Termiz davlat universiteti magistratura bo‘limi “Iqtisodiyot va menejment” kafedrasi

1.1-jadval. O‘zbekiston asosiy savdo hamkorlar bilan o‘zaro savdo

Manba: Davlat statistika qo‘mitasi ma’lumotlari asosida
Ikkinchi yirik tashqi savdo hamkorimiz Xitoy bilan 2019-yil eksport hajmi 2.5mlrd AQSh dollarini, import esa 5.2mlrd AQSh dollarini tashkil etgan bo‘lsa, 2021-yilda eksport hajmi 2.5mlrd AQSh dollar va import hajmi 5mlrd AQSh dollarga kamaygan. 2020-yilda covid-19 pandemiya sharoitida bir qancha mamlakatlar qatori O‘zbekistonda ham tashqi savdo aloqalarini pasayishiga sabab bo‘ldi. Buni yuqoridagi jadvaldan ham ko‘rishimiz mumkin. Shu munosabat bilan O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020-yil, 19-martdagi “Koronavirus pandemiyasi va global inqiroz holatlarining iqtisodiyot tarmoqlariga salbiy ta’sirini yumshatish bo‘yicha birinchi navbatdagi chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi farmoni qabul qilindi. Unga ko‘ra,
- O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzurida yuridik shaxs tashkil etmagan holda, 10 trln so‘m miqdoridagi Inqirozga qarshi kurashish jamg‘armasi (Inqirozga qarshi kurashish jamg‘armasi) tashkil etildi;
- O‘zbekiston Respublikasining davlat kafolati ostida jalb etilgan kreditlarni so‘ndirish, shuningdek, birinchi darajali xarajatlarni amalga oshirish uchun foizsiz budjet ssudalari ajratish yo‘li bilan strategik korxonalarni davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash choralarini ko‘rildi;
- Hudud va tarmoqlarda eksport salohiyatini rivojlantirish masalalari bo‘yicha respublika komissiyasiga 2020-yil 1-oktabrga qadar eksport qiluvchilarning transport xarajatlarining bir qismini kompensatsiya qilish uchun Eksportni rag‘batlantirish agentligiga ajratiladigan mablag‘lar hisobidan subsidiyalar taqdim etish haqida mustaqil qarorlar qabul qilish huquqi berildi⁸ va buning natijasida 2021-yilda aholi turmush darajasi barqarorligi ta’minlanishi barobarida tashqi savdo aloqalarda ham o‘sish kuzatildi. Tashqi savdoni tartibga solishda olib borilayotgan siyosat natijasida bugungi kunda O‘zbekistan dunyoning 170 dan ortiq davlatlari bilan har tomonlama tashqi savdo aloqalarini o‘rnatgan. Ispaniyaning EKZ Global kompaniya rahbari Adolf Romero O‘zbekistoning tashqi aloqalariga to‘xtalib: ― O‘zbekiston bugungi kunda xorijiy hamkorlari bilan savdo aloqalarini mustahkamlash va kengaytirishga qaratilgan faol investitsion siyosat olib bormoqda. Bu esa o‘z navbatida,mamlakatga kiritilayotgan investitsiya hajmini va ishlab chiqarish hajmini oshrishga, ichki mahsulotlar raqobatbardoshligini oshirishga olib keladi, –deya ta’kidlab o‘tdi.⁹
O‘zbekistonda tashqi aloqalar, tashqi savdo va iqtisodiy faoliyat bilan shug‘ullanuvchi ma’sullar bir qator davlat ahamiyatiga ega shartnoma va qonun hujjatlarini qabul qilishidan tashqari, ko‘plab iqtisodchi olimlar ham bir qator tahlillarni olib bormoqda. Hususan, Toshkent Davlat Iqtisodiyot Universiteti talabasi Abdullayev Suyun Artikovichning 2018-yil iqtisodiyot fanlari doktori (Doctor of Science) ilmiy darajasini olish uchun tayyorlagan “Milliy mahsulot hajmi, tarkibi va harakat shakllari o‘rtasidagi o ‘zaro bog‘liqlikning nazariy-uslubiy asoslarini takomillashtirish” mavzusidagi dissertatsiyasida YaIM ning o‘sishi butun jahon mamlakatlarida dolzarb ekanligi, hozirda innovatsiyasiz rivojlanib bo‘lmasligi, eski texnologiyalarni yangilariga almashtirishning ahamiyati, modernizatsiyani tashqi savdo tarmoq tarkibi diversifikatsiya va differensatsiyasiga ta’siri, bu sohada tahliliy yondashuv qanchalik dolzarbligini ochib bergan. Ilmiy ish davomida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 31.07.2017 yildagi PQ-3165-sonli “O‘zbekiston Respublikasi Davlat Statistika qo‘mitasi faoliyatini takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida“gi¹⁰ qarori mohiyati va undagi vazifalar tahlil qilingan. Samarqand Iqtisodiyot va Servis Instituti talabasi Islamova Risolat Abdullayevnaning 2019-yilda Iqtisodiyot fanlari bo‘yicha falsafa doktori(PhD) darajasini olish uchun yozgan “Erkin iqtisodiy zonalarda ekologik turizmni rivojlantirishning tashkiliy iqtisodiy mexanizmlarini takomillashtirish” nomli dissertatsiyasida dunyoda 3.5mingdan ziyod EIZlarda 70milliondan oshiq odam xizmat qilishi, hozirda mamlakatimizning 14 hududida EIZlar mavjudligi va ularda turistik muhitni yaxshilash orqali investitsiya kiritish mumkinligi, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 6-fevraldagi
PQ -3509-sonli “Kirish turizmini rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi hamda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 7-fevraldagi PQ -3514-sonli “Ichki turizmni jadal rivojlantirishni ta’minlash chora-tad­birlari to‘g‘risida”gi qarorlari mazmun mohiyati, dolzarbligi asoslab berilgan.

3.