Tasviriy san’at va qo‘l mehnatiga 0 ‘qitish maxsus

Tayyorlov mashg‘uIotIari
Tayyorgarlik jarayonida o‘qituvchi o'quvchilami predmet­
laming o‘ziga xos xususiyatlarini anglashga, uni tashkil etuvchi 
detallarining soniga va makonda joylashgan o‘miga, tuzilishiga 
diqqat-e’tiborlarini qaratishga, idrok etishga o‘rgatishdek amallami 
bajaradi. Odatda bunday mashg‘ulotlar o‘quvchilaming o‘yin 
faoliyatlari bilan bog‘lanishi samarali natijalar beradi. Bunda o‘quv- 
chilaming qiziqishlari va bilishga bo‘lgan ehtiyojlarini qondiradigan 
maxsus «quruvchilik konstruktori», geometrik shakllar va hajmdor 
sirtlar, turli rangdagi va katta-kichiklikdagi uzun-qisqa tasmalar, 
rasm namunalari yopishtirilgan ko'rgazmali qurollar, shuningdek, 
kichik oMchamlardagi predmetlar to‘plami kabilar kerak bo‘ladi. 
Tayyorgarlik mashg‘ulotlarida o‘quvchilaming harakatlanuvchi or- 
ganlaridagi nuqsonlarni tuzatuvchi, qo‘l barmoqlarming yo‘nalishini 
tartibga soluvchi mashqlarni o‘tkazish muhim ahamiyatga egadir.
Naturaga qarab rasm ishlash
Naturaga qarab rasm ishlash tasviriy san’at darslarining asosini 
tashkil etuvchi mashg‘ulot turlaridan biri hisoblanadi. Uning 
vazifasi quyidagilardan iborat:
- 0 ‘quvchilarga rasm ishlashning ahamiyati to‘g‘risida tushun­
cha berish, ulami tasviriy san’atga doir asbob-uskunalar, badiiy 
materiallar bilan tanishtirish va ulardan to‘g‘ri foydalanish haqida
35

---

tushuncha berish, oq qog‘oz yuzasida turli chiziqlar chizishni, rasm 
ishlashni o‘rgatish.
-Q‘quvchilarni narsalaming tuzilishini tashqi ko‘rinishi, nomi, 
shakli, hajmi, fazoviy holatiga ko‘ra fikrlay bilishga o‘rgatish, ulami 
rang nomlari bilan tanishtirish.
- 0 ‘quvchilami qalamdan to‘g‘ri foydalanishga o‘rgatish, 
ulaming qo‘l harakatlarini rasm ishlashga moslashtirish orqali 
tasviriy faoliyatga bo‘lgan qiziqishini oshirish.
- 0 ‘quvchilami tevarak-atrofdagi narsalar, voqea-hodisalaming 
o‘xshash tomonlarini ma’lum chiziqlar vositasida topa olishga, 
doira, kvadrat, to‘g‘ri to‘rtburchaklami tasvirlashga hamda ulami 
tik, yotiq, qiya, tutashgan chiziqlar chizish orqali bir necha 
qismlardan iborat ekanligiga ko‘ra buyum va ulaming asosiy 
belgilarini tasvirlay olishga o‘rgatish.
- 0 ‘quvchilarda tabiataing turli 
tuman 
rang tuslaridan 
zavqlanish, quvonish hissini tarbiyalash, turli ranglaming nomini 
ayta olish va ulami bir-biridan farqlash, qiyoslashga o‘rgatish.
- 0 ‘quvchilarga mo‘yqalamni qog‘oz yuzasida qanday yuritish 
qoidalarini ko‘rsatish. Mo‘yqalamda yumaloq, ilon izi chiziqlar, 
burchaklar, kesishgan, qisqa va ma’lum uzunlikdagi chiziqlar 
chizishga o‘rgatish.
-Asta sekin o‘quvchilarda murakkabroq narsalar rasmini ishlash 
malakalarini hosil qilish orqali ulaming tasviriy san’atga bo‘lgan 
havas va ishtiyoqini oshirib borish.
-Rasm ishlashda o‘quvchilar diqqatini narsalar qismlarining 
joylashuviga ko‘ra o'ziga xos xususiyatlarini aks ettirishga jalb 
etish.
- 0 ‘quvchilarda narsalaming katta-kichikligini va geometrik 
shakllaming bir-biridan, ya’ni doirani ovaldan farqini anglash va 
turli yo‘nalishdagi chiziqlami tasvirlay olish ko‘nikmasini hosil 
qilish.
- 0 ‘quvchilaming rasm ishlash jarayonida ranglami his etish 
tuyg‘usini o‘stirish. Ulami narsani o‘ziga qarab rasm ishlashda har 
xil narsalami to‘g‘ri chizish malakasini hosil qilish.
- 0 ‘quvchilami tabiat manzarasi, tevarak-atrof, hayotdagi voqe- 
likni badiiy aks ettirishga undash. Rasm ishlashda turli material- 
lardan foydalanishga erishish.
36

---

- 0 ‘quvchilaming sujetli rasmlar ishlash malakasini mustah- 
kamlash, jozibali tasvirlarni yaratish, qog‘oz yuzasida har qanday 
tasvimi to‘g‘ri joylashtirish ko‘nikmasini mustahkamlash va 
mustaqil rasm ishlash qobiliyatini o‘stirish bu mashg‘ulot turining 
muhim asosi hisoblanadi.