96
xatto tiklab bo’lmas holatga ham kelishi mumkin (Gottfredson, 2004; Lubinski,
2004).
Ushbu xulosaning bir qancha salbiy natijalari yaqin yillarda o’qituvchilarga
ta’sir o’tkazmoqda, ayniqsa maktabda o’tkazilga test yutuqlari o’quvchilar
o’rtasida keng yoyilib ketgan.
Biroq, intellegentlikning boshqa bir ko’rinishi - aslida hamma qismlari bir
yaxdil qobiliyatni ifoda etsa uning bir qancha izox yo’llari mavjud. Turli xil
sabablarga ko’ra, yaqin yillarda ushbu qarashlar o’qituvchilar orasida
ommalashib bordi.
Masalan, o’quvchilarni baholash sistemasiga ko’ra, o’quvchi aniq bir
qobiliyat orqali baholana olmaydi, lekin tub ma’nosida buning aksi ko’rinadi
(Kohn, 2004). Ushbu modellardan taniqli, ko’zga tashlangani Hovard Garnerning
ko’p sonli intellegentlik nazariyasi hisoblanadi (Gardner, 1983, 2003). Gardner
shuni ko’rsatdiki, intellegentlikning sakkiz xil shakli mavjud bo’lib, har biri
mustaqil ravishda ifoda etiladi. Har bir inson sakkiz xil shaklning aralashmasini
o’zida mujassam etadi – kimdirda ko’proq bo’ladi – insonning shaxsiy va aqliy
rivojlanishiga ko’mak beruvchi vosita hisoblanadi. Ko’plab topshiriqlar sinfxonada
o’tkazilar ekan, ular bir yo’ldan ko’ra ko’p yo’llarda amaliyotga kiritiladi.
Insonlarning shaxsiy mentalitetini o’stirishda topshiriqlarda individual tarzda
g’alaba qozonishiga imkon beradi. Insho yozish davomida o’quvchi agar intellect
salohiyatga yuqori darajada ega bo’lsa va og’zaki bilim darajasini ko’rsatib
berolmasa, u sinfdoshlaridan ko’mak yoki maslahat so’rab vazifasini a’lo bahoga
tugatishi mumkin.
68
Har bir shaxs farovonlikda va yaxshi ta‘minlangan sharoitda yashashni istaydi.
SHu sababli ham insonlar farovon turmushni ta‘minlashga xizmat qiluvchi mehnat
faoliyati bilan shug’ullanishga intiladilar va moddiy boyliklarni o’zlashtirishga
imkon yaratuvchi kasb-hunar sohalari va mutaxassisliklarni egallashga harakat
qiladilar.
Ba‘zi holatlarda ma‘lum bir kasbni tanlash va uni egallashda shaxsning
imkoniyati etarli bo’lmaydi. Insonning qiziqishlariga
va
psixologik
imkoniyatlariga to’g’ri kelmaydigan
kasbning tanlanishi, tabiiyki, uning shaxs
sifatida kamol topishiga salbiy ta‘sir ko’rsatadi. SHu nuqtai nazardan shaxsning
ichki intilish va imkoniyatlariga u tanlagan kasbi bilan shaxsi orasidagi munosabati
o’ta dolzarb masala hisoblanadi.
Ma‘lumki, shaxsning kasbiy shakllanishi to’rt
asosiy bosqichdan iborat
bo’lib, ularga quyidagilarni kiritish mumkin:
Do'stlaringiz bilan baham: