Tasdiqlayman” “Avtomobil yo‘llari muhandisligi” fаkulteti dekani A. X. O‘roqov “ ” 2021 y. “Shahar yo‘l-transport tarmoqlarini rejalashtirish” Fanidan amaliy mashg’ulotlar

Ko‘chalar toifasi	Harakat- ning hisob tezligi km/s	Harakat yo‘lagining eni, m	Harakat yo‘lagining soni	Qizil chiziqlardagi eng katta eni, m	Trotuarning eng katta eni, m	Rejadagiegrilikning eng kichik radiusi, m	Bo‘ylama eng katta nishablik, %
Vertikal egrilarning eng kichik radiuslari, m
Qavariq	botiq
I. Umumshahar ahamiyatidagi magistral ko‘chalar:	100	3,75	6-8	-	4,5	500	50	6000	1500
to‘xtovsiz harakat
tartibga solinuvchi harakat	80	3,75	4-8	60	4,5	400	50	6000	1500
II. Tuman ahamiyatidagi magistral ko‘chalar	60	3,75	3-4	45	3,0	250	60	4000	1000
III. Mahalliy ahamiyatga ega ko‘chalar:	40	3,5	2-3	25	2,25	125	80	500	250
turar joy qurilishida
ishlab chiqarish va kommunal-ombor zonalarda	60	3,5	2-4	35	1,5	250	50	4000	1000

Avtomobil yo‘lining ko‘ndalang nishabliklari harakat tasmalari soni iqlim sharoitlariga qarab quyidagi jadval asosida qabul qilinadi.

3.3-jadval

Yo‘l toifasi	Ko‘ndalang nishablik, ‰
I	Yo‘l iqlim zonasi
	I,II,IV	III
a) ko‘ndalang kesimda har qaysi qism nishabligi ikki tomonga bo‘lganda b) nishabligi bir tomonga bo‘lganda : -ajratuvchi tasmadan keyin 2- tasmada 3- tasmada 4- tasmada	15 15 20 20	20 20 25 25
II-IV	15	20

Yo‘l to‘shamasining turi yo‘l toifasiga asoslanib aniqlanadi. Barcha jadval ma’lumotlaridan foydalanib, loyihalanayotgan yo‘lning texnik ko‘rsatkichlar jadvalini tuzamiz.

3.4-jadval
Yo‘lning texnik ko‘rsatkichlarini aniqlash jadvali

№ t/r	Ko‘rsatkichlar	Qiymati
1	Kelajakdagi harakat jadalligi, 20 yildan so‘ng, dona/sut
2	Yo‘lning toifasi
3	Hisobiy tezlik, km/s
4	Harakat tasmasining soni, ta
5	Harakat tasmasining kengligi, m
6	Qatnov qismining kengligi, m
7	Yo‘l poyining kengligi, m
8	Yo‘l yoqasining kengligi, m
9	Yo‘l yoqasidagi chetki tasmaning kengligi, m
10	Yo‘l yoqasining mustahkamlangan qismining eng kichik kengligi, m
11	Ajratuvchi tasmaning kengligi, m
12	Ajratuvchi tasmaning mustahkamlangan qismining kengligi, m
13	Tavsiya qilingan bo‘ylama nishablik, ‰
14	Eng katta bo‘ylama nishablik ‰
15	Eng kichik hisobiy ko‘rish masofasi, m a) to‘xtash uchun to‘siq oldida, m b) qarama-qarshi avtomobil uchun, m
16	Vertikal egrilarning radiuslari: a) qabariq egrida: tavsiya qilingan,m eng kichigi,m b) botiq egrida: tavsiya qilingan,m eng kichigi,m
17	Rejadagi egrining radiuslari: m tavsiya qilingan,m eng kichigi,m
18	Ko‘ndalang nishablik, ‰
19	Yo‘l qoplamasining turi

Topshiriq: Talabalar mavjud shahar yo‘lining 3.4-jadvalda ko‘zda tutilgan parametrlarini o‘rganadilar va ushbu jadvalni to‘ldirib xulosa yozib keladilar.
4-amaliy ish
Mavzu: Shahar ko‘cha-yo‘l tarmog‘ida harakat jadalligini aniqlash


Ishdan maqsad: Avtomobil yo‘llarida harakat jadalligini aniqlash va hisob ishlari natijasida kelajakdagi harakat jadalligini aniqlash.


