Tеrmiz davlat univеrsitеti kasbiy ta’lim kafedrasi

DURADGORLIK O’QUV USTAXONALARINI JIHOZLASH
Maktablarda mehnat ta’limi va tarbiyasi o‘quv ustaxona­larida, agrobiologiya va tajriba uchastkalarida, o‘quvchylar dalachilik brigadalarida olib boriladigan mashg‘ulotlar da­vomida berib boriladi.
Mehnat tarbiyasini to‘g‘ri yo‘lga qo‘yish, o‘quvchilarda mehiat malakalari hosil qilish, ularda mehnat madaniyatini shakllantirish, turli xil kasblarga havas uyg‘otish, amaliy mashg‘ulotlarning samarali o‘tishi o‘quv ustaxonalari barcha talablarga javob berarli darajada jihozlanishiga ko‘p jihatdan bog‘liq.
O‘quv ustaxonalarini estetik jihatdan o‘quvchilarning diqqatini jalb etadigan, kasbga havas o‘yg‘otadigan, xavfsizlik texnikasi talablariga javob beradigan qilib jihrzlash muhim ahamiyatga ega. Shuning uchun barcha turdagi ish o‘rinlarini tashkil qilishga, qo‘shimcha jihozlarni, ko‘rgazmali o‘quv qo‘llanmalarini did bilan, saranjom-sarishtali joylashtirishga alohida e’tibor berish zarur. O‘quv ustaxonalarini jihozlashda yuqori sinf o‘quvchilari tayyorlagan ish namunalarini namoyish qilish yosh hunarmandlarning o‘rganayotgan kasbiga qiziqishini ortib borishida alohida ahamiyat kasb etadi.
O‘quv ustaxonalarini jihozlashda ularning quyidagi talablarga javob berishi e’tiborga olinadi:
1. Har qaysi kasb uchun ajratilgan o‘quv ustaxonasi maydonining yetarliligi. O‘quv ustaxonasining maydoni gruppadagi o‘quvchilarning soniga qarab yetarli darajada ish o‘rinlarini joylashtirish imkonini beradigan bo‘lishi kerak.
Gruppadagi o‘quvchilar soni 25 dan kam bo‘lmasligini e’ti­borga olib, individual ish o‘rinlari o‘quvchilar sonidan kam bo‘lmasligiga erishmoq zarur. Ish o‘rinlari yetishmasa, ba’zi o‘quvchilar ishsiz qoladilar, buning oqibatida ular yetarli da­rajada mehnat malakalari hosil qila olmaydilar, kasblarni puxta o‘rgana olmaydilar. Ikkinchi tomondan, ish o‘rinlari yetarli bo‘lmagan hollarda o‘quvchilar o‘zlariga topshirilgan ishni bajarish uchun joy axtarishadi, bo‘sh qolgan ish o‘rnidan, asbob-uskunalardan foydalanishga majbur bo‘ladi. Bu esa dastgohlarning, asbob-uskunalarning ishdan chiqishiga olib keladi, o‘quvchilarning mas’uliyatini susaytiradi.
Shuning uchun, duradgorlik o‘quv ustaxonalarida dastgohlar yetarli bo‘lmagan taqdirda, ayrim o‘quvchilarga yog‘och ishlanadigan tokarlik dasgohida bajariladigan ishlarni topshirish mumkin. Bunda gruppadagi o‘quvchilarning soniga qarab, ularning yil davomida yog‘och ishlanadigan tokarlik dasgohida amaliy mashg‘ulot o‘tkazib yetarli malaka hosil qilishlarini ta’minyaash maqsadida mashg‘ulotlar grafik asosida tashkil etiladi. Grafik tuzishda har bir stanokda ikkitadan o‘quvchining ishlashini hisobga olib, ularning qaysi stanokda, necha mashg‘ulot davomida ishlashlari qayd qilinadi.Shuningdek, duradgorlik dastgohlari yetarli bo‘lmagan hol­larda gruppadagi o‘quvchilarning bir qismiga alohida tashkil etilgan ish o‘rinlarida lobzik bilan arralashni mashq qildirish ham mumkin,Ana sho‘ndai yo‘llar bilan gruppadagi barcha o‘quvchilar amaliy mashg‘ulot ishi bilan ta’minlanadilar;.
O‘quv ustaxonalarida individual ish o‘rinlaridan tashqari, umum foydalaniladigan ish o‘rinlari, qo‘shimcha jihozlar ham joylashtiriladi. Duradgorlik o‘quv ustaxonasida umum foydalanadigan ish o‘rinlarida turli tipdagi yog‘och ishlash stanoklari, charx, kunda, bo‘yoqchilik stoli va boshqalar; qo‘shim­cha jixozlardan asbob-uskunalar, ko‘rgazmali o‘quv qo’llanmalari,materiallar,tayyorlaniladi.

I-rasm, a. Duradgorlik o‘quv ustaxonalarida ish o‘rinlarining taxminiy joylanish plani:
1 -o‘qituvchining ish o‘rni; 2 -qo‘l yuvgich; 3-aptechka; 4 - asbob-uskuna va materiallar jaavoni; 5 -kunda; v-— dastgohlar; 7 - devor soati; 8 - o‘quv-ko‘rgazma qurellarv javonn; 9 - bo‘yoqchilik stoli; 10, 11 12, 13, 14 - frezerlash, parmalash, yog‘och ishlash tokarlik stanoklari, randalash , arralash stanoklari; 15 - charx; 16 - materiallar tokchasi.



1-rasm. b. Duradgorlik o‘quv ustaxonalarida ish o‘rinlarining taxminiy joylanish plani:1 kunda; 2- dastgohlar; 3 - universal arralash-randalash dasgohi; 4 - parmalash dasgohi; 5- yog‘ochtokarlik ohi; 6- charx; 7- o‘qituvchining ish o‘rni;8-qo‘l yuvgich;9 -aptechka; 10-asbob va uskuna.