Тасвирий матнда ҳодиса, нарса-буюм ёки кишиларнинг бадиий тасвири берилишини кўрсатиш керак. Мулоҳаза турдаги матнда

Назорат саволлари:
1. Ўқувчилар ижодий қобилиятларини ривожлантиришда матн тузиш машқларининг аҳамияти.
2. Матннинг номланиши (сарлавҳаси) билан танишиш жараёни ва унинг матн билан ўқувчи ўртасидаги мулоқотдаги ўрни.
3. Ўқувчиларга қайта ҳикоя қилдириш асосида матн туздириш усуллари.
4. Оғзаки матн тузишда расмлардан фойдаланишнинг аҳамияти.
5. Дарс давомида “Феъл”, “От”, “Сифат” “Олмош” каби мавзулар ўтилгандан кейин ўқувчиларни матн тузишга ўргатиш усуллари.


Х У Л О С А 
Жамиятимиз тараққиёти соғлом ақлга мувофиқ келувчи йўналишга тушиши билан комил инсон омилининг салмоғи ортди. Комил инсон омилининг ортиши эса, бу жамиятда маънавий қадриятларга эътибор кучайишига олиб келади. Мактаб лисоний-адабий таълими жамиятнинг маънавий қадриятларини шакллантиришда энг кўп вазифа бажарадиган фаолият туридир. Шундай экан ушбу соҳага катта эътибор қаратилмоғи ва шу асосда таълим-тарбиянинг асослари илмий ишлаб чиқилмоғи даркор. Бундай эътибор мамлакатимиз раҳбарияти томонидан мустақиллигимизнинг дастлабки кунларидан бошлабоқ берилди. Ушбу эътибор натижаси улароқ, мавжуд таълим тизимини миллий қадриятларимизга мос ва хос равишда янгидан ислоҳ қилиш самараси сифатида Ўзбекистон Республикасининг «Таълим тўғрисида»ги қонуни қабул қилинди, Ўзбекистон Республикасининг “Кадрлар тайёрлаш миллий дастури” ишлаб чиқилиб, ҳаётга изчил татбиқ этилмоқда.
Ёш авлодни ҳар томонлама етук, ватан ва халққа, миллий анъаналарга садоқатли қилиб тарбиялашда мактабдаги лисоний-адабий таълимнинг роли ва ўрни ниҳоятда каттадир. Бу соҳада давр ва жамият томонидан қўйилган улкан масъул вазифани тўла ва сифатли бажариш ниҳоятда мураккаб жараёндир. Проф.Ш.Маҳматмуродов тўғри таъкидлаганидек, бу соҳада “ўқитувчи ўз фанини чуқур билиши ва касбига меҳр қўйиши керак. Бунинг учун шу фан олдида турган муаммолардан, олиб борилаётган илмий тадқиқотлардан хабардор бўлиши, фанлар ўртасидаги алоқани эгаллаган бўлиши керак. Ўқитувчи болалар билан муомалада маълум одоб қоидаларига риоя қилиши керак. Бу иш касбга оид қоидалардир, бу талабни эгаллаган ўқитувчи ўқувчилар билан муомалада тўғри йўл топа олади. У ўқувчига ишонади, адолатли, ростгўй, муомалада заррача ҳам сохталикка йўл қўймайди. Болаларни ҳурмат қилиш ўқитувчининг асосий фазилатидир. Ўқитувчи ўз иродаси билан болалар хусусиятини тарбиялайди. Ўқитувчи на сўз билан, на нигоҳи билан ўқувчини ҳақорат қилмаслиги керак. Ўқитувчининг меҳнати янги кишини шакллантириш билан қимматли ва гўзалдир”⁶⁷.
Дарҳақиқат, ўқувчиларнинг нутқини ўстиришда матндан фойдаланиш ва шу орқали ўқувчиларимизни ҳар томонлама етук инсон қилиб тарбиялашнинг самарали усулларини ҳаётга татбиқ этар экан, ўқитувчи ана шу қоидаларга оғишмай амал қилиши лозим бўлади. Биз ўз ишимизда ўз ҳамкасбларимиз диққатини ана шу масалаларга қаратишга ҳаракат қилдик.
Бу ишда келтирилган материаллар мамлакатимизда фаолият кўрсатаётган умумтаълим мактабларида она тили дарсларида матн устида ишлашни тўғри ташкил этишда фан ўқитувчиларига зарур услубий қўлланмалардан бири сифатида ёрдам беради, деган умиддамиз.

“МАТН ТИЛШУНОСЛИГИ” ФАНИДАН МУСТАҚИЛ