Nazariy qism
Avtomobil yo‘llaridan o‘tayotgan transport vositalarining sonini hisobga olish avtomatik asboblar (hisoblagichlar) yoki ko‘z bilan ko‘rib, ya’ni yo‘l foydalanish xizmatidagi shtatdagi xizmatchilardan tayinlangan shaxslar tomonidan amalga oshiriladi.
Dala sharoitlarida (vizual) harakat jadalligi va tarkibini hisobga olishni ish maqsadi va vazifasidan kelib chiqib, quyidagi davomiylikda amalga oshirish tavsiya etiladi:
a) loyiha ishlarini bajarish uchun 10-11 soatgacha;
b) yo‘l toifasini aniqlash uchun 8-10 soatgacha;
v) yo‘lni kapital ta’mirlash uchun 6-8 soatgacha;
g) yo‘lni joriy ta’mirlash uchun 4-6 soatgacha;
d) yo‘l harakatini tashkil qilish uchun 1-4 soatgacha;
e) vaqtinchalik yo‘l harakatini tashkil qilish uchun 1 soatgacha.
Harakat jadalligini (vizual) ko‘z bilan ko‘rib hisobga o‘rtacha sutkalik harakat jadalligi dala sharoitlarida aniqlangan 1,2,3, ... 11 soatlik (N soat)harakat jadalligi uchun aniqlangan “K_o‘” (MKN 45, 6-ilova) o‘tish koeffitsienti orqali quyidagi formula bilan topiladi:
N_sut= N_soat* K_o‘

bu yerda; K_o‘ -soatlik harakat jadalligidan o‘rtacha sutkalik harakat jadalligiga o‘tish koeffitsienti (MKN 45, 6-ilova)

O‘rtacha yillik sutkalik harakat jadalligi quyidagi formula orqali topiladi:

N_o‘r.sut= N_sut* K_y

bu yerda: - o‘rtacha sutkalik harakat miqdoridan o‘rtacha yillik harakat jadalligiga o‘tish koeffitsienti. (MKN 45, 7-ilova)

Harakat tarkibinianiqlash uchun o‘rtacha sutkalik yoki o‘rtacha yillik harakat jadalligini o‘rtacha sutkalik harakat tarkibining salmog‘dorlik koeffitsientiga ko‘paytiriladi. (MKN 45, 8-ilova)
Qoidaga ko‘ra hisobga olish punktlari quyidagi joylarda joylashtiriladi:
- avtomobil yo‘llarining kesishuvlarida;
- asosiy yo‘lga yuk yoki yo‘lovchi hosil qiluvchi punktlardan, kurort yoki dala-hovli posyolkalaridan kelib tutashuvchi avtomobil yo‘lining tutashmalarida;
- ma’muriy va sanoat markazlariga kelaverishda, hamda ulardan o‘tgandan so‘ng;
- avtomobil yo‘llarining ayrilish joylarida;
- shahar va yirik aholi punktlarini aylanib o‘tish yo‘llarining ayrilish va tutashish joylarida;
Misol: hisobga olishning boshlanishi 8⁰⁰; hisobga olishni olib borish davomiyligi 3 h; soatlik harakat jadalligi 1384 transport birligi; hisobga olish o‘tkazilayotgan oy - mart.
Ilova F jadvali bo‘yicha «K_s» koeffitsientini topamiz va bu 5,31 ni tashkil qiladi va shundan keyin N_sut. Ni aniqlaymiz.

N_sut =1384*5,31=7349 avt/d.

Ilova G jadvaldan «K_g» koeffitsientini topamiz, bu 1,07 ni tashkil qiladi va shu asosda N_sg.sut ni aniqlaymiz.

N_sg.sut = 7349 * 1,07 = 7864 avt/ d.

O‘rtachayillik sutkalik harakat tarkibini H ilovada keltirilgan salmog‘dorlik koeffitsientidan aniqlaymiz:

Yengil avtomobillar 7864 * 0,79 = 6213 avt/d;

Yuk avtomobillari:
3,5 t gacha 864 * 0,01 = 79 avt/d;
3,5-12 t 7864 * 0,05 = 393 avt/d;
12 t dan ko‘p 7864 * 0,02 = 157 avt/d;
Avtopoezdlar 7864 * 0,02 = 157 avt/d;
Avtobuslar 7864 * 0,05 = 393 avt/d;
Traktorva qishloq xo‘jalik 7864 * 0,04 = 315 avt/d;
mashinlari
Motosikllar va velosipedlar 7864 * 0,02 = 157 avt/d;

Kelajakdagi harakat jadalligini prognozlash uchun quyidagi formula bo‘yicha aniqlaymiz:

Bu yerda: - joriy yildagi o‘rtacha sutkalik harakat jadalligi;
-harakat jadalligining yillik o‘sish koeffitsienti;
-yo‘ldan foydalanish yili.