Термиз давлат Университети Педагогика факулътети Психология таълим йўналиши битирувчиси Нормуродов Ғайратнинг “Тадбиркорлик фаолияти хусуси

obyektlarini o‘rganishda nutqini rivojlantirishga oid masalalar ruyxati

1	ASOSIY MASALALAR TOIFASI
1	2
1	Nutqning grammatik tomonini shakllantirish.
2	Nutqning tovush tomonini shakllantirish.
3	Nutq o‘stirishga oid asosiy vazifalar ro‘yxati.
4	Lug‘at boyligi.
5	Maktabgacha katta yoshdagi bolalarda dialogik nutqni shakllantirish.
6	Monologik nutqni shakllantirish.
7	Nutq o‘stirish dasturini tuzish
8	Nutqni rivojlantirishning qulay metod va usullarini tanlash.
9	Nutkni rivojlantirish darajasini baholash mezonlarini ishlab chiqish.
10	Nutqni rivojlantirishning asosiy natijalarini nazorat qilish.
11	Nutqning tovush madaniyatini shakllantirishning qulay metod va usullarini

	ishlab chiqish va tanlash.
12	Нутқни ривожлантиришнинг асосий назарий асосларини аниқлаш.
13	Мактабгача катта ёшдаги болалар томонидан теварак-атрофни ўрганиш учун асосий объектлар руйхатини аниқлаш.
14	Ўйинлардан нутқ ўстириш воситаси сифатида фойдаланиш.

2. 
   jadval
   

Maktabgacha katta yoshdagi bolalarniig tevarak-atrof obyektlarini o‘rganishda nutqini rivojlantirishga

oid qo‘shimcha masalalar

1	QO‘SHIMCHA MASALALAR TOIFASI
1	2
1	Nuqni rivojlantirishga oid asosiy tushunchalar va ularning ta’rifi.
2	So‘z zaxirasini boyitish yullari va vositalari.
3	Hikoya qilib berishga o‘rgatish.
4	Mashg‘ulotlarning tarbiyaviy yo‘naltirilganligini ta’minlash
5	Mashg‘ulotlarni yakka tartibda tashkil etish.
6	Qayta hikoya qilib berish usullariga amal qilish.
7	Nutqni rivojlantirishni rejalashtirish vositalaridan foydalanish.
8	Nutq o‘zlashtirish qonuniyatlari.
9	Nutqni rivojlantirish tamoyillari.
10	Nutqning tovush madaniyatini shakllantirishga oid mashg‘ulotlarni tashkil etish.
11	Nutq o‘stirishda bolalar tomonidan yo‘l quyiladigan asosiy xatolar tasnifi.
12	5—6 yoshli bolalarning grammatik ko‘nikmalarini shakllantirish.
13	Nutq ifodaliligini shakllantirishning asosiy shart-sharoitlari.
14	Sayohatlar — nutq o‘stirish vositasi sifatida.
15	Ona tilining orfoepiya meyorlarini egallashning eng kulay shart-sharoitlari.
16	Ovoz sifatini takomillashtirishning xususiyatlari.

17
Maktabgacha katta yoshdagi bolalar ijtimoiy mehnati — nutqni o‘stirish vositasi sifatida.

18

Maktabgacha katta yoshdagi bolalar nutqini o‘stirishda kompyuterdan foydalanish shart- sharoitlari

3. 
   jadval
   

Maktabgacha katta yoshdagi bolalarning tevarak-atrof obyektlarini o‘rganishda nutqini rivojlantirishga

