Tema : Aslawshi elementler saqlaǵan dárilik ósimlikler Joba: I kirisiw Temanıń aktuallıǵı hám áhmiyeti

3. 1. 9 Fructus Pruni padi - Moyıl mıywesi
Padus avium - Ápiwayı moyıl (cheremuxa)
Rosaceae - ra'noguldoshlar.
Boyı 2 m den 10 m ge shekem jetetuǵın puta yamasa terek. Bargi ellipssimon, ótkir ushlı, juqa, arrasimon qırlı bolıp, poyada qısqa bandi menen izbe-iz jaylasqan. Gulleri shingilga tóplanǵan. kishkene kese hám tojbarglari 5 ten, aq reńli. Otaligi kóp sanlı, analıq túyini joqarıǵa jaylasqan. Mıywesi sharsimon, qara reńli, mójeneli mıywe.
May-iyun aylarında gúlleydi, mıywesi avgust -sentyabrde pishadi.
Ósimlikti hámme bóleginen ezib xidlansa amigdalin xidini eslatuvchi xid keledi.
Geografiyalıq tarqalıwı. Ormanlarda, salma boyida, putalar arasında ósedi. Ukraina, Belorussiya, Rossiya, Kavkaz, Orta Aziyada ushraydı.
Ónim tayarlaw. Avgustda teriledi, quyashda yamasa pechkada quritiladi, 40 -50° S de.
Ónimdi sırtqı kórinisi. Sharsimon yamasa máyeksimon, diametri 8 mm, kúlreń - qara tusli, ústki tárep burıwǵan mevadan ibarat. Mevani bir danagi bar. Urıwı ezilsa ashshı badam xidini beredi
Ximiyalıq quramı. 15% oshlovchi elementlar, antotsionlar, 5 % qant, limon hám alma kislotaları boladı. Amigdalin glikozidi bar (hámme bóleginde).
Isletiliwi. Asqazan -ishek keselliginde (ish ketkende) isletiledi. Demleme, qaynatılǵan, shaylar quramına kiredi.

4. TARKIBIDA OSHLOvCHI MODDALAR BO'LGAN O'SIMLIKLARNI TAHLIL QILISH USULLARI
OSHLOvCHI MODDALARGA SIFAT REAKSIYALAR
Ádetde ósimlik teńidlariga sapa reaksiyalar qılıw ushın 10% li suwlı ajıratılǵan qarjı tayarlab, 5 probirkaǵa 3 ml den quyıladı hám olar ústine temir--ammoniyli ashshıtoshning hám temir xloriddiń hám de alkaloidlar, ósimlik silekey elementları hám jelatinning1% li eritpesinen qosıladı.
Temir duzları eritpesi probirkada teńidlar bolsa, qara -kók (bórekallol toparı ) yamasa qara -jasıl (pirokatexin toparı ) reń hám sol reńdegi shókpe, silekey elementlar, jelatin hám de alkaloidlar eritpesi qosılǵan probirkada bolsa reńsiz shókpe payda boladı.
4. 1. Oshlovchi elementlardıń klassifikaciya (klassifikatsiya) reaksiyaları :
a) oshlovchi elementlardıń qaysı gruppaǵa tiyisliligin xlorid kislota hám formalın qatnasıwında alıp barılatuǵın klassifikatsiya reaksiyası (Stiasni reaksiyası ) járdeminde anıqlaw múmkin. Onıń ushın 200-250 ml kólemli tagi tegis kolbaǵa ósimliklerden tayarlanǵan 10% li teńid ajratmasidan 50 ml solinadi hám ústine 10 ml konsentrlangan (1:1) xlorid kislota hám formalınning 40% li eritpesinen 15 ml qosıladı. Keyininen kolbanı tik turıwshı shıyshe nay menen birlestirib, elektr plitka ústinde tap qızıl gerbish reńli shókpe (teńidlarning kondensatsiyalanuvchi toparı kondensatsiyalanishidan payda bolǵan shókpe) payda bolgunga shekem az-azdan qızdırıladı. Payda bolǵan shókpe filtrlansa, filtratda gidrolizlanuvchi gruppanıń bóleklengen ónimleri qaladı. Bul gruppa bar ekenligin anıqlaw ushın 5 ml filtrat alıp, ústine 1 g kristall haldaǵı natriy atsetatdan az-azdan solinadi hám suyıqlıqtı shayqatmay, temir-ammoniyli ashshıtoshning 1% li eritpesinen 10 tamshı qosıladı. Nátiyjede kristall ústindegi neytral zonada filtratdagi teńidlarning gidrolizlanuvchi toparı bóleklengen ónimleri bar ekenligin tastıyıqlaytuǵın kók yamasa kók reńli to'garakcha payda boladı.
b) Kolbachaga ósimliklerden tayarlanǵan 10% li teńidlar ajratmasidan salıp, oǵan nitrozometil uretan qosıp qaynaguncha qızdırılsa, kondensatsiyalanuvchi (pirokatexin gruppa ) oshlovchi elementlar tolıq cho'kadi. Shókpe filtrlenedi. Filtratda gidrolizlanuvchi (bórekallol gruppa ) oshlovchi elementlar bar ekenin anıqlaw ushın probirkada alınǵan 5 ml filtratga 1 g kristall haldaǵı natriy atsetatdan solinadi hám suyıqlıqtı shayqatmay, temir-ammoniyli ashshıtoshning 1% li eritpesinen 10 tamshı qosıladı. Bórekallol gruppa oshlovchi elementlar bolsa, filtrat biynápshe gúli rangga bo'yaladi.
v) Kolbachaga ósimliklerden tayarlanǵan 10% li teńidlar ajratmasidan 5 ml salıp, oǵan qorǵasın atsetatning 10% li eritpesinen 5 ml hám sirke kislotanıń 10% li eritpesinen 10 ml qosılsa, gidrolizlanuvchi (bórekallol gruppa ) oshlovchi elementlar cho'kadi.
g) Kondensatsiyalanuvchi oshlovchi elementlardıń tiykarǵı bólegi bolǵan katexinlarga vanilin menen reaksiya etiledi. Onıń ushın oshlovchi elementlar ajratmasiga vanilin hám konsentrlangan xlorid kislota (yamasa vanilinning konsentrlangan xlorid kislota daǵı 1% li eritpesi) qosıladı. Eger ajratmada katexinlar bolsa, qospa qızıl rangga bo'yaladi.