Tayanch konspekt

o’lchash xatoliklarining tabakalanishi

o’lchash xatoliklari u yoki bu xususiyatiga kura kuyida keltirilgan turlarga bulinadi:

I. o’lchash xatoliklari ifodalanishiga karab kuyidagi turlarga bulinadi:

0. 
   Absolyut (mutlak) xatolik. Bu xatolik kattalik kanday birliklarda ifodalanayotgan bulsa, shu birlikda tavsiflanadi. Masalan, 0,2 V; 1,5 mkm va x-olar. Mutlak xatolikni kuyidagicha aniklanadi:
   

 = A - x_ch  A - x_x ;

bunda, A - ulchash natijasi;

x_ch - kattalikning chinakam kiymati;

x_x - kattalikning xakikiy kiymati.

Absolyut xatolikni teskari ishora bilan olingani tuzatma - popravka deb ataladi.

- = k_t;

Odatda, ulchash asboblarining xatoligi keltirilgan xatolik bilan belgilanadi.

Absolyut xatolikni asbob kursatishining eng maksimal kiymatiga nisbatini protsentlarda olinganiga keltirilgan xatolik deb ataladi.

_k = (/a_{k max})100% ;

bu fakat ulchash asboblari uchun kullaniladi.

2. 
   Nisbiy xatolik - absolyut xatolikni xakikiy kiymatga nisbatini bildiradi va foiz (%)da ifodalanadi:
   

 = [(A - x_x )/x_x] 100 = ( /x_x) 100 .

2. 
   o’lchash sharoiti tartiblariga kura:
   

1. Statik xatoliklar - vakt mobaynida kattalikning uzgarishiga boglik bulmagan xatoliklar. ulchash vositalarining statik xatoligi shu vosita bilan uzgarmas kattalikni ulchashda xosil buladi. Agar ulchash vositasining pasportida statik sharoitlardagi ulchashning chegaraviy xatoliklari kursatilgan bulsa, u xolda bu ma`lumotlar dinamik sharoitlardagi aniklikni tavsiflashga nisbatan tatbik etila olmaydi.

2. Dinamik xatoliklar - ulchanayotgan kattalikning vakt mobaynida uzgarishiga boglik bulgan xatoliklar sanaladi. Dinamik xatoliklarning vujudga kelishi ulchash vositalarining ulchash zanjiridagi tarkibiy elementlarning inertsiyasi tufayli deb izoxlanadi. Bunda ulchash zanjiridagi uzgarishlar oniy tarzda emas, balki muayyan vakt davomida amalga oshirilishi asosiy sabab buladi.

3. 
   Kelib chikishi sababi (sharoitiga) karab:
   

• 
  asosiy;
  
• 
  kushimcha xatoliklarga bulinadi.
  

Normal (graduirovka) sharoitda ishlatiladigan asboblarda xosil buladigan xatolik asosiy deyiladi. Normal sharoit deganda temperatura 20S 5S xavo namligi 65% 15%, atmosfera bosimi (750 30) mm s.u., ta`minlash kuchlanishi nominalidan 2% uzgarishi mumkin va boshkalar.

Agar asbob shu sharoitdan farkli bulgan tashki sharoitda ishlatilsa, xosil buladigan xatolik kushimcha xatolik deyiladi.

IV. Moxiyati, tavsiflari va bartaraf etish imkoniyatlariga kura:

1. 
   Muntazam xatoliklar;
   
2. 
   Tasodifiy xatoliklar;
   
3. 
   Kupol xatoliklar yoki yanglishuv.