Termiz davlat universiteti amaliy matematika kafedrasi

3-MODUL. TARMOQ, INTERNET TIZIMI VA ELEKTRON POCHTADA AXBOROT XAVFSIZLIGI VA HIMOYALANISH USULLARI

9-MAVZU: Tarmoq himoyasini tashkil etish: MA’RUZA MASHG’ULOTI REJASI:

1. Kompyuter tormoklarining zaif qismlari.

2. 
   Tarmoq himoyasini tashkil kilish asoslari.
   

3. Kompyuter telefoniyasidagi himoyalash usullari.

4. 
   Kompyuter tarmoqlarida himoyani ta’minlash usullari.
   

5. EHM himoyasini ta’minlashning texnik vositalari.

6. 
   Kompyuter tarmoqlarida ma’lumotlarni himoyalashning asosiy yo’nalishlari Tayanch so‘z va iboralar LAN, WAN, Tarmoq himoyasini tashkil kilish, kompyuterlar
   

telefoniyasi.

1. Kompyuter tormoklarining zaif qismlari.

Hozirgi vaktda lokal hisoblash tarmoqari (LAN) va global hisoblash tarmoqlari (WAN) orasidagi farklar yukolib bormokda. Masalan, Netware 4x yoki Vines 4.11. operatsion tizimlari LANning faoliyatini hududiy darajasiga chikarmokda. Bu esa, ya’ni LAN imkoniyatlarining ortishi, ma’lumotlarni himoyalash usullarini yanada takomillashtirishni talab kilmokda.
Himoyalash vositalarini tashkil etishda kuyidagilarni e’tiborga olish lozim:

• 
  tizim bilan alokada bulgan sub’ektlar sonining kupligi, kupgina hollarda esa ba’zi bir foydalanuvchilarning nazoratda bulmasligi;
  
• 
  foydalanuvchiga zarur bulgan ma’lumotlarning tarmoqda mavjudligi:
  
• 
  tarmoqlarda turli firmalar ishlab chikargan shaxsiy kompyuterlarning ishlatilishi;
  
• 
  tarmoq tizimida turli dasturlarning ishlatish imkoniyati;
  
• 
  tarmoq elementlari turli mamlakatlarda joylashganligi sababli, bu davlatlarga tortilgan aloka kabellarining uzunligi va ularni tulik, nazorat kilishning kariyb mumkin emasligi;
  
• 
  axborot zaxiralaridan bir vaktning uzida bir kancha foydalanuvchilarning foydalanishi;
  
• 
  tarmoqqa bir qancha tizimlarning qo’shilishi;
  
• 
  tarmoqning yengilgina kengayishi, ya’ni tizim chegarasining noanikligi va unda ishlovchilarning kim ekanligining noma’lumligi;
  
• 
  hujum nuktalarining kupligi;
  
• 
  tizimga kirishni nazorat kilishning kiyinligi.
  

Tarmoqni himoyalash zarurligi kuyidagi hollardan kelib chikadi:

• 
  boshka foydalanuvchilar massivlarini ukish;
  
• 
  kompyuter xotirasida kolib ketgan ma’lumotlarni ukish
  

himoya choralarini aylanib utib, ma’lumot tashuvchilarni usxalash;

• 
  foydalanuvchi sifatida yashirincha ishlash;
  
• 
  dasturiy tutgichlarni ishlatish;
  
• 
  dasturlash tillarining kamchiliklaridan foylalanish; • himoya vositalarini bilib turib ishdan chikarish
  
• 
  kompyuter viruslarini kiritish va ishlatish.
  

Tarmoq, muxofazasini tashkil etishda kuyidagilarni e’tiborga olish lozim: · muxofaza tizimining nazorati;
· fayllarga kirishning nazorati;

• 
  tarmoqda ma’lumot uzatishning nazorati; · axborot zaxiralariga kirishning nazorati;
  
• 
  tarmoq bilan ulangan boshka tapmoklapga ma’lumot tarkalishining nazorati