oid ikkinchi darajali masalalar

1	IKKINCHI DARAJALI MASALALAR TOIFASI
1	2
1	Badiiy adabiyotlar bilan tanishtirish.
2	Nutq o‘stirishga oid tadqiqot metodlari.
3	Rasmlarga qarab hikoya qilib berishga o‘rgatish.
4	Xotira bo‘yicha hikoya qilib berishga o‘rgatish.
5	Kattalar xabarini qayta hikoya qilib berish.
6	Tarbiyachining nutq madaniyatiga qo‘yiladigan asosiy talablar.
7	Maktabgacha katta yoshdagi bolalar nuqi ifodaliligining shart-sharoitlarini ta’minlash.
8	Bolalar tomonidan tarbiyachilar nutqini tushunmaslikning oldini olish shart-sharoitlari.
9	Antonim so‘zlarni o‘zlashtirish uchun mashqlar
10	Bolalarni badiiy adabiyot bilan tanishtirishga oid mashg‘ulotlar o‘tkazishning xususiyatlari.
11	Topishmoq, maqol va matallar — nutq o‘stirish vositasi sifatida.
12	Rasmlardan foydalanish — nutq o‘stirish vositasi sifatida.
13	Maktabgacha katta yoshdagi bolalarning turli yoshdagi guruxlari nutqini o‘stirishda izchillikka rioya qilishning mohiyati va xususiyatlari.
14	Maktabgacha katta yoshdagi bolalar nuqini o‘stirishda magnitofondan foydalanish.

Maktabgacha katta yoshdagi bolalar nutqini o‘stirishga oid tevarak-atrof

obyektlari:

• 
  maktabgacha yoshdagi bolalarning yoshi;
  

• 
  ko‘pgina bolalar bog‘chalarida, maktabgacha yoshdagi bolalar bo‘lishi uchun obyektlarning qulayligi;
  
• 
  so‘z zaxirasini boyitishning zarurligi.
  

Tevarak-atrof obyektlarining namunaviy ro‘yhati quyidagicha:

1. 
   Xayvonot olami.
   
2. 
   Tabiat ko‘rinishlari (bahor, yoz va boshqalar).
   
3. 
   Usimliklar dunyosi.
   
4. 
   Insonlarning mehnat faoliyaggi.
   
5. 
   Xo‘jalik sohalari (sanoat, kishlok; xo‘jaligi va boshqalar).
   
6. 
   Pochta, telegraf.
   
7. 
   G‘alla, un, sabzavot va boshqalarni saqlash uchun binolar (elevatorlar, omborlar va boshqalar).
   
8. 
   Dengiz, ko‘l, daryo, sharshara, ariq kanal.
   
9. 
   Tog‘lar, tog‘ daralari, g‘orlar.
   
10. 
    Osmon, yulduzlar, fazo.
    
11. 
    Madaniy-maishiy inshootlar.
    
12. 
    Savdo rastalari, dukonlar.
    
13. 
    O‘yinchoqlar.
    
14. 
    Kitoblar, rasmlar, bezakli jurnallar.
    

Nutqni rivojlantirishga oid tevarak-atrof obyektlarini quyidagi guruhlarga bo‘lish mumkin:

• 
  hayvonot va o‘simliklar olami;
  
• 
  insonlar mehnati va texnika vositalari;
  
• 
  tevarak-atrof predmetlari;
  
• 
  narsa-buyumlar;
  
• 
  o‘ynchoqlar, rasmlar, badiiy asarlar;
  
• 
  madaniy-maishiy binolar;
  

• 
  tevarak-atrof hodisalari, yil fasllari.
  

Xulosa qilganda, turli xil adabiy manbalarni, maktabgacha tarbiya muassasalari ilg‘or ish tajribalarini atroflicha o‘rganish va tahlil etish natijasida tevarak-atrofni o‘rganishda nutqni rivojlantirish muammosi ta’limning ilk bosqichi taraqqiyotida muhim o‘rin tutadi.
Maktabgacha katta yoshdagi bolalar nutqini rivojlantirish mashg‘ulotlarini rejalashtirish va tashkil etish, amaliyotdagi mavjud tavsiyalardan foydalanish, tanqidiy va ijodiy yondashishgaar zarurligiga e’tibor qaratish, shuningdek, maktabgacha katta yoshdagi bolalar nutqini rivojlantirishga oid ilg‘or texnologiyalardan foydalanishning mazmuni va ayrim xususiyatlari tahlil qilinadi.