Tasseming bu modda bilan olib bor"" I eksperimental ishiari natijalari



Download 10,85 Mb.
Pdf ko'rish
bet50/153
Sana23.01.2022
Hajmi10,85 Mb.
#405822
1   ...   46   47   48   49   50   51   52   53   ...   153
Bog'liq
kimyo tarixi davomi

12.5. Eritmalar tabiatini o'rganish
Fizik  kimyo  fanining  asosiy  yo'nalishlaridan  biri  bo'lgan 
moddalar  eritmalarining  tabiatini  o'rganish  XIX  asming  2-yarmida 
boshlandi.  Bu  sohada  fransuz  kimyogari  Fransua  Mari  Raul  (1830- 
1901  yy.),  rus  olimlari 
D.P. Konovalov  (1856-1929  yy.), 
M.S. 
Vrevskiy  (1871-1929  yy.)  va  amerikalik  J.U.  Gibbs  tadqiqotlari 
e'tiborga loyiq.  D. P. Konovalov asosan kimyoviy kinetika, eritmalar 
termodinamikasi  yo'nalishlarida  ilmiy-pedagogik  faoliyat  yuritdi.  U 
1880-1881-yillarda 
Strasburg  universiteti  professori  Adolf  Kundt 
rahbarligida “Eritmalar bug’ining qovushoqligi” mavzusida magistrlik
373


dissertatsiyasini 
bajardi. 
Ilmiy 
ish 
jarayonida 
suyuqliklar 
aralashmasini  fraksiyalarga  ajratib  haydab  olish 
va 
azeotrop 
(o'zgarmas  haroratda  qaynaydigan  va  bug’  tarkibi  suyuqliklar 
aralashmasi  tarkibiga  mos)  suyuqliklar  aralashmasi  xususiyatlarini 
o'rgandi. D.P.Konovalovning  1- va 2-qonunlari va M.S. Vrevskiyning
1-3  qonunlari 
azeotrop  aralashmalami 
haydash, 
ajratish,  toza 
suyuqliklar  olish,  neftni  qayta  ishlash  va rektifikatsiya  kolonnalarini 
loyihalashda  muhim nazariy va  amaliy  ahamiyatga ega bo'ldi.
F.M. 
R aul
  (1830-1901  yy.)  -   1878-yilda 
eritma  ustidagi 
to'yingan  bug’  bosimi,  eritma  harorati  va  kon­
sentratsiyasi  orasidagi  bog’liqlikni  o'rganib,  suvli 
eritmalardagi  bug’  bosimi  va  qaynash  haroratining 
pasayishi  bilan erigan  moddalar moiekulyar massasi 
orasida 
uzviy 
bog’liqlikni: 

eritma 
ustidagi
to'yingan  bug’  bosimining  nisbiy  kamayishi  erigan
 
moddaning  molyar  ulushiga  teng,  ammo  uning
 
kimyoviy  tabiatiga  bog’liq  emas”ligini
  isbotladi. 
1882-yilda  F.M.  Raul  29  ta  organik  birikmaning 
suvli eritmasi  bilan krioskopik tajribalar o'tkazdi va

litr  suvda 
1
  mol  miqdorda  modda eritilganda  eritmaning  muzlash 
harorati  doimo bir xil -   1,86°C  miqdorida pasayishini kuzatdi va shu 
asosda  o'zining 
2
-qonunini:  “
cheksiz  suyultirilgan  eritmalarda
 
kristallanish 
haroratining 
pasayishi 
eritmaning 
molyal
 
konsentratsiyasiga  to 'g ’ri  proportsional,  ammo  erigan  modda
 
tabiatiga bog’liq 
em as”ligini
 kashf  etdi. 
Bu  qonunlar  asosida
eritmalardagi  erigan  modda  konsentratsiyasini  va  moddaning 
moiekulyar og’irligini  topishning  krioskopik 
va ebullioskopik
usullami yaratdi:
T°  -   T   =  A T  
=  К   Cm
T   -   T°
  =  
A T  
=  E   Cm
T° -
 toza erituvchining qaynash yoki muzlash harorati, 
T
 -  eritmaning 
qaynash yoki muzlash harorati, 
A T -
 farqi, 
K —
 erituvchining kriosko­
pik doimiyligi, E - erituvchining ebulioskopik doimiyligi, 
Cm-
 molyal 
konsentratsiya.
F.M.  Raulning  tadqiqot  natijalaridan  foydalangan  Y.G.  Vant- 
Goff,  eritmalardagi  osmotik  bosim  bilan  erituvchi  bug’  bosimi  va 
muzlash  haroratining  pasayishi  hamda  qaynash  haroratining  ortishi
374


orasidagi  mutanosiblikni  isbotladi.  F.  Raul  va  Y.G.  Vant-Goff 
tadqiqotlari  shuni  ko'rsatdiki,  ham  uchuvchan,  ham  og’ir  suyuqliklar 
va  qattiq  birikmalar  eritmasining  xossalari  osmotik  bosim,  muzlash 
haroratining  pasayishi,  bug’  bosimining  kamayishi  yoki  qaynash 
haroratining  ortishini 
aniq  o'lchash  orqali  ularning  moiekulyar 
massasini 
aniqlash  mumkin.  Qayd  etish  lozimki, 
elektrolitlar 
critmalarida  F.M.  Raul  qonunidan  chetla-nish  ro'y  beradi,  masalan, 
eritma  muzlash  (kristallanish)  haroratining  pasayishi 
(AT)
  qiymati 
osh  tuzi  eritmasida 
2
  martaga  ortar  ekan.  BaCh  suvda  eritilganda 
eritmadagi  zarrachalar  erigan  molekulalar  sonidan  3  marta  ortadi  va 
mos  ravishda 
(AT)
 
qiymati  ham  oshadi. 
Bunday  chetlanishning 
sabablarini  tadqiq  etgan  olimlar  orasida Y.  Vant-Goff,  V.  Ostvald  va 
S.  Arrenius  ishlari  diqqatga  sazovor.  Bu  chetlanishni  o 'z  nazariyasi 
bilan  moslashtirish  uchun  Y.G.  Vant-Goff 
PV  =  RT  tenglamaga 
elektrolitlar  uchun  empirik  koeffitsiyent 

Download 10,85 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   46   47   48   49   50   51   52   53   ...   153




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish