Tasdiqlangan fan dasturiga muvofiq ishlab chiqildi

Harakat dasturi 
Maqsad 

---

73 
kuzatilayotganligi hamda ularning ma’no va mazmun jihatdan bir-biriga yaqinligi 
aniqlandi. 
Vaqtincha bandlik motivatsiyasi yuqorida keltirilgan tahlilda katta miqdorni 
ifodalamagan boʻlsada ayrim holatlarda sodir boʻlganligi kuzatildi. Shunga bogʻliq 
konsepsiya hisoblanmish, maqsadsiz motivatsiya nazariyada ma’lum e’tiborni kasb 
etmoqda. Ryan va Deci (2000) maqsadsiz motivatsiyaga ega talabalarni 
universitetga nima uchun borishlarini bilmaydigan, oʻzlarini raqobatbardosh his 
qilmaydigan va tevarak atrofda sodir boʻlayotgan voqealarni nazorat qilish 
xususiyatiga ega emasliklari bilan izohlaydi. Shu yoʻsinda ular motivatsiya ta’sirini 
sezmay qoladilar. Bundan kelib chiqadiki, haqiqiy motivatsiya nafaqat kuchli 
qudratga ega, balki talabalarni toʻgʻri yoʻnaltiruvchi kuch hamdir. Shu vaqtgacha 
motivatsiyaga talabalarning maqsadlarigina xolos deb qaralib kelingan, lekin 
motivatsiya kengroq ma’noda ham xizmat qilishiga e’tibor berilmagan.
46
 
Shu nuqtai nazardan
motiv
 -
konkretroq tushuncha bo’lib, u shaxsdagi u yoki 
bu xulq-atvorga nisbatan turgan moyillik, hozirlikni tushuntirib beruvchi sababni 
nazarda tutadi.
Motivatsiya
- psixologik lug’atda biror ish yoki harakatning yuzaga kelishiga 
sababchi bo’lgan motivlar, dalillar baholar, vajlar yoki sabablar majmui ma’nosida 
talqin etiladi. Bu tushuncha bevosita inson omili bilan chambarchas bog’liqdir. Shu 
nuqtai nazardan, motivlashtirish - bu ruhiy omil bo’lib, shaxs faolligining manbai, 
sababi, dalili va har xil turli ehtimollaridir. U insonlarni jonli mehnat faoliyatiga 
rag’batlantiruvchi kuchli vositadir. Boshqacha qilib aytganda motivlashtirish - bu 
kishilar faoliyatini ruhiy yo’llar bilan maqsadga muvofiq yo’naltirishdir.
Motivatsiya muammosi bilan hozirgi kungacha ko‘pgina olimlar 
shug‘ullanib kelishgan. Jumladan, chet el olimlaridan R. Myurrey, L. Gilfrod, R. 
Katall, G.Klaus, A. Maslou, X. Xekxauzen, D.Teylor, D. Makklelland hamda yaqin 
hamdo‘stlik mamlakatlari olimlaridan B.G. Ananev, A.L. Berdichevskiy, L.I. 
Bojovich, O.S. Grebenkja, M.I. Enikeev, T.A. Matis, M.V. Matyuxina, A.B.Orlov, 
YU.M. Orlov, D.B. Elkonin, A.M. Etkind, L.M. Fridman, B.C. Setlin, A. 
Megrabyan, 
M.SH. 
Magomed-Eminovlar 
motivatsiya, 
affiliatsiya 
va 
muvaffaqiyatga erishish motivatsiyalarini o‘z tadqiqot ishlarida o‘rganishgan.
47
 
Motivatsiya shaxsni yo‘naltiruvchi asosiy omillarni belgilovchi psixologik 
tushunchadir. Psixologiya fani motivatsiya muammosiga ikki tomonlama 
yondashadi: 
