Tasseming bu modda bilan olib bor"" I eksperimental ishiari natijalari

Moyli lak-bo'yoqlar
 o'simlik  yog’lari,  tabiiy va sintetik  smolalar 
aralashmasidir.  Asosan  elektr  simlarini  himoyalash  qoplamalari  hosil 
qilish  uchun  ishlatiladi.  ammo  ularga  suv  va  ishqor  birmuncha  ta'sir 
etadi.
Srnolali
 yoki 
emalli lak-bo'yoqlar
 tabiiy  va sintetik  smolalarning 
uchuvchan  erituvchilardagi  eritmasi.  Hozirda  sintetik  polimerlar  va 
sopolimerlar 
asosida 
polivinilatsetat, 
poliefir, 
poliefirakrilat, 
poliuretan,  epoksid,  epoksid  efir,  bitumli,  melaminformaldegid  va 
mochevinaformaldegid,  divinilatsetilen  va  kremniyorganik  birikmali 
lak-bo'yoqlar  ishlab  chiqarilmoqda.  Ular  issiq-sovuq,  kimyoviy 
ta'sirlar  va  agressiv  muhitga  chidamli  bo'lgani  uchun  samolyotlar, 
kimyo 
apparatlari, 
avtomobil, 
parket, 
mebel, 
rezina, 
teri, 
plastmassalar,  sintetik  gazlamalar,  mis  simlar,  metall  sirtlar va  shisha 
buyumlarni  bo'yash  uchun  ishlatiladi.
Efir sellyulozali lak-bo'yoqlar
 -  efir  seliyulozasining  uchuvchan 
erituvchilar  bilan  hosil  qilgan  eritmasi.  Tarkibida  plastifikatorlar  va 
smolalar ham mavjud bo'lib,  ular odatda purkaladi va tez quriydi.
So'nggi 
yillarda 
“nurlanuvchi 
bo'yoqlar”
 
olish 
uchun 
lyuminofor (sovuq  nurlanadigan) moddalar qo'shish orqali olinmoqdi.
405

---

Vatanimizda  lak-bo'yoq  materiallari 
ishlab  chiqarish  1930- 
yiilargacha  asosan  import  xomashyosiga  asoslangan  edi.  1936- 
yillardan  boshlab  lak-bo'yoqlar  uchun 
gliftal  smolalari  ishlab 
chiqarish  texnologiyasi  joriy  etildi.  Alkid  smolalari.  glitserin,  kanifol 
va tungo moylari o'zaro aralashtirilib  olinadigan bo'ldi.
1927-yiida 
Carbide  and  Carbon
 
nomli  amerika  kompaniyasi 
polivinilxloriddan  bo'yoq  tayyorlashda  va  shimdiruvchi  material 
sifatida foydalana boshladi.
1933-yil.  Shveytsariyaning  CIBA  kompaniyasi  melamin  smolasi 
asosida kompaund  olish patentini qo'lga kiritdi.
1937-yil.  Germaniyaning 
Fredrick  Bayer  &  Company
 
(bugungi 
kunda  Bayer  AG  firmasi)  kompaniyasi  mutaxassisi  O.  Bayer 
poliuretanni  kashf qildi.  Shu yilda Germaniyaning  I.G.  Farben  firmasi 
tomonidan polivinilatsetat (PVA) olinishi joriy qilindi.
1946-  yil. 
Shveytsariyadagi  mashhur  CIBA  kompaniyasi 
epoksid smolalari
 
oiinishini yo'lga qo'vdi.
1947-1948-yiliar davomida Moskva va Yaroslavlda mochevino-, 
meiamino-,  fenol-formaldegid  smolalari  olish  korxonalari  ishga 
tushirildi.  Glitserin  o'rnida  pentaeritritdan  foydalanib,  pentaftal 
smolalari  ishlab  chiqarish  liniyalari  joriy  etildi.  1951 -yildan  boshlab 
aviatsiya  sanoati  va temir yo'l  transporti  uchun  perxlorvinil  smolalari 
asosida  lak  ishlab  chiqarish  boshlandi. 
1950-yillar  davomida 
butilmetakrilat  bilan 
metilmetakrilat,  metakrilamid,  akrilonitril, 
metakril  kislota  sopolimerlarining  spirtda  eriydigan  namunalari 
tayyorlandi.  Bu  davrda  ko'p  turdagi  lak-bo'yoqlar  va  emallar  ishlab 
chiqarish joriy  qilindi,  masalan,  o'sha  paytda  ishlab chiqarishi  yo'lga 
qo'yilgan  lak  DS-583  haligacha  ishlab  chiqarilmoqda,  vinilxlorid  va 
vinil  atsetat 
sopoiimerlaridan  tayyorlangan  A-15  markali  bo'yoq 
olinmoqda.  A -15 
lak  bilan  epoksid  smolalarining  birgalikda 
qo'shilishi  natijasida  esa  sifatli 
antikorrozion  bo'yoq
 
olish  yo'lga 
qo'yildi. 
1956-yilda.  avtomobillar  uchun  ishlatiladigan  nitroemallar 
to'liq  alkidmelamin  einallariga  almashtirildi.  1963-yilda  lak-bo'yoq 
sanoati  zarur  bo'lgan  epoksid  smolalari,  shu  bilan  birga  xloriangan 
PVX  asosida  kemalarning  korpusi  va  suv  osti  qismini  hirnoyalovchi 
vositalar  ishlab  chiqarish  texnologiyasi  o'ziashtirildi.  Bugungi  kunda 
lak-bo’yoq  kompozitsiyalari  tayyorlash  uchun  polimerlarning  barcha 
turlari:  epoksid  smolalar,  uretan  elastomerlari.  xloropren  kauchugi, 
ftorkauchuklar,  poliakrilatlar,  poliorganosiloksanlar ishlatilmoqda.
406

---