Технологияси

Ерни экишга тайѐрлаш. 
Сабзавот экинлари учун ерларни экишга тайѐрлаш 
кузда 28-30 см чуқурликда шудгорлашдан бошланади. Лекин янги ўзлаштирилган 
ерларда ҳайдама қатлам аста- секин чуқурлаштирилиб борилади. Оч тусли бўз 

---

39 
тупроқларда ўзлаштирилган биринчи йили 20-22 см, иккинчи йили 23-25 см, учинчи 
йили 25-27 см, тўртинчи йили эса 28-30 см чуқурликда ҳайдалади. Ўтлоқ ва ўтлоқ-
ботқоқ тупроқларда ҳар йили 2-3 см қўшиб ҳайдалиб, ҳайдаш чуқурлиги 28-30 см.га 
етказилади. Гумусга бой типик ва тўқ тусли бўз тупроқларда биринчи йилдаѐқ чуқур 
28-30 см чуқурликда ҳайдаш мумкин. Ерни ҳайдашда Т-4А, ДТ- 75 М, МТЗ-80 
тракторларига ПН- 3-35, ПД-4-35 плуглари осилиб ѐки тиркалиб фойдаланилади.
Баҳорда экиш олдидан ерни экишга тайѐрлаш, биринчидан баҳорги ҳайдаш 
олдидан тупроқ ҳолатига, иккинчидан, экинлар уруғини экиш ва кўчатини ўтқазиш 
муддатига қараб белгиланади.
Эрта баҳорда шудгорланган дала (феврал охири- март бошида) бирданига 
ЧКУ-4 маркали чизель- культиватор билан юмшатилади ва бир йўла бороналанади. 
Эртаги экинлар экиш учун ерни тайѐрлашнинг энг самарали усули кузда эгатлар 
(жўяклар) олиб қўйиш ҳисобланади. Эгатларни бундай олиб қўйиш жуда эрта 
муддатларда экинларни экиш ва эрта ҳамда юқори ҳосил олишга имконият яратади. 
Бундай ҳолларда ер куздан бошлаб бороналанади ва кетма-кет эгатлар олинади. 
Эрта баҳор пушталарига уруғ экилади ѐки кўчат ўтқазилади. Кеч баҳорда (апрел-
май бошларида) сабзавот экинлари экиладиган ерлар эрта баҳорда экин экиш 
олдидан бороналанади, ѐки 20-22 см чуқурликда ағдармасдан ҳайдалиб, кейин 
бороналанади. Кейинги йилларда хўжаликларимизда Голландия техника ва 
технология-ларининг синалиши шуни кўрсатдики, эртаги сабзавот экинлари учун 
ерни ҳайдаш ва экиш олди тайѐрлашда Голландиянинг «Доминатор» маркали 
фрезали культиваторидан фойдаланиш самарали экан. Чунки, у тупроқни 
юмшатиш, текислаш ва юза зичлашни бирданига амалга оширади.
Ёзда (июнь- июль ойларида) сабзавот экинлари учун далалар эрта баҳор 
бороналанади ҳамда ѐмғирлардан сўнг қатқалоқ ва бегона ўтларни йўқотиш 
мақсадида бир – икки марта (апрель майда) ѐппасига культивация қилинади. Сўнгра 
экиш олди 20-22 см чуқурликда қайта ҳайдалиб бороналанади. Борди-ю тупроқ 
намсизланиб, қотган бўлса, ҳайдаш олди суғорилади.
Ёзда эртаги сабзавотлар ҳосили йиғиштириб олингач, такрорий экинлар учун 
ерлар суғорилади, ҳайдалади ва боронланади. Уруғи юза экиладиган (сабзи, пиѐз 
каби) майда уруғли экинлар учун экиш муддатидан қаътий назар тупроқ бороналаш 
билан бирга молаланади.
Бегона ўтлар босадиган участкаларда ерни экишга тайѐрлашга бегона ўтлар 
уруғини ѐппасига унишини тезлаштириш мақсадида суғоришни ҳам киритиши 
керак. 
Ўтлар ѐппасига кўкаргач, улар бороналаш ѐки юза юмшатиш орқали 
йўқотилади. Бу эса экинлар ҳосилдорлигини сезиларли даражада оширади. 
Шўрланган ерларда сабзавот экинлари ўстириш учун уларнинг шўри ювилиши 
шарт. Бунинг учун ерларнинг текислик даражасига қараб 0,10-0,25 гектаргача 
полларга бўлиниб, сув бостирилади. Ювиш ишлари шудгордан олдин ѐки кейин 
ўтказилади. Лекин шудгордан сўнг шўр ювилса, самаралидир. Шўр ювилгач, ер 
зичлашади. Шунинг учун уни қайта ҳайдаш ѐки чизеллаш лозим. Шунга кўра эрта 
баҳорда сабзавот экинлар экишни кечиктирмаслик мақсадида шўр ерлар 
шудгорланмасдан ювилгани мақсадга мувофиқ. Ёзда экин экиладиган ерлар шўри 

---

40 
кузги шудгорлашдан кейин ювилиб, баҳорда ѐки ѐзда 20-22 см чуқурликда қайта 
ҳайдалади.