Tasdiqlangan fan dasturiga muvofiq ishlab chiqildi

 
oddiy namoyish etish yo‘li bilan; 

 
tushuntirish yo‘li bilan; 

 
ko‘rsatish va tushuntirishni uyg‘unlashtirish yo‘li bilan. 
Bundan tashqari, o‘quvchilardagi malaka va ko‘nikmalarning samaradorligini 
o‘rgangan olimlarning ilmiy tadqiqoti ko‘rsatadiki, oddiy inson odatda axborotlarni 
quyidagicha o‘zlashtirar ekan: 

 
20% eshitganini xotirada saqlab qoladi; 
109
A handbook for teaching and learning in higher education : enhancing academicpractice / [edited by] Heather Fry, 
Steve Ketteridge, Stephanie Marshall.–3rd ed.p. cm.pp: 59,60.
110
A handbook for teaching and learning in higher education : enhancing academicpractice / [edited by] Heather Fry, 
Steve Ketteridge, Stephanie Marshall.–3rd ed.p. cm. pp: 485,486. 

---

147 

 
30% ko‘rganini o‘zlashtiradi; 

 
50% eshitish va ko‘rish orqali bilib oladi; 

 
70% o‘zi tushunib gapirgani, eshitgani va ko‘rgani natijasida o‘zlashtiradi; 

 
100% shu ishni bajarishi, gapirishi, eshitishi va ko‘rishi orqali o‘zlashtiradi. 
Lekin bilimni o‘zlashtirish bilan bir qatorda uni yodda saqlash, undan 
foydalanish, takrorlab turish muhim ahamiyatga ega. Olingan bilim undan 
foydalanilmasa, takrorlab turilmasa hotiradan ko‘tariladi. Xalqimiz bejiz aytmagan 
”Takrorlash-bilimning onasidir” deb. 
San’at, gumanitar va ijtimoiy fanlarini o’qitishda, ehtimol, talabalarni 
baholanishidan ko’ra munozarali masala bo’lmasa kerak, hech qaysi soha, ehtimol, 
o’tgan 10 yil davomida amaliyotda bu qadar ko’p innovatsiyani ko’rmagan (ba’zi 
universitetlarda imtihon orqali baholanish nisbatida qat’iylik bilan talaba plagiati 
tufayli yozilayotgan qoldirilgan vaqtida innovatsiyalar). Hozirgi vaqtda 
baholanishning juda ko’p shakllari mavjud bo’lib, ular ijodiy yoki amaliydan 
tasviriy va dizayn ishigacha, mulohazali esselar va tezislar, ijtimoiy fan uslubidagi 
so’rovlar va ma’lumotlar sharhi, ijro va og’zaki taqdimotlar guruh yoki alohidda, 
onlayn baholash va shu kabi uslubda olinadi. Baholashning bu kabi shakllari 
imtihon, kurs ishi, ma’nodor va umumlashtirilgan turli usullarga ham aylantirishi 
mumkin.
111
 
Olingan bilimdan foydalanib takrorlab turish, yodda saqlash yoki undan 
foydalanmaslik, takrorlamaslik oqibatida olingan bilim faol bilim zahirasi yoki sust 
bilim zahirasiga aylanadi. 
Olingan axborot filtrdan o‘tgach qisqa muddat yodda saqlanadi. Qisqa muddat 
yodda qolgan bilim ikkinchi filtrdan o‘tgach, shu bilimni yodda saqlash, foydalanish, 
takrorlash tufayli faol bilim zahirasiga aylanadi. Lekin keyinchalik bu bilimlardan 
foydalanilmasa yoki takrorlab turilmasa, passiv bilim zahirasiga aylanadi va bora-
bora yoddan ko‘tariladi. Bilimni takrorlash tufayli yoddan ko‘tarilishini oldini olish 
mumkin. Bulardan shunday xulosa chiqarish mumkin: talabalarning eng avvalo, 
o‘quv materialini o‘zlashtirishi, yodda qolishi uchun olinadigan axborotni iloji 
boricha eshitish va ko‘rish orqaligina emas, balki o‘zi gapirishi, o‘z faoliyatida sinab 
ko‘rish orqali etkazish katta ahamiyatga ega ekan. Bunga erishishning yo‘li amaliy 
va seminar darslarini turli-tuman uslublar orqali olib borishdir. 
Seminar darsini o‘tkazishda qo‘llanadigan uslublar turli-tuman bo‘lib, u yoki 
bu uslubni tanlash: 
o‘rganilayotgan fanning xususiyatiga;
o‘tilayotgan mashg‘ulotning mavzusiga;
seminar darsida qo‘yilgan maqsadga;
tanlangan uslubni qo‘llash imkoniyatiga bog‘liq. 
Shunday qilib, har qanday faoliyatni o‘rganishdan maqsad - uning 
samaradorligini oshirishdir.
111
A handbook for teaching and learning in higher education : enhancing academicpractice / [edited by] Heather Fry, 
Steve Ketteridge, Stephanie Marshall.–3rd ed.p. cm. pp: 317. 

---

148 
Aynan amaliy mashg‘ulotlar hamda seminar darsida o‘quvchi yoki talabalar 
ma’ruza, kitob, jurnal va xokazolar orqali olgan axborotlari, bilimlarini tushungan 
holda gapirib berish, uni modellashtirish asosida sinab ko‘rish imkoniyatiga ega 
bo‘ladi. 
Ijtimoiylashuv jarayonida inson jamiyatdagi ijtimoiy normalarni o‘zlashtiradi, 
turli rollarni bajarishga o‘rganadi, jamoatchilik sharoitida o‘zini tutish 
ko‘nikmalarini hosil qiladi, o‘zi uchun qiziqarli, manfaatli kasb va hunar tanlaydi. 
Shaxsning ijtimoiylashuvi shu ma’noda uning ijtimoiy borliqni bilishiga, anglashi va 
yashashiga asoslanadi.