|
Romb tárizli shuqır (fossa rhomboidea)
IV qarınshanıń túbin quraytuǵın bul shuqır, atına jarasa romb kórinisinde bolıp, miydiń úsh bólimine tiyisli. Ústingi bólimi romb tárizli miy qısıǵı esabınan, orta bólimi artqı miy, tómengi bólimi bolsa uzınsha miy esabınan payda bolǵan. Onıń tórt tárepi, yaǵnıy aldınǵı eki qaptal tárepi hám arqadaǵı eki qaptal tárepi bar. Aldınǵı qaptal tárepleri miysheniń eki ústingi ayaqshaları, arqa qaptal tárepleri bolsa miysheniń tómengi eki ayaqshaları menen shegaralanǵan.
Shuqırdıń aldınǵı tarayıp sozılǵan múyeshinde miy suw jolınıń tesigi jaylasqan. Arqadaǵı usınday múyesh bolsa, arqa miydiń oraylıq kanalı menen qosılǵan.
61-súwret. Bas miy baǵanası (stvol), (aldı tárepinen kórinisi).
iyis seziw traktı; 2- iyis seziw úshmúyeshligi; 3- aldınǵı táreptegi ilme-tesik zat; 4-kúl reń dóń; 5- sorıǵısh tárizli dene; 6- xiazma kesispesi; 7- kóriw nervı, 8-kóriw traktı; 9-miy ayaqshası; 10- kópir; 11-uzınsha miy piramidası; 12-oliva; 13- piramidalar.
Aldınǵı múyesh penen arqa múyesh arasında jaylasqan tereń orta qarıq járdeminde, rombtárizli shuqır eki barabar bóleklerge bólingen. Bul bóleklerdiń orta qarıqqa jaqın turǵan bólimi uzınına bórtip shıqqan. Kúlreń zat toplanıwınan payda bolǵan bul bórtiktiń tómengi bólimi, bet nervi tompaǵın payda etedi. Bul jerde bet nervi menen birgelikte uzaqlastırıwshı nerv ózekleri jaylasqan.
Shuqırdıń sırtqı múyeshlerine jaqın, ádewir keń bólimi – esitiw maydanı dep ataladı, onda esitiw tompaqshası jaylasqan. Bul jerde dáliz hám teń salmaqlıq nerviniń ózekleri jaylasqan.
Romb tárizli shuqırdıń tómengi bóliminde, orta qarıqtıń eki qaptal tárepinde til astı nerviniń úshmúyeshligi jaylasqan.
Arqa miyden dawam etip kiyatırǵan kúlreń zat miy piyazshasına ótkennen keyin, óziniń jaǵdayın bir qansha ózgertedi, yaǵnıy onıń bir bólimi romb tárizli shuqır ústinde hám miy suw jolı diywallarında qaladı, ekinshi bólimi bolsa bas miy nervleriniń yaki ótkiziwshi jollarınıń ózeklerin payda etedi.
Endi bas miy nervleriniń romb tárizli miydiń bólimlerinde, yaǵnıy uzınsha miyde, Varoliy kópirinde hám romb tárizli shuqır astında jaylasqan ózeklerin kórip shıǵamız.
Uzınsha miy zatınıń arasında IX, X, XI, XII jup nervlerdiń ózekleri simmetrik formada jaylasqan.
Til astı nervi (XII) háreketlendiriwshi ózegi romb tárizli shuqırdıń eń tómengi bóliminde turadı. Bul ózekten shıǵatuǵın talalar til bulshıq etlerine baradı. Qosımsha nerv (XI) eki ózegi bolıp, ekewide háreketlendiriwshi ózekler.
Bulardıń birewi arqa miy moyın segmentleriniń arqadaǵı hám aldınǵı kúlreń zat shaqları arasında jaylasqan, ekinshisi bolsa usı birinshi ózektiń dawamı sıpatında uzınsha miyde turadı.
Adasqan nerv (X) quramalı funktsional dúzilisine baylanıslı úsh: seziwshi, háreketlendiriwshi hám avtonom ózeklerge iye.
