Tasseming bu modda bilan olib bor"" I eksperimental ishiari natijalari

kobir  kislotasini
 
olish  bilan 
yakunlandi.  Kobir  kislota  sun'iy  yo'l  bilan  osongina  В
12
  vitaminiga 
o'tadi.  B
12
  struktur tuzilishini aniqlash uchun esa  A.  Todd  8  yil vaqt
359

---

sarflagan.  1964-yilda  B
12
  vitamini  sintezida  boshlang’ich  pirrolidon 
halqasi  tutgan  birikmani  olish  jarayonida  R.  Vudvord  26  yoshli 
nazariyotchi olim R. Xoffmanni  ilmiy  hamkorlikka taklif etdi.
Roald Xoffm anning
  (1937  yilda  Ukrainaning  Lvov  viloyatida 
tug’ilgan)  asosiy  ishlari  kimyoviy  kinetika  va 
reaksiya  mexanizmini  o'rganishga  qaratilgan,  1964- 
yilda  murakkab  organik  birikmalar  moiekulyar 
orbitallarini  tuzish  va ulardagi  elektronlar  ст-bog’lar 
sistemasining  konformatsiyalari  tadqiqoti  va  hisob- 
lashlami  amalga  oshirdi,  faol  komplekslar  uchun 
mumkin  bo'lgan  konfiguratsiya  haqida  nazariy 
asoslangan  xulosalarni  yaratdi.  R.  Vudvord  1952- 
yilda  J.  Uilkinson  bilan  bir  vaqtda  ditsiklopen- 
tadiyenilning Fe(II)  ioni  bilan kompleks birikmasi 
sendvich
  struktura 
ekanligini va aromatik xossalarini isbotladi va uni ferrotsen deb atadi.
Reagentlar  sifatida  metallorganik  birikmalarning  ishlatilishi  va 
koordinatsion  birikmalar  kimyosining  rivoji 
noorganik  kimyoga 
yangi  hayot  baxsh  etdi. 
Kimyogar-bioorganik  uchun  fizikaviy 
tadqiqot  usullari  (IQ-,  YMR-,  EPR  spektroskopiyasi,  RSA,  mass- 
spektrometriya) 
makromolekulyar  moddalar  fazoviy  tuzilishi, 
biologik  faolligi,  jonli  organizmga  fermentlar  ta'sirini  o'rganish, 
biologik  jarayonlarda  ikkilamchi  va  uchlamchi  strukturalardagi 
nokovalent  ta'sirlar  mohiyatini 
chuqunpq  anglash  va  tushunish 
imkoniyatini berdi.
Robert Bryus  M errifild
  (1921-2006 yy.) -  biokimyo  faniga va 
peptidlar  sintezi  sohasiga  salmoqli  hissa  qo'shgan 
olim,  peptidlar  sintezi  jarayonini  avtomatlashti- 
rilgan usulda olib borishni  taklif etgan. Bu usulning 
samaradorligini  tasavvur  etish  uchun  1969-yilda 
olim  tomonidan  amalga  oshirilgan 
ribonukleaza 
fermentini  sintez 
qilish  jarayoni 
(11931  oraliq
 
bosqichlarni  o'z  ichiga  ollgan  369  kimyoviy
 
reaksiyalar)
 bilan tanishish yetarli deb hisoblaymiz. 
bu jarayonni  amalga  oshirish  uchun  necha  o'nlab 
kimyogarlar  bir  necha  o'n  yil lar  davomida  uzluksiz  ishlashlari  kerak 
bo'lgan  jarayon  R.  Merrifildning  peptidlar  sintezatorida  bir  oyga 
yaqin  vaqt oldi.  Olim o 'z tadqiqotlari va peptidlami avtomatik  sintez
360

---

qilish  usuli  uchun  1985-yilda  Nobel  mukofoti  bilan  taqdirlandi. 
Mukofotni  topshirish  marosimida  Nobel  komiteti  vakili  B.  Lindberg 
“Merrifild  usuli  organik  sintezda,  oqsillar  va  nuklein  kislotalar
 
kimyosida 
yaratgan  yangi 
imkoniyatlar  biokimyo,  moiekulyar
 
biologiya,  tibbiyot va farmakologiyaning rivojida muhim rol о
'
ynaydi,
 
hamda  gen  muhandisligi  va  dorivor  preparatlar  olishda  amaliy
 
ahamiyatga  ega”-
  deb  aytgan  edi.  Shu  sababli,  ushbu  usulni  ijodiy 
o'zlashtirish va yuqori polipeptidlar,  polikondensatlanish mahsulotlari 
olishda qo'llash  bugungi yosh kimyogarlaming bosh vazifasidir.
Oxirgi yillardagi  ferment tizimlarini  ajratish,  tozalash  va ulami 
barqaror  shaklga  aylantirish  organik  kimyoning  muhim  yutuqlardan 
biridir.  Bu  xildagi 
“immobillashgan  ferm ent”
  tizimlarini  sanoatda 
ishlatish  muammolari  bugungi  kunning  dolzarb  vazifasi  hisoblanadi. 
Bulardan  eng  tez  hal  qilinishi  lozim  bo'lgan  varianti  sellyuloza 
polimerlarini  qandga  aylantirishni  sanoat  miqyosida  qo'llashdir. 
Fermentlar  strukturaviy  tuzilishi  va  xossalari  orasidagi  bog’liqlini 
yorituvchi  bilimlar  yig’indisi  sanoat  miqyosida  fermentsimon 
makromolekulalami  katalizator  sifatida  ishlatish  muammosini  hal 
qilishi lozim.