Tasdiqlayman’’ Oltiariq sanoat texnikumi direktori ­­­­­­­­ ­­­­­­­­­­­­­ U. Jomiyev

Maqsad va vazifaning belgilanishi:
(2.2-ilova)
Mashg’ulotning nomi, rejasi, maqsad va kutilayotgan natijalar bilan tanishtiradi va yozib olishlarini aytadi.



yANGI Mavzu:
Uch fazali zanjirlarni yulduz va uchburchak usulida ulash
Reja:
1. Uch fazali tok va kuchlanishni xosil qilish.
2. Uch fazali o’zgaruvchan tok zanjirini yulduzcha usulida ulash.
3. Uch fazali zanjirlarni uchburchak usulida ulash


O’quvchilar faoliyatini faollashtirish:
(2.3-ilova)

Tezkor so’rov usuli orqali bilimlarni faollashtiradi.

Tezkor so’rov uchun savollar

1. 
   tekis aktiv yuklama nima?
   
2. 
   notekis aktiv yuklama nima?
   

Yangi o’quv materiali bayoni:
(2.4-ilova).

Generator va iste’molchi fazalari oxirgi uchlarini tegishlicha 0 va 0' nuqtalarga ulash yulduz usulda ulash deyiladi (23-rasm) va «» belgisi bilan belgilanadi, 0 va 0' nuqtalar generator va iste’molchining nolinchi (yoki neytral) nuqtalari deyiladi. Ana shu nuktalarni birlashtiruvchi sim nolinchi (yoki neytral) sim deyiladi. Manba va iste’molchi bir nomli fazalarining bosh uchlarini birlashtiruvchi simlar liniya simlar deyiladi. Ana shu simlardan o‘tadigan I_A, I_V, I_S, toklar liniya toklari deyiladi va ular I_l deb belgilanadi.

23-Rasm. Manba va iste’molchilarni to‘rt
simli
yulduz usulida ulash.

Manba va
iste’molchining bir nomli fazalaridan o‘tadigan I_A, I_V, I_S, toklar faza toklari deyiladi va ular I_f deb belgilanadi. YUlduz usuli

bilan ulashda manba va iste’molchining bir nomli fazalari ketma-ket ulangani uchun liniya va faza toklari o‘zaro teng bo‘ladi:
I_lI_f
Ixtiyoriy liniya simi bilan (manba yoki iste’molchining bosh uchi) nolinchi sim orasidagi kuchlanish faza kuchlanishi deyiladi va ular tegishlicha U_A, U_V, U_S (yoki U_f) tarzda belgilanadi. Istalgan ikkita liniya simi orasidagi kuchlanish liniya kuchlanishi deyiladi:
U_l U_f
Iste’molchining faza qarshiliklari Z_A, Z_V, Z_S, uch fazali manbaning faza kuchlanishiga ulansa, u xolda iste’molchining xar bir fazasidagi tok va quvvat koeffitsienti quyidagi formulalar yordamida aniqlanadi:
I_A ^UA ; I_V ^UB ; I_S ^US ; yoki I_f ^UF sos _f ^RF ; sin _f ^XF
Z_A Z_B Z_S Z_F Z_F Z_F
Nolinchi simdan o‘tadigan tok I₀ tarzda belgilanadi. Kirxgofning birinchi qonuniga muvofiq nolinchi simdagi tok liniya toklarining geometrik yig‘indisiga teng, ya’ni
Ī₀ Ī_A Ī_V Ī_S
24-rasmda aktiv-induktiv xarakterdagi nosimmetrik yuklama uchun kurilgan faza kuchlanishlari va toklarining vektor diagrammasi ko‘rsatilgan.

Avval ixtiyoriy 0 nuqtadan U_A, U_B, U_C faza kuchlanishlarining vektorlari 120⁰ farq bilan

chiziladi. So‘ngra I_A, I_B, I_C faza toklari kuchlanishlari nisbatan, _A, _V, _S, kechikuvchi burchaklar ostida chizilib, tok I₀-ning qiymati aniqlanadi. To‘rt simli sistemada uch fazali zanjirning har bir fazasi mustaqil zanjir hisoblanadi. Faza qarshiliklarining qiymatidan qat’iy nazar uchala faza kuchlanishi o‘zaro teng, ya’ni U_AU_BU_CU_f. Biron fazadagi qarshilikning o‘zgarishi shu fazada va nolinchi simdagi tokning o‘zgarishiga sabab bo‘ladi.
Agar nosimmetrik yuklamada nolinchi sim uzilsa, yuklamasi kichikroq fazaning kuchlanishi nominaldan ortib ketib, shu fazadagi qarshilik qiziydi yoki kuyib ketadi. YUklamasi kattaroq fazaning kuchlanishi esa nominaldan kamayib, tarmoqdan kamroq quvvat oladi. SHuning uchun nosimmetrik yuklamada faza kuchlanishlarining simmetriyasini saqlash maqsadida nolinchi simga saqlagich qo‘yilmaydi.
Uch fazali notekis yuklamaga, asosan, elektr yoritish asboblari va maishiy iste’molchilar kiradi.