Tasseming bu modda bilan olib bor"" I eksperimental ishiari natijalari

11.5.  Organik-kimyogar  o'z fan i haqida
Bu ma'lumotlar  ingliz organik kimyogari A.R. 
Todd  (1907  yil)  risolasi  asosida  tayyorlandi. 
Aleksander 
Todd 
tabiiy 
birikmalar 
kimyosi, 
bioorganik  kimyo, 
ayniqsa,  nuklein  kislotalar 
kimyosi 
sohalarining 
asoschisidir. 
Aleksandr
 
Robertus  Todd
 
(1907-1997  yy.)  -   ingliz  organik 
kimyogari, vitaminlar sintezini boshlab bergan olim. 
1951-yilda u DNK va RNKning kimyoviy tuzilishini 
aniqlagan. 
Birinchi 
marta 
organik 
tadqiqot 
usullaridan  IQ  spektroskopiya  va  rentgen-kristallografiyani  qo'shib, 
Vi
2
  vitamini  tuzilishini  aniqladi.  Nukleotidlar  va  nuklein  kislotalar
354

---

sintezi  va  tuzilishini  o'rganishda  xromatografiya,  UB-,  IQ- 
spektroskopiya  usullarini  qo'llagan, 
organik  sintez  va  analiz 
sohasidagi  tadqiqotlari  uchun  1957-yilda  Nobel  mukofotiga  sazovor 
bo'lgan. 
Organik  kimyo  fan  sifatida  shakllanganligiga  140-150  yil 
bo'lmoqda.  XIX  asr  boshlarida  va  1870-yillargacha  qilingan 
ishlaming  barchasi  bilan  tanishdik.  Organik  kimyoda  nazariy  asoslar 
barqarorligi  hamisha  sezilib  turadi,  ammo  oxirgi  100  yilda  bizning 
kundalik  turmushimizda  organik  kimyo  sanoati  eng  muhim  o'rin 
tutganini  aytmoq  ham  joizdir.  Organik  kimyoning  birinchi  sanoat 
tarmog’i  bo'yoqlar (anilin) ishlab chiqarish edi.
Avgust  Fridrix  Go/man
  (1812-1892  yy.)  -   buyuk  nemis 
kimyogari,  Y.  Libixning  shogirdi,  Germaniyada 
kimyo  sanoati  asoschilaridan  biri. 
1845-yilda 
olimni  kimyo  sohasida  ilmiy-tadqiqot  ishlarini 
rivojlantirish, 
London  qirollik  kollejini  tashkil 
etish  va  shogirdlar  tayyorlash  uchun  Angliyaga 
taklif etadilar.  U  London  qirollik  kollejida  20  yil 
direktor  lavozimida  ishlab,  ko'plab  talabalarga 
kimyo  sirlarini  ochadi. 
Bu  erdagi  ish  faoliyati 
davomida u U. Perkinni shogirdlikka oladi va o'sha 
davrda  Yevropada  keng  tarqalgan  yuqumli  bezgak  kasallik  davosi 
bo'lgan  xininni  toshko'mir  smolasidan  ajratib  olish  ustida  ishlashga 
taklif  etadi  va  ushbu  loyiha  ularga  organik  kimyo  sohasida  shuhrat 
keltiradi.  A.Gofman  1866-yilda  Berlin  universiteti  kimyo  kafedrasi 
mudirligiga  qaytib  keldi  va  o'z  faoliyatini  sintetik  organik  kimyo 
yo'nalishiga -  laboratoriya usulida amalga oshirilgan tabiiy bo'yoqlar 
sintezini sanoat miqyosida amalga oshirishga bag’ishladi.
Uilyam Genri Perkin
 (1838-1907 yy.) -  mashhur ingliz olimi va 
tadbirkori,  o 'z  shaxsiy  laboratoriyasida  1856- 
yilning  yangi  yil  kanikuli  vaqtida  xininni  sintez 
qilmoqchi  bo'lib,  anilinni  kaliy  bixromati  bilan 
oksidlaydi.  Reaksiya  mahsulotini  ajratib  olish 
uchun  aralashmani  qayta  ishlaganda kerakli  modda 
hosil bo'lmaganiga ishonch hosil qilgan shogird uni 
tashlamoqchi  bo'ladi.  Salbiy  natija  bergan  tajriba 
mahsuloti  ma'lum  muddatdan  keyin  to'q  qizil 
rangga bo'yaldi.  U.G.  Perkin o'zining  laboratoriya 
ishi  oqibatida  chiroyli  qizil  bo'yoq  sintez  qilganini

---

anglab yetdi,  reaksion  aralashmadan  spirt yordamida bo'yoqni  ajratib 
oldi  va namunani ustoziga ko’rsatish uchun maslahatga olib keldi.  Bu 
kashfiyotning  amaliy  ahamiyatini  bilgan  ustoz  sanoat  miqyosida 
bo’yoq  ishlab  chiqarishni  yo'lga  qo'yishni  tavsiya 
qildi. 
U.G. 
Perkin 
modda 
namunasini 
Shotlandiyaning  Pert  shahridagi  maxsus  konpaniya 
boshlig’i  R.  Pullarga  sinash  uchun jo ’natdi  va tezda 
undan bo’yoqni ishlab chiqarishga tavsiyanoma oldi.
Bu bo'yoq fraransuzlarga shunchalar ma'qul keldiki, 
uni