Тдту «табиий фанлар» кафедраси mexaника 1 маъруза 2020

ТДТУ
«ТАБИИЙ ФАНЛАР»
КАФЕДРАСИ
MEXAНИКА
1 - маъруза
2020
ФИЗИКА фани – табиат ҳодисаларининг оддий ва умумий қонуниятларини, моддалар тузилиши ва хусусиятларини, уларнинг ҳаракати қонуниятларини ўргатувчи фандир.
Механика – механик ҳаракат ва жисмларнинг ўзаро таъсир қонуниятларини ўрганиш билан шуғулланувчи физиканинг бўлимидир.

• Кинематика – жисмлар ҳаракати қонуниятларини, ҳаракатнинг келиб чиқиш сабабларини эътиборга олмай, ўрганади.
• Динамика – жисмлар ҳаракати қонуниятларини, ҳаракатнинг келиб чиқиш сабабларини билган ҳолда, ўрганади.
• Статика – жисмлар тизими, тўпламининг мувозанат ҳолати қонунларини ўрганади.

Жисмнинг ҳаракати натижасида фазода қолдирган изига траектория дейилади. Траекторияга қараб жисмларнинг ҳаракати икки турга бўлинади:

1) Тўғри чизиқли ҳаракат;

2) Эгри чизиқли ҳаракат;

Физик катталиклар ўзларининг хусусиятларига қараб, икки хил бўлади:

a) Вектор катталиклар – улар физик катталикнинг сон қийматини ифодалаш билан бирга уларнинг йўналишини ҳам ифодалайди.

b) Скаляр катталиклар – яъни фақат физик катталикнинг миқдорини ифодалайди.

Кўчиш
Жисмнинг бошланғич вазияти билан охирги вазиятини туташтирувчи тўғри чизиқ кесмасига кўчиш дейилади.
∆r = r2 – r1
∆S – моддий нуқта босиб ўтган масофа;

Тезлик – бирлик вақт давомидадаги кўчиш билан ифодаланадиган катталикдир.

Тезликнинг оний қиймати:

=

Тезликнинг модули:

υ =

Тезланиш – моддий нуқтанинг бирлик вақт давомида ўзгаришини характерлайдиган вектор катталик бўлиб, у тезлик векторидан вақт бўйича олинган биринчи тартибли ҳосила ёки кўчиш векторидан вақт бўйича олинган иккинчи тартибли ҳосилага тенг.