Tasdiqlangan fan dasturiga muvofiq ishlab chiqildi

 
ijtimoiy muhitda odamning o‘zini faol ko‘rsatishi, o‘zaro muloqat va 
faoliyatda muvaffaqiyat qozonishining omili sifatida; 

 
turli tanglik holatlarda uning tashqi olam bilan sodir bo‘lishi mumkin bo‘lgan 
nizolari va dezaptatsiyaning oqibati sifatida. 
Yuqoridagi holatlardan kelib chiqib, ta’kidlash mumkinki, ijtimoiy 
adaptatsiya aslida o‘z mazmuni va yo‘nalishiga ko‘ra ijtimoiylashuv jarayonlaridan 
ham kengroq, chunki adaptatsiya faqat shaxsning ijtimoiy muhit normlariga 
moslashuvinigina kafolatlab qolmay, balki uning taraqqiyotini ham belgilovchi 
muhim psixologik jarayondir. 
41-rasm 
Ijtimoiy psixologik adaptatsiyaning muhim ko‘rinishidan biri uning shaxsdagi 
kasbga oid sifatlarini to‘la namoyon etishiga imkoniyat ekanligidir. SHu ma’noda 
shaxs yo‘nalishlari va shaxs orientatsiyasi, shaxsiy adaptatsiya va kasbiy adaptatsion 
sifatlar bir-biri bilan bog‘liqdir.
Chunki kasbiy adaptatsiya shaxsning ijtimoiy muhitga adaptatsiyasining 
uzviy qismi, bo‘lagidir. Ayniqsa, hozirgi ochiq informatsion oqim, global 
o‘zgarishlar sharoitida shaxsning ongiga etib kelayotgan ma’lumotlar orasida u yoki 
bu kasb to‘g‘risidagi, uning jamiyat hayotidagi o‘rni va ahamiyatini idrok etgan 
insonda muayyan munosabatlar tizimi shakllanadi. Shaxs ular orasidan mehnat 
bozorida dolzarb bo‘lgan kasbni inobatga oladimi yoki o‘ziga yoqqan kasbni 
tanlaydimi, bu uning individaul psixologik xususiyatlariga bevosita bog‘liq bo‘ladi.

---

93 
Ta’lim muassasalarida olib boriladigan professional orientatsiya ishlarining 
ko‘lami va mazmuni qanday bo‘lishidan qat’iy nazar, yoshlar o‘rtasida “ahamiyatli, 
salohiyatli kasb” tushunchasi borasida tub o‘zgarishlar ro‘y berayotganligi aniq.
Masalan, ishlab chiqarishning turli tarmoqlari uchun zarur bo‘lgan, ilgari 
anchagina ommalashib ketgan stanokchi, payvandlovchi, quruvchi, montajchi, 
slesar kabilar bora-bora o‘rnini boshqa zamonaviy kasblarga bo‘shatib bermoqda. 
Ishlab chiqarishning o‘zida tub o‘zgarishlar ro‘y berdi, ilgari minglab odamlar 
bajaradigan ishlarni endilikda bir yoki bir nechta operatorlar bajarmoqda. Oxirgi 
holat ishlab chiqarish tizimida ishlaydigan, o‘zini u yoki bu sohada ko‘rsatish 
istagida bo‘lgan yoshlardan, ularning ustozlari va o‘qituvchilardan, birinchi 
navbatda kasb-hunar kollejlaridagi o‘qituvchilar oldiga talay talablarni qo‘ymoqda. 
Psixologik kuzatishlardan hamda olib borilgan tadqiqotlardan shu narsa 
ma’lumki, shaxsning o‘z iqtidori hamda imkoniyatlarida mos keladigan kasbni 
tanlashida yoshlar orasida olib boriladigan psixologik professional tushuntirishlar va 
targ‘ibotning roli kattadir. Chunki unga alternativ hisoblangan jarayon yoki ta’sir 
kuchi borki, bu hoziirgi zamondagi reklama mahsulotlaridir.
Biz quyida shu masala 
bo’yicha psixolog olimlarning qarashlarini, o’tkazgan tadqiqotlarini tahlil qilamiz.
Ko‘pgina reklama kompaniyalari zo‘r berib u yoki bu kasb turini bo‘rttirib targ‘ib 
etishi oqibatida bola ongida oilasi, yaqinlari ta’sirida shaklanib kelayotgan kasb 
to‘g‘risdagi tushunchalar birdan o‘zgarib ketishi mumkin. U reklamaning qurboni 
bo‘lib, aslida uning shaxsiy sifatlariga nomutanosib kasbga nisbatan ijobiy 
tasavvurga ega bo‘lib qolishi, amalda esa unga ichki ruhiy imkoniyati bo‘lmasligi 
mumkin.
Bu 
o‘rinda 
A.V.Batarshev