Bul nervtiń oraylıq seziwshi talaları moyındaǵı ústingi túyinnen hám tómengi túyinlerden shıǵadı, ekinshi ózek háreketlendiriwshi somatikalıq ózek, uzınsha miydiń sırtqı bóliminde tor qabatında jaylasqan bolıp, oǵan eki nervtiń birgeliktegi ózegi depte ataladı, sebebi bul ózek bir waqıttıń ózinde IX jup nervtiń de háreketlendiriwshi ózegi esaplanadı.
Úshinshi, avtonom ózek romb tárizi shuqırdaǵı kúlren qanat qarama qarsısında jaylasqan.
Til-jutqınshaq nervi (IX) adasqan nerv sıyaqlı úsh (seziwshi, háreketlendiriwshi hám avtonom) ózekleri bar.
Seziwshi ózek bas súyeginiń moyıntırıq tesiginde jaylasqan.
Bul nervtiń háreketlendiriwshi somatik ózegi adasqan nervtiń somatik ózegi menen birge ornalasqan.
Avtonom ózek tor formatsiyada tarqalıp, tómengi olivaǵa jaqın jaylasqan.
Varoliy kópiriniń tusında tómendegi tórt (VIII, VII, VI, hám V) nervlerdiń ózekleri jaylasqan. Dáliz teń salmaqlıq nervi (VIII) ózekleri romb tárizli shuqırdıń sırtqı múyeshleri qasında, Varoliy kópiri menen uzınsha miydiń qosılǵan shegarasında jaylasqan.
Teńsalmaqlılıq nerviniń eki ózegi bar.
Dáliz nerviniń úsh ozegi bolıp, olar tómendegiler:
1) medial-Shvalbe ózegi. 2). Laterial -Deyters ózegi. 3). Joqarǵı Bexterev ózegi.
Júz (bet) nerviniń (VII) tek bir háreketlendiriwshi ózegi bolıp ol Varoliy kópiriniń, tóbe tárepindegi tor formatsiyanıń qaptalında jaylasqan.
Bunnan basqa bul eki nerv, yaǵnıy júz nervi menen dáliz- teńsalmaqlıq nervi arasında bir kishkene nervte bar, ol aralıq nerv dep ataladı.
Uzaqlastırıwshı nerv (VI) ózegi (háreketlendiriwshi) júz nerviniń miy ishindegi gúrmegi arasında jaylasqan.
Úsh shaqlı nerv (V) bas miyden shıǵıwshı nervlerdiń eń úlken bolıp, ol hám seziwshi, hám háreketlendiriwshi talalardan quralǵan aralas nerv esaplanadı. Biraq háreketlendiriwshi talalar tek onıń úshinshi shaqınıń quramında bar, qalǵan eki shaqı bolsa seziwshi talalardan ibarat. Onıń háreketlendiriwshi ózegi Varoliy kópiri tóbesiniń, arqa hám qaptal tárepinde romb tárizli shuqırdıń sırtqı múyeshiniń aldınǵı tárepinde jaylasqan. Bul ózekten shıǵıwshı talalar shaynaw bulshıq etlerine barǵanı sebepli shaynaw ózegi dep ataladı. Háreketlendiriwshi ózek tarmaqları toplamı úshlik nervtiń kishkene portsiyası dep atalıp, miydiń ishinen óz aldına shıǵadı. Seziwshi ózekler eki jerde toplanǵan.
Birinshisi Varoliy kópiri tóbe bóliminiń arqa hám qaptal tárepinde, háreketlendiriwshi ózekten biraz sırtta, ekinshisi bolsa uzınsha miydiń qaptal táreplerinde jaylasqan.
Úshlik nervtiń jáne bir tórtinshi ózegi orta miyde jaylasqan. Bul ózek iri nerv kletkaları toplamınan ibarat bolıp, olar orta miyde miy suw jolınıń eki qaptalında jaylasqan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
