Tayanch konspekt 1-ma’ruza Kirish, Xayotiy faoliyat xavfsizligining nazariy asoslari, maqsadi va vazifalari

Tovush qattiqligi («gromkost») - “fon” bilan ulchanadi. Bir fon – 1000 Gst chastotada va 1dB tovush intensivligidagi tovush qattiqligidir.
Shovqinni tovush chastotasi bilan boglanishini xarakerlovchi mikdor shovqinning chastota spektri deb ataladi. Shovqinning insonga fiziologik ta’sirini baholash u tovush chastotasiga kura uch turga bulinadi: past chastotali (300 Gst.gacha), urta chastotali (300…800 Gst) va yukori chastotali (800 Gst dan yukori).
Kompleks usul o’zida kuyidagi tadbirlarni birlashtiradi: shovqinni manbaida kamaytirish; shovqinni tarkalish yunalishini o’zgartirish; binolarga akustik ishlov berish; ishlab chikarish binolari va uchastkalarining joylashishini rastional rejalashtirish; shovqinni tarkalish yulida kamaytirish. Ushbu usullar ichida shovqinni shovqin manbaida kamaytirish eng samarali xisoblanadi. Mashina va mexanizmlar shovqinini kamaytirish, detallarni tayerlanish sifatini oshirish, kam shovqin xosil kiluvchi materiallardan foydalanish, uzatmalarni tugri tanlash, eyilgan detallarni uz vaktida almashtirishdir Masalan, dumaloq podshipniklarini ishkalanish podshipniklariga almashtirish shovqin darajasini 10…15 dB ga, tugri tishli shesternyalarni shevronli shesternyalarga almashtirish – 10 …12 dB ga, zanjirli uzatmalar urniga ponasimon tasmali uzatmalardan foydalanish – 10…15 dB ga, tishli uzatmalarni yig’ish sifatini oshirish – 5…10 dB ga kamaytirishga imkon beradi. Bundan tashkari shovqin darajasini kamaytirishda aylanuvchi detallarni balanslash ham muhim rol uynaydi.
Ma’lumki, gazlar va suyuqliklarning kuvurlarda xarakatlanishi natijasida aerogidrodinamik shovqin xosil buladi. Bundan tashkari, bunday shovqinlar ventilyatorlar, kompressorlar, nasoslar va ichki yonuv dvigatellarini ishlashi vaktida xam yuzaga keladi. Aerogidrodinamik shovqinlar gazlar va suyukliklarning uyurmasimon xarakati natijasida sodir bo’lganligi sababli, ularni shovqin manbaasida kamaytirish uncha samara bermaydi. Shu sababli bunday shovqinlar darajasi shovqin yuliga shovqin susaytirgichlar (“glushitel”) urnatish orkali kamaytiriladi.