Tema: Viruslardiń tiykarǵı qásiyetleri, virus saqlawshı material menen islew qaǵıydaları hám qawipsizlik texnikası

13.TEMA: Tripsinde islew berip bir qabatli ósetuǵın kletkalar tayarlaw

Ósip atırǵan tawıq hámilelerinin' teri-muskul toqımasınan baslanǵısh tripsinlanǵan kletka alıw 9-11 kúnlik tawıq hámileleri ovoskopda qarap kóriledi. Qan tamırları jaqsı kóringen, jıldam hámilesi bar máyek saylanadı. Ápiwayı qálem menen hawa kamerası hám ha’milenin’ jaylasıwı belgilenedi. Máyek poshag'ina yad qosılǵan spirt surtilib keyininen jandiriladi.

Steril qayshı menen hawa kamerasinin' shegarasınan 2-3 mm joqarıdan qırqıladı, qabırshaq astı, xorionallantois perde jırtılıp, ha’mileniń moynınan tartıp alınǵannan keyin steril Petri tarelkasına qóyıladı (46 -súwret).


46-Súwret. Kletkanı ósiriw ushın tayarlaw sxeması.
1-homilani shıǵarıw ; 2-bas inikesish; usaqlaw ; 3-bir neshe ret juwıw ; 4-tripsinlash; 5-kletka qospasın mizustiga qoyıw ; 6 -centrifugalaw hám tripsindan ajıratıw ; 7- shókpeni az muǵdardaǵı ortalıq menen qayta centrifugalaw hám kletkanı sanaw ; 8-kerekli konsentraciyaǵa etkazish; 9 -kletkalardı matras hám probirkalrga egiw; 10 -termostatgaqo'yish.

Ha’milenin’ bası, qanatları, ayaqlari hám ishki organlari alip taslanadi. Qalǵan teri-muskul qaltası steril bankaga salınıp qayshı menen 3-4 mm shamada qırqıladı.

Maydanlanǵan toqıma 2-3 ret Xenks eritpesi menen juwılıp, shilimshiq hám qan elementlerinen tınıq suyıqlıq payda bolǵanǵa shekem juwıladı hám tazalanǵannan soń tripsinlew ushın kolbaǵa quyıladı.
Kolbaǵa 0, 15%-li tripsin eritpesi 35-370 C qızdırılıp quyıladı (toqımanin' hám tripsinnin' qatnası 1/3) keyininen steril magnitsha salınıp magnitlı aralastırgichga qóyıladı (47-súwret).
Tripsinlaw bólek -bólek atqarıladı, hár 3-5 minutada ajralıp shıqqan kletkalar tripsin menen birgelikte centrifuga probirkalarına quyıladı hám muz ústine yamasa muzxanaǵa kletkaǵa tripsin tásir etpewi ushın qoyıladı. Kolbalardaǵı qalǵan massaǵa tripsinnin' jańa porsiyasi, kóbik payda bolmawi ushın magnitlı aralastırǵısh maslastırıladı. Bul process toqıma tolıqliǵınsha ariqlaǵansha 3-5 ret tákirarlanadı.
Tripsin eritpesinde kletka suspenziyasin tripsinlegish 1000 ay/daq. 10 minuta centrifugalanadı.
Shókpe ústindegi suyıqlıq 370 C bolǵan azıq ortalıqta aralastırıladı hám 3 qabat doka filtrden ótkeriledi. Kletkalar jaqsı aralastırilǵannan soń 1 ml alınıp kletkalarnin' sanı anıqlanadı.
Kletkalardı ósiriwdegi tabıs kóp tárepten egiletuǵın muǵdarǵa baylanıslı. Kletkalalar kem egilgende uzaq waqıt inkubatsiyalanǵanda da jalan qatlı kletka (monosloy) payda bolmaydı.
Júdá úlken muǵdarda egilgen kletkada intensiv túrde proliferatsiya keship, payda bolǵan qabat tez qartayadi, spetsifik bolmaǵan degeneratsiyaga ushraydı.
Kletkalardı sanaw Goryaev torida atqarıladı. 1 ml kletka aralaspasina 0,1 N limon kislotasında tayarlanǵan 0,1% kristallviolet eritpesinen teń muǵdarda qosıladı.
Kamera tayın bo'lǵannan soń kletka qospası menen toldırıladı hám yadrosı hám citoplazması zálellenbegen barlıq kletkalar esaplanadi; anıq konturdaǵı kletka toparı bir kletka esabınan esaplanadi. Eki kamera daǵı kletkanı sanaw sebepli ortasha arifmetik sanaladı.




