|
Kómekey bulshıq etleri
Kómekey bulshıq etleriniń hámmesi kese-jolaq bulshıq et talalarınan dúzilgen, nátiyjede olar adamnıń erki menen isleydi.
Komekey bulshıq etleri funktsiyasına qaray: sıǵıwshı, keńeytiriwshi hám dawıs baylamları tartısıwın ózgertiwshi bulshıq etlerge bólinedi.
Gegirdek
Gegirdek (trachea)-kómekeydiń tuwrıdan-tuwrı dawamı bolıp, uzınlıǵı 9-11 sm diametri 15-18 mm keletuǵın naydan ibarat aǵza. Gegirdek IV-moyın omırtqasınıń tómengi shetinen V-moyın omırtqasınıń joqarǵı shetine kelgende, eki shep hám oń bronxlarǵa bólinedi.
Gegirdektiń diywalı 16-20 yarım sheńber formasındaǵı shemirsheklerden dúzilgen. Gegirdek shemirshekleri bir-biri menen fibroz baylamlar járdeminde tutasqan shemirshekli yarım qalqalardıń artqı tárepindegi ashıq jerleri perde menen qaplanǵan. Solay etip gegirdektiń aldınǵı hám qaptal tárepleri shemirshekten arqa tárepi bolsa biriktiriwshi toqımadan dúzilgen.
Gegirdek deneniń orta sızıǵı boylap jaylasqan onıń moyın bólimi aldınǵı tárepinen qalqan tárizli bezdiń moynı menen, qaptal tárepinen onıń pálleleri menen, aldınǵı tárepinen bolsa, tós penen til astı súyegi arasında jaylasqan bulshıq etler járdeminde jabılıp turadı. Gegirdek kókirek kletkasınıń joqarǵı tesigi arqalı kókirek boslıǵına túsedi. Onıń kókirek bólimi, tós dástesi, ayrı tárizli bez hám eki ókpe aralıǵınıń aldınǵı tárepindegi iri qan tamırlardıń artında jaylasqan.
Bronxlar
Bronxlar (bronchi) - dúzilisi jaǵınan traxeyanı esletedi, yaǵnıy arqa tárepinen membrana járdeminde bir-biri menen qosılǵan shemirshekli yarım sheńberlerden dúzilgen. Membrana bronxlardıń arqa diywalın payda etedi. Oń bronx uzınlıǵı 3 sm shamasındaǵı ádewir kishi hám keńeygen naysha bolıp 4-7 shemirshekli yarım sheńberlerden dúzilgen, shep bronx bolsa 7-12 shemirshekli yarım sheńberlerden dúzilgen. Bronxlar, joqarıda jaylasqan dem alıw jolları sıyaqlı ishki tárepinen tebrenip turıwshı epiteliya menen qaplanǵan bolıp, usı epiteliya túksheleriniń háreketi nátiyjesinde sliz ókpelerden kómekey tárepke baǵdar aladı.
Oń hám shep ókpelerge baǵdar alǵan bronxlar ózinen maydaraq bronxlarǵa shaqalanadı. Hár bir bronx aqırı mayda (qıl) bronxlarǵa shekem bólinip, ókpe ushı yaki tiykarına shekem jetip baradı. Oń hám shep tiykarǵı bronxlar ajıratıladı. Oń ókpe tiykarǵı úsh bronxqa, shep ókpe tiykarǵı eki bronxqa iye. Ókpe bólekleri bronxları óz náwbetinde shep hám oń ókpede neshe segment bolsa, sonsha segmentar bronxlarǵa bólinedi.
Bronxlardıń diametri áste-aqırın tarayıp barǵan sayın, bronx diywalında jaylasqan shemirshek dalqalarıda jińishkelesip baradı, sońında diametri 1 mm teń bolǵan bronxshalarda shemirshek qalqası pútinley joǵaladı. Shemirshek qalqaları joǵalǵan bronxlarda sliz bezlerde bolmaydı. Biraq sliz qabatta kirpikli epiteliya saqlanadı.
Bulshıq et qabatı tsirkulyar jaylasqan tegis bulshıq et talalarınan ibarat.
Diametri 0,5 ml ge teń bolǵan bronxlar aqırǵı bronxlar delinedi.
40 - súwret. Traxeya hám bronxlar. 1-Kómekey dúńkisi; 2-Qalqan tárizli shemirshek; 3-Júzik-qalqan tárizli baylam; 4- Júzik-traxeya baylamı; 5-Traxeyanıń taǵa kórinistegi shemirshekleri; 6-Traxeyanıń dóńgelek baylamları. 7-Qızıl ońesh; 8- Traxeya ashası; 9-Oń táreptegi bas bronx; 10-Shep táreptegi bas bronx; 11-Aorta.
Hár bir aqırǵı bronx óz náwbetinde eki dem alıw bronxiolasına bólinedi. Dem alıw bronxiolası tarayıp alveola jolına, ol bolsa keńeyip dem alıw
kóbikshelerine aylanadı hám alveolalardı payda etedi. Hár bir dem alıw bronxiolalarınan shıǵıwshı alveola jolı hám dem alıw kóbiksheleri birgelikte júzim solqımına uqsaǵan atsinustı payda etedi. Atsinus bolsa ókpeniń eń kishi strukturalıq hám funktsional birligi esaplanadı. Hár ókpede usınday atsinustan 400 000 aslamı boladı.
Alveolalar diywalı bir qabatlı jalpaq epiteliyadan dúzilgen bolıp júdá ham mayda qan tamırlarǵa (kapillyarlarǵa) bay. Áne usı kapillyarlar ishindegi qan menen alveola boslıǵı ishindegi hawa arasında partsiallıq zat almasıw payda boladı, nátiyjede alveoladaǵı kislorod qanǵa ótedi. Qan kislorodqa bayıp, ókpeden júrekke qaytadı.
Do'stlaringiz bilan baham: |
