтиш учун кетган вақтга нисбатига, яъни га тенг. Бунда вақт t графикда ярим айлананинг диаметрига ёки иккита радиусига, яъни t₁=2R га тенг. Лекин, эканлигидан t = 2v₀.
Энди s йўл ва t вақтларнинг қийматларини ўртача тезлик формуласига қўйсак, тенг бўлади.
Демак, ўртача тезлик υ_ўрт=_{ } га тенг экан.
Жавоби: