Tayyorladi: dmxm-3 guruh magistranti Nazarov Nodirjon moliyaviy risklarni baholash usullari bozor risklari va ularni baholash

4.
 
Moliyaviy risklarni baholashda qo‘llaniladigan usullar
 
Riskni baholash
– bu riskni tahlil qilish, uning yuzaga keladigan ta’sirlarini 
aniqlash, umumiy ko‘rsatkichlarini o‘zgarish chegaralarini ishlab chiqishdan 
iboratdir.
Risklarni iqtisodiyotning bir qancha omillari hisobga olgan holda baholanadi. Bu 
ko‘rsatkichlarni ekspertlar balli tizimda baholaydilar va shu asosda risklarni ma’lum 
toifalarga bo‘lgan holda, ta’sir darajasi o‘rganiladi Har hil turdagi risklarni baholash 
miqdori uchun quyidagi kattaliklardan foidalaniladi 

---

Risklarning miqdorini baholashda olimlar har hil miqdorlaridan foydalanishga 
xarakat qiladilar, masalan baholashning empirik miqdori quyidagicha ko‘rinishga 
ega bo‘ladilar: 
Risklarni baholash, asosan uchta usul orqali amalga oshiriladi:
1. Statistik ma’lumotlar asosida yuzaga keladigan axborotlarni oldinigi yilga 
nisbatan tahlil qilish;
2. Nazariy jihatdan tahlil qilish;
3. Ekspertlar orqali umumiy hulosalar chiqarish
Moliyaviy risklarni baholash usullari jahon amaliyotida juda ko‘p ishlab 
chiqilgan bo‘lsada, ularni tadbiq etish, amaliyotda qo‘llash hamisha kutilgan natijani 
bermagan. Moliyaviy risklarni baholash usullaridan, ularni darajasini kamaytirish, 
oldini olish uchun jahon bozorida ko‘pgina operatsiyalardan foydalaniladi. Masalan, 
xedjirlash, svop operatsiyalari, spot operatsiyalari, fyuchers, optsion, sug‘urta qilish 
va VaR koeffitsentlaridan foydalangan holda amalga oshiriladi. 

---

Risklarni baholash usulining hozirgi kundagi eng zamonaviy usullaridan biri 
VaR (
Value at Risk
) orqali amalga oshiriladi. VaR – bu statistik jihatdan yondashuv 
bo‘lib, bu orqali risklarni baholash jarayonida ehtimolliklar taqsimoti asosiy 
tushuncha hisoblanadi. Bu ehtimolliklar bozordagi har qanday iqtisodiy omillarning 
qiymatlari bilan bog‘liq holda baholanadi. Bu usul orqali moliyaviy risklarni 
baholash murakkab matematik formulalar orqali amalga oshiriladi. Bu usuldan 
hozirga kunda rivojlangan davlatlarda juda keng qo‘llanilmoqda. Sug‘urta 
faoliyatidan foydalangan holda risklarning oldini olish moliyaviy risklarning olidini 
olishning eng asosiy usullaridan biri bo‘lib qolmaqda.