|
Aralıq miy (diencephalon)
Atına sáykes miydiń bul bólimi aqırǵı miy menen orta miy aralıǵında jaylasqan bolıp, onıń quramına: kóriw tompaǵı oblastı, tompaq astı oblastı, hám III qarınsha kiredi.
1. Kóriw tompaǵı oblastı. Bul oblast óz náwbetinde úsh bólimnen:
Kóriw tompaǵınan
Tompaq astı bóliminen
Tompaq arqasınan ibarat.
Kóriw tompaǵı kúlreń zattan dúzilgen, máyek kórinisindegi úlken bir tóbelikten ibarat bolıp, III qarınshanıń eki qaptal diywallarında jaylasqan.
Kóriw tompaǵınıń xızmeti júdá úlken. Bas miy qabıǵı tárepke barıwshı hámme seziwshi -jollar usı kóriw tompaǵında almasadı, yaǵnıy ózi alıp kiyatırǵan tásirdi (impuls) aqırǵı neyronǵa jetkerip beredi, onıń kópshik oblastında kóriw jolınıń orayı bar. Aldınǵı ózekte sorıǵısh tárizli denelerden kiyatırǵan Vikd-Azir tutamshası tamamlanadı. Solay etip bul tutamsha kóriw tompaǵın iyis biliw oblastı menen baylanıstıradı. Sırtqı ózekte ishki ilmektiń talaları tamamlanadı. Joqarıda aytılǵanlardan málim, kóriw tompaǵı hámme seziwshi jollardıń qabıq astı orayı ekenligi belgili.
Tompaq ústi oblastında birden-bir shiyshe tárizli dene yaki miydiń ústingi artıǵı orın alǵan. Shiyshe tárizli deneniń aldınǵı júzine miy plastinkası kelip qosıladı, sońınan bul plastinka arqaǵa qayrılıp, tórt tóbelik penen tutasadı. Plastinkanıń usı dize formada búgilip III qarınsha ishine kirip turǵan jerine arqa pitispe delinedi.
Bórtik arqası dizeli dene dep atalıwshı eki bólimnen ibarat. Bul deneler kesesine qaptallasıp jaylasqanı ushın ishki hám sirtqı dizeli dene atın alǵan. Ol tórt tóbeliktiń tómengi tóbeshikleri tómengi ayaqshaları aldında kóriw tompaǵınıń astında jaylasqan bolıp, tórt tóbeliktiń tóbesheleri menen birge qabıq astı esitiw orayı xızmetin atqaradı (bul deneshede sırtqı gúrmektiń, talaları tamamlanadı).
Sırtqı dene ádewir jalpaq uzın tóbeshe formada bolıp, pulvinardıń tómengi tárepinde jaylasqan. Bul denede kóriw jolınıń kópshilik sırtqı (qaptal) talaları tamamlanadı, qalǵan talalar bolsa pulvinarda tamamlanadı. Sonıń, ushında sırtqı dene, tórt tóbeliktiń ústingi tóbesheleri hám pulvinar birgelikte qabıq astı kóriw orayı esaplanadı.
Tompaq astı oblastı. Bul oblastqa III qarınshanıń tómengi hám aldınǵı tárepinde jaylasqan bólimler yaǵnıy kúlreń, tompaqsha miydiń astınǵı zıyatı (ayaqshası menen) - gipofiz, kóriw nervi kesispesi hám kóriw jolı, sorǵısh tárizli deneler kiredi.
Kóriw nervleriniń kesispesi arqa tárepten qaraǵanda sorıǵısh tárizli denelerdiń ortasında jaylasqan. Onıń ishi gewek bolıp juqa diywalları kúlreń zattan dúzilgen. Tómenge qaraǵan diywalı sharshar taqılette áste aqırın tarayıp barıp jińishke ayaqshaǵa aylanadı. Bul ayaqshanıń tómengi ushında miydiń tómengi artıǵı salbırap turadı. Bul organ bas súyegindegi sına tárizli súyektiń gipofiz oyıqshası dep atalıwshı arnawlı shuqırshada jaylasadı.
Kóriw nervleriniń kesispesi, kúlreń tompaqtıń aldınǵı tárepinde usı tompaqqa tiyip turadı. Ol shama menen tórt múyeshlik kórinistegi aq plastinka bolıp eki kóriw nervi talalarınıń bir - birin kesip ótken hám kesispegen talalarınan quralǵan. Bul úshmúyeshli plastinkanıń arqa tárepindegi múyeshinen kóriw jolları baslanadı. Bul jollar miy ayaqshaların sırtınan aylanıp ótip, kóriw bórtiginiń
artında jasırınǵan. Plastinkanıń aldınǵı múyeshlerine bolsa kóriw nervleri (II) keledi.
Kóriw nervleri kesispesiniń aldınǵı tárepinen kóterilgen hám kúlreń tompaq penen tutasqan juqa perde joqarıda III qarınshanıń aldınǵı diywalına aylanıp ketedi.
Tompaq astı oblastınıń iyis biliw bólegindegi sorıǵısh tárizli deneler eki dóngelek (qosalaq) tompaqshalardan ibarat bolıp, olar kúlreń tompaqsha menen arqa ilme - tesik zat arasında jaylasqan. Bul tompaqshalar bir - birinen qarıqsha menen ajıralıp turadı. Qabıq astı iyis seziw orayları dep shama qılınatuǵın bul hár bir tompaqshanıń ishinde ekewden kúlreń ózek jaylasqan. Sorıǵısh tárizli denelerde miy gumbeziniń aldınǵı ayaqshaları tamamlanadı.
Tompaq astı oblastı dep atalıwshı jáne bir judá kishkene oblast bar. Bul oblast kóriw tompaǵınıń tómengi tárepinde jaylasqan boladı. Bul oblast miy ayaqshaları tóbesiniń ústingi qabatı hám usı qabattaǵı qızıl ózek penen qara zattıń dawamı esaplanadı. Qara zattıń sırtqı tárepinde házirge shekem xızmeti tolıq úyrenilmegen jáne bir ózek jaylasqan, buǵan tompaq astı (yaki Lyuis) denesi delinedi. Ayırım ilimpazlar (oval) uzınsha formadaǵı bul deneni avtonom nerv sistemasına baylanıslı dep esaplaydı.
Do'stlaringiz bilan baham: |
