Тдту «табиий фанлар» кафедраси mexaника 1 маъруза 2020

= = = ( ) =

Тезланиш модули:

Тўғри чизиқли текис ҳаракат Агар жисм тенг вақтлар оралиғида тенг масофа босиб ўтса, бу жисм ҳаракати тўғри чизиқли текис ҳаракат дейилади.

Тўғри чизиқли текис ўзгарувчан ҳаракат. Агар жисм тўғри чизиқли ҳаракати давомида тенг вақтлар оралиғида тезлиги бир хил қийматга ўзгарса, бу ҳаракаттўғри чизиқли текис ўзгарувчан ҳаракат дейилади.

Текис тезланувчан ҳаракат

• Текис тезланувчан ҳаракат

V= V0 + at

S = V0t +

2aS = V2 – V02

• Текис секинланувчан ҳаракат

V= V0 - at

S = V0t –

-2aS = V2 – V02

Айланма харакат кинематикаси
Ихтиȅрий қаттиқ жисмни ОО¹атрофида айлантирамиз.
Агар ∆t вақтда бурилиш бурчаги ∆ϕ бӯлса, у холда оний бурчак тезлик қуйидагича ҳисобланади:
Агар жисм текис айланма харакат қилса, (ω=const)
∆𝝋
S
O
Агар ω≠const, у холда нотекис айланма харакат кузатилади. Бу холда бурчак тезланиш хосил бẏлади:
ХБС:
Айланаётган қаттиқ жисм бурчак характеристикалари билан унинг чизиқли характеристикалари орасидаги боғланишни кӯриб чиқамиз
υ=ωr
Бир марта тӯлиқ айланиши учун кетган вақт айланиш даври дейилади. (T)
Бирлик вақтдаги айланишлар сони айланиш частотаси дейилади. (ν)
r
O
r
O
а)
б)
Nyutonning birinchi qonuni
Agar jismga boshqa jismlar ta’sir etmasa yoki ta’sir etuvchi kuchlar o’zaro kompensatsiyalangan b’lsa , u o’zining tinch holatini yoki to’g’ri chiziqli tekis harakatini saqlaydi.
Jismlarning o’zini tincch holatini yoki tog’ri chiziqli tekis harakatini saqlab qolish xususiyati , jismlarning inersiya xususiytI deb ataladi.
Massa – jism inertsiyasining o’lchov birligidir. [m] =kg
Hajm birligidagi massaga jism 342 ligi deyiladi
Jism o’zining tinch holatini yki to’g’ri chiziqli tekis harakatini tashqaridan boshqa jismlar ta’sir etmaguncha sqlab qoladigan sanoq tizimi inertsiya sanoq tizimi deb ataladi.