Tasdiqlayman” “Avtomobil yo‘llari muhandisligi” fаkulteti dekani A. X. O‘roqov “ ” 2021 y. “Shahar yo‘l-transport tarmoqlarini rejalashtirish” Fanidan amaliy mashg’ulotlar

1-amaliy ish
Mavzu: Shahar ko‘cha-yo‘l tarmog‘ining rejaviy tuzilmalarini tuzish


Ishdan maqsad: Shahar ko‘cha-yo‘l tarmog‘ining rejaviy tuzilmalarini tuzishni o’rganish.


Nazariy qism
Shaharsozlik nuqtai nazaridan shahar deb, ma’lum chegaralangan hududda turar joy, boshqaruv organlari, ishlab chiqarish korxonalari va boshka binolar, hamda turli korxonalar, ijtimoiy, madaniy, sog‘liqni saqlash va boshqa muassasalar jamlangan joyga aytiladi.
Shahar ko‘chalari tarmoqlarining rejasi ishlab chiqarish korxonalari, turar joy mavzelari, jamoat binolari, vokzallar, pristanlar, shuningdek, shahar tashqarisidagi yo‘llarning tutashishlarini joylashtirish bilan belgilanadi.
Yo'nalishlar bo'yicha transportni tashkil etishda hal qiluvchi omil-shaharning rejalashtirish tuzilishidir. Shahar rejalashtirish tuzilmalarining barcha turlarini qamrab oladigan sakkizta asosiy geometrik sxemalar mavjud: erkin; radial; radial-halqa; uchburchak; to'rtburchak; to'rtburchak-diagonalli; olti burchakli va aralash.
Erkin sxema-past tezlikda harakatlanadigan tartibsiz ko'cha-yo'l tarmog'i bo'lgan eski shaharlar uchun xosdir. Shahar ko'chalarini trassalashni asosi bu ko'p asrllik karvon yo'llaridir. Ko'chalarning o'zi tor, reja bo'yicha egri, tez-tez chorrahalar uchrashi natijasida shahar yo'lovchilari va yuk tashish harakatini tashkil etishga jiddiy to'siq bo'lmoqda. Bugungi kunda qishloqlarni va dam olish shaharlarini loyihalashda erkin rejalashtirish tuzilmasidan foydalanish, eng yaxshi moslashuvni, yuqori iqtisodiy va rejalashtirish yechimlarining aniqligini ta'minlaydi.
Radial sxema-yo'llar tugunlari atrofida paydo bo'lgan kichik eski shaharlarda joylashgan. Ushbu sxemada atrof-muhit hududlari o'rtasidagi aloqalarlik juda murakkab bo'lganligi sababli, markazning sezilarli darajada qayta harakatlanishi va ortiqcha yuklanishiga olib keladigan ushbu sxemani qo'llash, kichik aholi punktlari bilan chegaralanib, juda kam yashash joylari va transport oqimlarining past zichligi bilan ajralib turadi.
Radial-halqa sxemasi-bu halqa yo'llari transport tugunini chetlab o'tish uchun shaharning periferik hududlari o'rtasida zarur transport aloqalarini ta'minlaydigan sxemasi. Tarixiy jihatdan rivojlangan yirik shaharlar uchun odatiy. Radial-halqa sxemasining klassik namunasi Moskva rejalashtirish tuzilmasidir.
Uchburchak sxema-juda ko'p tarqalmagan. Bundan tashqari, uchburchak sxemasi eng faol yo'nalishlarda ham qulay transport aloqalarini ta'minlamaydi. Uchburchak sxemaning elementlari London, Parij va boshqalarning eski qismlarida joylashgan.