Тдту «табиий фанлар» кафедраси mexaника 1 маъруза 2020

Sirpanish ishqalanish
Bir jism ikkimchi jism sirti bo’ylab xarakatlanganda sirpanish ishqalanish kuchi vujudga keladi.
- normal bosim kuchi
K -sirpanish ishqalanish koeffitsenti (k< ) (0< k 1)
Dumalash ishqalanish
Bir jism ikkinchi jism sirtida dumalaganda dumalash ishqalanish kuchi xosil bo’ladi.
-normal bosim kuchi
R-dumalayotgan jism radiusi
Fd.ish= µ
Po
µ- dumalash ishqalanish koeffitsiyenti
Elastiklik kuchi
Elastik kuchi deb, jismning deformatsiyalanishida paydo bo’ladigan va zarrachalarining ko’chishi yo’nalishiga qarama-qarshi yo’nalgan kuchga aytiladi.
-absalyut urilish.
k- prujinaning birligi.
Механик иш – куч векторининг модулини кўчиш вектори модули ва улар орасидаги бурчак косинусига кўпайтмасига тенг физик катталикдир
F кучнинг dr кўчишда бажарган dA элементар иши:
Траекториянинг 1 – нуқтасидан 2 – нуқтасигача кўчишда кучнинг бажарган иши йўлнинг алоҳида чексиз кичик бўлакларида бажарилган элементар ишларнинг алгебраик йиғиндисига тенгдир:
Бажарилган ишнинг геометрик маъноси:
бажарилган A иш F(S) эгричизиқ остидаги юза билан аниқланади.
Қувват
Қувват бажарилган ишни шу ишни бажариш учун сарф этилган вақтга нисбатига тенг бўлган физик катталикдир.
Бирлик вақтда кучнинг бажарган иши ўртача қувват деб аталади.
Вақт оралигини нолга интилишида ўртача қувватнинг эришган чегаравий қиймати N қувват ёки оний қувват деб аталади.
Кинетик энергия
Механик тизимнинг ЕК кинетик энергияси — шу тизим механик ҳаракатининг энергиясидир.
Элементар кўчишда заррача кинетик энергиясининг ортиши шу кўчишда бажарилган элементар ишга тенгдир:

Потенциал энергия
Потенциал энергия — жисмлар тизимининг ўзаро жойлашиши ва таъсир кучи табиати билан аниқланадиган механик энергиядир.