Tema-1 «Salıqlar h’a’m salıqqa tartıw» arnawlı kursın oqıtıwdın’ za’ru’rligi, maqseti h’a’m wazıypaları O’zbekstan Respublikası salıq sisteması h’a’m salıq qatnasıqları subektlerinin’ h’uqıq h’a’m de minnetlemeleri. Rejesi

1.O’zbekstan Respublikası salıq sistemasına mu’lk salıg’ının’ engiziliwi h’a’m onın’ ekonomikalıq mazmunı.
O’zbekstanda ka’rxanalar xızmetin menshikgine salıqqa tartıw jolındag’ı za’ru’rli qa’demlerden biri ka’rxanalardın’ mu’lkine salınatug’ın salıqtın’ engiziliwi boldı. Mu’lk salıg’ı da’slep, O’zbekstan Respublikasının’ 1991-jıl 15-fevralda qabıl etilgen «Ka’rxanalar, birlespeler h’a’m sho’lkemlerden alınatug’ın salıqlar h’aqqında»g’ı Nızamg’a tiykarlanıp engizildi h’a’m usı menen birge ka’rxanalardın’ o’ndirislik fondlarg’a to’lew h’a’mde transport qurallarına salınatug’ın salıq biykar etildi.
Ha’zirgi waqıtta usı salıqtın’ h’uqıyqıy tiykarı bolıp, O’zbekstan Respublikasının’ Salıq kodeksi, «Ma’mleketlik salıq xızmeti h’aqqında»g’ı nızamı, O’zbekstan Respublikası Prezidenti qararları h’a’m de basqa salıq nızamshılıg’ı menen baylanıslı bolg’an normativ h’u’jjetler esaplanadı.
O’zbekstan salıq sistemasında yuridikalıq ta’replerden alınatug’ın mu’lk salıg’ı tuwrı salıqlar quramına kiredi h’a’m mazmunına qaray bul salıq tiykarg’ı fondlar formasındag’ı resurslarg’a salıstırg’anda belgilengen salıq bolıp esaplanadı.
Bul salıq boyınsha tu’simler summası tolıq jergilikli byudjetlerge tu’sedi h’a’m ol byudjettin’ turaqlı da’ramad dereklerinen biri bolıp esaplanadı.
Ma’mleket salıq sistemasında mu’lk salıg’ını engiziwden go’zlengen maqset birinshiden, ka’rxanalar o’zlerinin’ xojalıq xızmetin ju’rgiziwde artıqsha h’a’m paydalanılmay atırg’an mu’lkin satıwg’a qızıg’ıwshılıg’ın oyatıw bolsa, ekinshiden, ka’rxanalar balansındag’ı mu’lkinen na’tiyjeli paydalanıwdı xoshametlewden ibarat. Sebebi, morallıq ka’rxanalardın’ h’a’m fizikalıq jaqtan tozg’an tiykarg’ı quralların jan’a, aldın’g’ı texnologiyalıq u’skeneler menen jan’alatıw islep shıg’arıp atırg’an tovarlardın’ bah’asın arzanlastıradı h’a’m ba’sekige shıdamlı tovarlar islep shıg’arıwg’a imkan beredi.
Xojalıq ju’rgiziwshi subektlerdin’ balansındag’ı barlıq mu’lklerden salıq to’lewge ma’jbu’r etiw onı artıqsha bina, imaratlar, mashina h’a’m u’skenelerden qutılıwg’a u’ndeydi. Bul bolsa, o’z na’wbetinde, o’ndiris quralları bazarın qa’liplestiriwge, o’nimnin’ o’zine tu’ser bah’asının’ pa’seyiwine h’a’m de ba’sekige shıdamlı o’nim islep shıg’arıw imkaniyatın jaratadı.
Yuridikalıq ta’replerden alınatug’ın mu’lk salıg’ının’ ma’mleket byudjeti da’ramatları quramındag’ı u’lesi joqarı salmaqqa iye emes. Ha’zirgi waqıtta usı salıqtın’ tu’simi O’zbekstan Respublikası ma’mleketlik byudjetinin’ salıqtan tu’setug’ın da’ramatlarında 2,3-4,5 protsent aralıg’ını quramaqta.
(7.01-keste)