Tema-1 «Salıqlar h’a’m salıqqa tartıw» arnawlı kursın oqıtıwdın’ za’ru’rligi, maqseti h’a’m wazıypaları O’zbekstan Respublikası salıq sisteması h’a’m salıq qatnasıqları subektlerinin’ h’uqıq h’a’m de minnetlemeleri. Rejesi

O’zin-o’zi tekseriw ushın sorawlar

1. 
   Mu’lk salıg’ı qashan engizilgen h’a’m onı o’ndiriwden ko’zlengen maqset ne?
   
2. 
   Mu’lk salıg’ın ma’mleketlik byudjet daramatları quramındag’ı a’h’miyeti qanday?
   
3. 
   Mu’lk salıg’ının’ to’lewshiler kimler?
   
4. 
   Salıqqa tartıwdın’ ayrıqsha ta’rtibi ornatılg’an ka’rxanalar tiykarg’ı xızmetinen tısqarı basqa xızmet penen shug’ıllang’anlarında mu’lk salıg’ın to’leyme?
   
5. 
   Mu’lk salıg’ının’ obekti h’a’m bazası qanday anıqlanadı?
   
6. 
   Ka’rxana mu’lkinin’ ortasha jıllıq qaldıq qunı qanday ta’rtipte tabıladı?
   
7. 
   Mu’lk salıg’ı stavkaları qanday belgilengen?
   
8. 
   O’nimdi eksport qılıp atırg’an ka’rxanalarg’a mu’lk salıg’ının’ esaplanıwı qanday ta’rtipte a’melge asırıladı, egerde eksport ko’lemi o’nimdi satıwda 40% qurag’an bolsa?
   
