Termiz davlat universiteti fuqarolik jamiyati

qariganda, mehnat qobiliyatini yо‘qotganda, boquvchisidan mahrum bо‘lganda va qonunda nazarda tutilgan boshqa hollarda ijtimoiy ta’minot olish;

о‘zining mehnat huquqlarini himoya qilish, shu jumladan sud orqali himoya qilish va malakali yuridik yordam olish;

jamoalarga mehnat nizolarida о‘z manfaatlarini quvvatlash huquqiga egadir.

Ish beruvchining asosiy qoidalari quyidagilar:

• 
  korxonani boshqarish va о‘z vakolatlari doirasida mustaqil qarorlar qabul qilish;
  
• 
  qonun hujjatlariga muvofiq yakka tartibdagi mehnat shartnomalarini tuzish va bekor qilish;
  
• 
  mehnat shartnomasida shart qilib kо‘rsatilgan ishni lozim darajada bajarishni xodimdan talab qilish;
  
• 
  о‘z manfaatlarini himoyalash uchun boshqa ish beruvchilar bilan birga jamoat birlashmalari tuzish va bunday birlashmalarga a’zo bо‘lish huquqiga egadir.
  

Mehnat huquqi munosabatlarida kiritiladigan о‘zgarishlar har ikki tomon roziligi asosida amalga oshiriladi (boshqa ishga о‘tkazish uchun xodim bilan ma’muriyatning о‘zaro kelishuvi bо‘lishi kerak).
Mehnat huquqi munosabatlarini tо‘xtatishda tomonlar kelishuvi asos bо‘ladi, boshqa ishga kо‘chirishda ishga oluvchi bilan ma’muriyatning о‘zaro roziligi kerak.
Mehnat shartnomasini bekor qilish asoslariga ikki tomon kelishuvi bilan bir qatorda har bir tomonning bir tomonlama roziligi ham kiradi.
Ba’zi hollarda uchinchi shaxs tashabbusi bilan (kasaba uyushma talabi bilan mehnat shartnomasini bekor qilish), shuningdek, ishni davom ettirish mumkin bо‘lmagan muayyan bir vaziyat (harbiy xizmatga chaqirish, xodimning vafoti) yuzaga kelishi munosabati bilan mehnat shartnomasini bekor qilish mumkin.
Jamoat shartnomasi va kelishuvlari.


Jamoat shartnomasi – korxonada ish beruvchi bilan xodimlar о‘rtasidagi mehnatga oid, ijtimoiy - iqtisodiy va kasbga oid munosabatlarni tartibga soluvchi normativ xujjatdir. Jamoa kelishuvi- muayyan kasb, tarmoq, hudud xodimlari uchun mehnat shartlari, ish bilan ta’minlash va ijtimoiy kafolatlar belgilash borasidagi majburiyatlarni о‘z ichiga oluvchi normativ hujjatdir.
Jamoa shartnomalari va kelishuvlari xodimlar bilan ish beruvchilarning mehnatga oid munosabatlarini shartnoma asosida tartibga solishga qaratilgan. Jamoa shartnomalari va kelishuvlari qо‘yidagi prinsplardan iborat:

• 
  qonun xujjatlari normalariga amal qilish;
  
• 
  taraflar vakillarining vakolatliligi;
  
• 
  taraflarning teng huquqliligi;
  

• 
  jamoa shartnomalari, kelishuvlari mazmunini tashkil etuvchi masalalarni tanlash va muhokama erkinligi;
  
• 
  majburiyatlar olishning ixtiyoriyligi;
  
• 
  olinayotgan majburiyatlarning haqiqatda bajarilishini ta’minlash;
  
• 
  tekshirib borishning muntazamligi;
  
• 
  javobgarlikning muqarrarligi asosida tuziladi.
  

Jamoa shartnomasida ish beruvchi va xodimning majburiyatlari:

• 
  mehnatga haq tо‘lash;
  
• 
  qо‘shimcha tо‘lovlar, nafaqalar berish; ish bilan ta’minlash;
  
• 
  xodimni qayta о‘qitish;
  
• 
  ish vaqti, dam olish vaqti,
  
• 
  mehnat ta’tilarining muddatlarini belgilash;
  
• 
  mehnatga imtiyozlar berish;
  
• 
  mehnatni muhofaza qilish va boshqa asoslar kо‘rsatilgan.
  

Jamoa shartnomasi taraflar belgilangan muddat davomida amal qiladi.
Jamoa shartnomasi bilan yuqorida jamoa kelishuvlarini ham tushuntirib о‘tdik. Jamoa kelishuvlari hal qilishi lozim bо‘lgan masalalarning xususiyatlariga qarab bosh, tarmoq va hududiy (mintaqaviy) jamoa kelishuvlari tuzilishi mumkin.
Bosh kelishuv О‘zbekiston Kasaba uyushmalari Federatsiyasi Kengashi (xodimlarining boshqa vakillik organlari) va ish beruvchilarning Respublika miqyosidagi birlashmalari о‘rtasida, taraflarning taklifiga kо‘ra esa О‘zbekiston Respublikasi hukumati bilan ham tuziladi.