47- Súwret. Magnitlı aralashtirgich.

4 ml suspenziyadaǵi kletkalar sanı (x) tómendegi formula menen
anıqlanadı : X= (Ax2 x1000 ):0, 9 ;
bul jerda A-bir kameradaǵı kletkalarnin' ortasha sanı ;
0, 9 - Goryaev tórinin' kólemi, mm3;
1000 - 1 sm3 te mm3 sanı ;
2-qosılǵan boyaw kóleminde suyultirilǵan suspenziyanin' koefficiyenti.
Kletkalar sanalǵannan soń, azıq ortalıqta sonday esapta suyultiriladi, sonday eken 1 ml de 700 mıńnan tap 1 mln.ge shekem kletka (tawıq fibroblastlari ushın ) bolsın.
Mısal. Alınǵan 1 ml kletka suspenziyasinda 4 mln kletka bolsa, sonday eken 100 ml suspenziyada jámi kletkalarnin' sanı 400 mln. Egiw konsentraciyası 1 ml ga 1 mln kletka. 100 ml kletka suspenziyasina 400 ml bolaman degenge shekem azıq ortalıqtan qosıladı.
Sońinan probirkalarǵa quyıladı. Probirkalarǵa 1 ml den, 1000, 250, 100 ml kólem degi matraslarǵa 100, 40 hám 15 ml kletka qospası quyıladı. Matras hám probirkalar steril rezina tıǵın menen (ortalıq sıltılanıp qalmawı ushın tiǵizlap jabıladı, hám kul'turanin' túri, sáne jazıp qóyıladı ).
Probirkalarǵa mumli qálem menen uzınına sızıq sızıladı, sızıqtı joqarıǵa qaratılǵan halda 50 qıyalıqta arnawlı shtativga jatǵizilib 370 C termostatqa jaylastırıladı. Hár kúni mikroskopnin' kishi úlkenlestirgishlerda kletkanin' ósiw procesi anıqlap barıladı. Eger kletkalarda proliferatsiya bolmaydıden domalaq, donadar, kletka qara reńde qabat-qabat bolıp shıysheden ajralıp tursa bul bolsa ortalıqtaǵı sarısuwniń tásirinen dárek beredi. Proliferatsiyalanip atirǵan kletka tınıq, sitoplazmatik o'simtalar menen birlesken, jalan qatlı plasttedegidey ósedi. Kletkanin' kóbeyiw processinde elementlar almasiniwdi ónimi ajraladi`, bunday azıq ortalıqnin' pH kislotalı tárepke ótip ortalıqtı sarg'aytiradi. Bul bolsa kletkalarǵa jaman tásir kórsetip, hátte kletkanin' óliwine baslawshı boladı. Bunday ortalıq tazasına almastırıladı.
Tawıq fibroblastlari tolıqliǵinsha jalan qatlı kletkalardı (monosloyni) 36 -48 saat ishinde payda etedi. Bir ǵana tawıq hámilasinen 70-120 mln kletka alınadı.
Tawıq fibroblastlarinan tayarlanıp o'stirilgan kletkalar Aueski keselliginin' virusı, qusnin' oba keseli, n'yukasl keselligi, qustin' gripp, Raus sálem xattıń baslaması virusı hám basqa viruslar menen islewde qollanıladı.