9. 
   Mal-mu’lk salıg’ınan kimler jen’illikke iye?
   
10. 
    Salıq organlarına qaysı mu’ddetlerde mu’lk salıg’ı boyınsha esap-kitap tapsırıladı?
    

8 tema: Salıq salıwdın’ əpiwayılastırılg’an tərtibi
1.Salıq salıwdın’ əpiwayılastırılg’an tərtibinin’ salıq əmeliyatına engiziliwi, onın’ ekonomikalıq mazmunı.
2.Salıq obekti h’əm (kriteriyası) salıq bazası.Birden-bir salıq to’lemi, onı to’lewshiler h’əm to’lewshiler qatarına kiritiw shərtleri. Salıq stavkaları h’əm salıqtan jen’illikler.
3.Salıq esap-sanag’ın tapsırıw h’əm salıktı byudjetke to’lew mu’ddetleri. Birden-bir salıq to’lemi boyınsha to’lemlerdi keshiktiriw tərtibi h’əm de onın’ əh’miyeti.
4.Birden-bir jer salıg’ının’ engiziliwi h’əm əh’miyeti. Birden-bir jer salıg’ın to’lewshiler, salıq obekti h’əm salıq bazası.
5.Salıqtan jen’illikler. Salıqtı esaplaw, esap-sanaqların tapsırıw h’əm to’lew tərtibi.
6.İsbirlermenlik xızmeti menen shug’ıllanıwshı fizikalıq təreplerdi salıqqa tartıw tərtibi.
1.Salıq salıwdın’ əpiwayılastırılg’an tərtibinin’ salıq əmeliyatına engiziliwi, onın’ ekonomikalıq mazmunı.
Ekonomikalıq reformalardı ja’nede eriknlestiriw h’a’m teren’lestiriw protsessinde kishi biznesti , biznesti rawajlandırıw a’h’miyetli orın tutadı. Sebebi, bazar ekonomikasına o’tiw sharayatında jeke isbilermenlik, kishi biznesti rawajlandırıw, mu’lkdarlar klassın qa’liplestiriw, bazarlardı tovarlar menen toltırıw, ba’seki ortalıg’ın jaratıw, jumıssızlıqtı azaytıw ma’mleket aldında turg’a’n tiykarg’ı wazıypalardan esaplanadı.
Salıqqa tartıw sistemasında alıp barılıp atırg’an reformalardın’ əh’miyetli bag’darlarınan biri bolıp, kishi biznes subektlerin salıqqa tartıw mexanizmin jetilistiriw bolıp esaplanadı.
O’zbekstan Respublikası Ministrler Kabinetinin’ 1998-jıl 15-apreldegi 159-sanlı «Kishi kərxanalar ushın ıqshamlangan salıkqa tartıw sistemasına o’tiwdi qollaw» h’aqqındag’ı qararına tiykarlanıp mikrofirma h’əm kishi kərxanalardı salıqqa tartıwdın’ ulıwma belgilengen tərtibinen əpiwayılastırılg’an yag’nıy ıqshamlastırılg’an salıq rejimine o’tkerildi. Bunda kishi kərxanalar ushın birden-bir salıq to’lew yaki ulıwma belgilengen tərtipte salıq minnetlemelerin orınlaw ıqtıyarıy ekenligi qatan’ belgilendi. Kishi kərxanalar ushın birden-bir salıqtın’ ornatılıwı salıq esap-sanag’ın du’ziwdi an’satlastıradı h’əm de olar bir neshe salıq tu’ri ornına tek g’ana birden-bir salıq boyınsha salıq organlarına salıq esap-sanag’ın tapsırıw imkaniyatına iye boladı. Nətiyjede kərxana esapshılarının’ jumısı bir qansha an’satlasadı.
Mikrofirmalar h’əm kishi kərxanalardı jedel rawajlandırıwdı jəne de xoshametlew h’əm de onın’ elimiz ekonomikasındag’ı əh’miyetin h’əm u’lesin tu’pten asırıw maqsetinde O’zbekstan Respublikası Prezidentinin’ 2005-jıl 20-iyundag’ı PP 3620-sanlı «Mikrofirmalar h’əm kishi kərxanalardı rawajlandırıwdı xoshametlewde qosımsha shara-ilajları h’aqqında»g’ı Pərmanına muwapıq 2005-jıldın’ 1-iyulinen baslap O’zbekstan salıq sistemasında kishi biznes subektlerinin’ bazı bir taypaları ushın birden-bir salıq to’lemi engizildi.
Ol ıqshamlastırılg’an bolıp, to’mendegi məjbu’riy to’lemlerdi to’lew ornına engzilgen:
-birden-bir salıq;
- byudjetten tısqarı Pensiya jamg’arması;
-respublika jol jamg’arması;
-mektep təlimin rawajlandırıw jamg’armasına məjbu’riy ajıratpalar.
Birden-bir salıq to’lemi tek g’ana kishi biznes subektleri, mikrofirmalar h’əm kishi kərxanalarg’a engiziledi.
2007-jıl 1-yanvardan birden-bir salıq to’lemin to’lewshileri esaplangan alkogollı o’nim islep shıg’arıwshı mikrofirmalar h’əm kishi kərxanalar birden-bir salıq to’lemin to’lew h’uqıqısız, salıqlar h’əm məjbu’riy to’lemlerdi ulıwma belgilengen tərtipte to’lewge o’tkerildi. Jer astınan paydalang’anlıg’ı ushın salıq salınatug’ın paydalı qazılmalardı qazıp alıwdı əmelge asırıwshı mikrofirma h’əm kishi kərxanalarg’a birden-bir salıq to’lemi engizilmeydi. Bunnan tısqarı salıq kodeksinin’ 350-statyasına muwapıq birden-bir jer salıg’ın to’lewshilerge, qatan’ belgilengen salıqtı to’lew nəzerde tutılg’an mikrofirma h’əm kishi kərxanalarg’a jəne de o’nim bo’listiriliwine tiyisli pitimler qatnasıwshısı bolg’an mikrofirma h’əm kishi kərxanalarg’ada birden-bir salıq to’lemi engizilmeydi.
Salıqlar h’əm məjbu’riy to’lemlerdi ulıwma belgilengen tərtipte to’lewshiler esaplangən jeke menshik əmeliyatı menen shug’ıllanatug’ın notariuslar bolsa salıq salıwdın’ basqa tərtibin tan’law h’uqıqsız birden-bir salıq to’lemin to’lewge o’tkerildi.
Birden-bir salıq to’lemin to’lewshiler to’mendegiler:
1) mikrofirmalar h’a’m kishi ka’rxanalar;
2) islewshiler sanının’ neshew bolıwnan qati nazar:
Sawda h’a’m ja’miyetlik awqatlanıwka’rxanaları;
(350-modda birinchi qismi 2-bandining uchinchi xatboshisi Wzbekiston Respublikasining 2010 yil 14 sentyabrdagi WRQ-255-sonli Qonuni bilan chiqarilgan — WR QHT, 2010 y., 37-son, 313-modda)
lotereyalar du’ziw boyınsha xızmetin a’melge asırıwshı yuridik shaxslar.
3) a’piwayı shirket islerin ju’rgiziwshi sheriklik- jeke ta’rtiptegi isbilermen.
(350-moddaning birinchi qismi Wzbekiston Respublikasining 2009 yil 30 dekabrdagi WRQ-241-sonli Qonuniga asosan 3-band bilan twldirilgan — WR QHT, 2009 y., 52-son, 556-modda)
Kishi biznes subektlerine əmeldegi salıq nızamshılıg’ına muwapıq engiziletug’ın salıq jen’illikleri h’əm preferentsiyalar tek g’ana joqarıda sanap o’tilgen subektlerge tiyisli boladı.
Anaw yaki mınaw kərxananın’ joqarıda aytılg’an subektler taypalarının’ birewine kiritiliw o’lshemi bolıp xızmetkerlerdin’ jıllıq ortasha sanı, sonın’ esaptan unitar (sın’ar) kərxanalarda,filiallarda h’əm wəkilliklerde jumıs isleytug’ınlardın’ sanı esaplanadı.