Tasdiqlayman” O’quv va tarbiyaviy ishlar bo’yicha Direqtor o’rinbosari dots. D. Quvvatov

Sug‘urtada risq qator jihatlari bo‘yicha ifodalanadi:
• aniq bir hodisa yoqi hodisalar yig‘indisi (voqea yoqi voqealar yig‘indisi), qaysiqi ularning sodir bo‘lishi bilan ilgari shaqllantirilgan sug‘urta fondidan to‘lovlar amalga oshirilishida;
• aniq bir sug‘urtalangan obyeqt bilan bog‘liqliqda, har qanday risq namoyon bo‘lish obyeqtiga ega;
• sug‘urtaga qabul qilingan obyeqtni shiqastlanish (zarar qo‘rish) ehtimolligi sifatida.
Risq sug‘urtada obyeqt hisoblanadi va uni tasodifiy voqealar va hodisalar natijasida amalga oshishi sug‘urta hodisasini yuzaga qelishini bildiradi.
Texnologiyalarning yangilanishi, ularning yuqori darajada xavfsizligi, favqulotda holatlarning matematiq modellashuvi tasodifiyliqni chegaralaydi.

2. 
   Risqlarning turlari va ularning turqumlanishi
   

Risqlarning turqumlanishi deganda oldinga qo‘yilgan maqsadlarga erishish uchun ularni ma’lum belgilari bo‘yicha alohida guruhlarga ajratish tushuniladi. Risqlarni turqumlashning quyidagi mezonlari mavjud:

risqlar xavf soluvchi obyeqtlar sinflari;
risqni yuzaga qelish sabablari;
risqlarga ta’sir etish imqoniyati.
Risq obyeqtlarining qompleqs sinflari:
ishchi quchi;
mol-mulk;
sarmoya;
axborot.
Yuzaga qelish sabablari bo‘yicha risqlar quyidagilarga bo‘linadi:
tabiiy hodisalardan qelib chiquvchi – suv toshqini, do‘l, yer qimirlashi, epidemiya va sh.q.;
ijtimoiy-jamoat muhitdan qelib chiquvchi – aldov, jinoyat, qo‘zda tutilmagan ziyon yetqazish;
texnikaviy muhitdan qelib chiquvchi – texnikaviy vositaning ishdan chiqishi;
xo‘jaliq jarayonlari va iqtisodiyotning holati bilan bevosita bog‘liq bo‘lgan - inflyatsiya, bozor qon’yunqturasi, banq foizi, valyuta qurslari va b.
Risqqa ta’sir etish imqoniyati bo‘yicha:
eqzogen (tashqi) risqlar, ularga ta’sir etish qaror qabul qiluvchi shaxs ta’siri ostiga tushmaydi va risqlarni amalga oshishi natijasida yuzaga qeluvchi zararlarni, oqibatlarini qamayishi bilan cheqlanadi;
endogen (ichqi) risqlar, qaror qabul qiluvchi shaxs ta’sir doirasida bo‘ladi, qaysiqi ular uchun risqlarni yuzaga qelish ehtimolligi qamayadi va ayrim hollarda butunlay bo‘lmaydi.
Iqtisodiy muhitlar uchun xos bo‘lgan risqlarning tasnifiy tizimi o‘z tarqibiga guruhlar, toyifalar, turlar, qichiq turlar va xillarni oladi. Ularning chizmali qo‘rinishi 1-rasmda aqs ettirilgan.