Tema: Salamatliqti saqlawda xalq medicinasinan paydalaniw

- balalar menen qatnasta basiq, jiddiy boliw,

- berilip atirg`an bilimdi studentler qalay o`zlestirip atirg`anlig`i menen qizig`iw,

- ta`limde tu`rli metod ha`m formalardan paydalaniw,

- studentlerdin` este saqlawi, bilimlerdi iyelew qa`bileti, jeke qa`siyetlerin biliw,

- pa`nge qiziqtira aliw,

- berilip atirg`an bilimlerdi en` tiykarg`ilarina ajirata biliw,

- bilimlerdi studentlerge tu`sinerli, onin` jasi, aqliy da`rejesine sa`ykes ra`wishte beriw,

- ha`r bir so`zdin` balalar tuyg`ilarin oyatiw da`rejesinde boliwina erisiw za`ru`r, deydi alim.

Ibn Sino ta`liymatinda biliwde qaysi metodlardan paydalanilmasin ol awizeki tu`sindiriw, ta`jiriybelerdi ba`ri-bir studentke haqiyqiy bilim payda qiliw g`a`rezsiz, logikaliq pikirlew qa`biletin rawajlandiriw, alg`an bilimlerin a`meliyatta ko`rsete aliw qa`biletin payda etiw tiykarg`i maqset bolg`an.

Ibn Sino aqliy, a`depli ta`rbiya menen bir qatarda insan ka`malatinda dene ta`rbiyanin` ta`siri haqqinda bizlerde bir pu`tin ta`liymat jaratilmag`an edi.

Dene shinig`iwlar, tuwri awqatlaniw, uyqi, deneni taza tutiw, ta`rtipke a`mel qiliw, insan den sawlig`in saqlawda, tiykarg`i faktorlardan ekenligin ha`m ilimiy ha`m a`meliy ta`replep, juwmaqlap aytqanda, Ibn-Sinonin` ta`lim-ta`rbiyaliq ko`z-qaraslarinda insannin` ha`m aqliy ha`m ta`rbiya estetik ha`mde denesi ta`repinen rawajlaniwi onin` kamalg`a jetiwinin` tiykarg`i miyzani sipatinda analiz etiledi.

A`jiniyaz Qosibay uli.

Adam balasi bul o`mirde aqilli ha`m parasatli bolip jasawdi ku`segen. Sol sebepli bul du`n`yanin` o`zi de ta`lim ha`m ta`rbiya u`gitleri menen tolip tasqan. Bunin` tu`p tiykari ata-analardin` parasatli so`zlerinen baslanip, son`i danalardin` didaktikasina barip taqaladi. Sonin` ushin da didaktika ha`r bir da`wir shayirlarinin` en` basli temasi bolip kelgenligi de ma`lim.

Arg`i basi Axmet Yassawiyden baslanip Bergi jag`i Maqtimquli da`wirlerinde a`bden rawajlang`an didaktikaliq poeziya tu`rki a`debiyatinin` en` a`jayip g`a`ziynelerine aylang`anlig`i ma`lim. Al, A`jiniyaz bolsa, Maqtimquli poeziyasinan na`r alip o`sken shayir. Sonin` ushinda olda ta`lim-ta`rbiya didaktikasinan keyin qalg`an emes. Adamzattin` bul du`n`yada jasaw maqseti a`dalatli tu`rde ku`n keshiriw, bul o`mirdegi jaqsi ha`m jamanliqlardin` aqibetin seziw. Biraq barliq adam o`mirde bir tekli emes. Ko`pshilik ta`rbiyag`a mu`ta`j bolip keledi. Sonin` ushin da A`jiniyaz adamlar arasindag`i pariqti ayqin sezedi.Misali:

Adam uli Adam qa`dirin bilmese,

Onnan du`zde otlap ju`rgen mal jaqsi,

Aytqan so`zdin` mag`anasin bilmese,

Ol adamnan tilsiz o`sken mal jaqsi.

A`jiniyaz adamlar arasindag`i topasliqti ko`birek ta`rbiyadan izleydi. Onin` pikiri boyinsha adamlar ko`birek so`zi arqali ayriladi. Sebebi adamgershiliktin` o`zi de da`slep til (so`z) arqali belgili boladi. Sonin` ushin ha`r qanday adam oylanip so`ylewi kerek. Misali:

So`ylegen so`zdin` parqin bilmese,

Adam degen menen insan bolarma.

(Bolarma)

Paziylet bilmegen adam,

To`rt ayaqli malg`a megzer.

(Megzer)