Tarmorlarni rejalashtirish 12 bob indd

«Yulduz» topologiyali tarmoqda axborot almashinuvini 
boshqarish
«Yulduz» topologiyasiga markazlashtirilgan boshqarish 
usuli ko‘proq monand tushadi, chunki bu holda markazda 
nima joylashganining ahamiyati yo‘q: komp’yuter (markaziy 
abonent) 1.2-rasmdagidek yoki maxsus konsentratorli alma-
shinuvni boshqaruvchi lekin o‘zi axborot almashishda ishtirok 
etmaydi (1.5-rasm). Aynan ikkinchi holat 100VG AnyLAN 
tarmog‘ida tadbiq etilgan. 
Eng oddiy markazlashtirilgan usul quyidagidan iborat. O‘z 
paketlarini uzatishni xohlagan abonentlar markazga o‘zining 
so‘rovini jo‘natadi. Markaz paketni uzatish huquqini navbat 
bilan beradi, masalan, abonentlarni joylashish holatiga qarab, 
soat strelkasining yo‘nalishi bo‘yicha navbat berish mumkin. 
Qaysidir abonent o‘z paketini jo‘natib bo‘lgandan so‘ng, ax-
borot jo‘natish huquqini paket jo‘natishga so‘rov bergan (soat 
strelkasining yo‘nalishi bo‘yicha) keyingi joylashgan abonentga 
beradi (3.5-rasm). 
Bu holatda abonent geografik ustunlikka ega deyiladi (ular-
ni jismoniy joylashishiga binoan). 
Har bir aniq vaqtda, eng katta ustunlikka, joylashishda 
keyingi o‘rinda turgan abonent egalik qiladi, lekin to‘liq so‘rov 
sikli oralig‘ida hech bir abonent boshqa abonentdan ustun-
likka ega emas. Hech kim o‘z navbatini juda ham ko‘p kutib 
qolmaydi. Bu vaziyatda xohlagan abonent uchun tarmoqqa

---

– 58 –
3.5-rasm. Yulduz topologiyali tarmoqda axborot almashinuvini 
markazlashtirilgan boshqarish usuli.
bog‘lanish uchun eng ko‘p vaqt kattaligi, hamma abonent-
lar uzatgan paketga ketgan vaqt kattaligiga teng bo‘ladi, al-
batta birinchi uzatayotgan abonentdan tashqari 3.5-rasmda 
ko‘rsatilgan topologiya uchun to‘rtta paket uzunligiga sarf 
bo‘ladigan vaqt kattaligiga tengdir. Bu usulda hech qanday 
paketlar to‘qnashuvi bo‘lishi mumkin emas, chunki tarmoqqa 
egalik qilishning echimi bir joyda hal qilingan. 
Markazdan boshqarishning boshqacha usuli ham bo‘lishi 
mumkin. Bu holda markaz hamma tashqi abonentlarga nav-
bat bilan so‘rov jo‘natadi (boshqarish paketini). Qaysi tashqi 
qurilma (birinchi so‘ralgan) axborot jo‘natishni xohlasa, javob 
jo‘natadi (yoki axborotni birdaniga uzatishni boshlab yuboradi). 
Axborot almashinuvi shu abonent bilan davom ettiriladi. Bu 
aloqa tamom bo‘lgach markaziy abonent tashqi abonentlarni 
aylana bo‘yicha navbatma-navbat so‘rov qiladi. Agarda marka-
ziy abonent axborot uzatishni xohlab qolsa, u hech qanday nav-
batsiz qaysi abonentni xohlasa shu abonentga axborot uzatadi. 
Birinchi va ikkinchi hollarda hech qanday konflikt bo‘lishi 
mumkin emas albatta (hamma masalani yagona markaz qabul 
– 59 –
qiladi, u hech qaysi abonent bilan konflikt holatiga o‘tmaydi). 
Agarda barcha abonentlar aktiv bo‘lib, axborot uzatishga 
so‘rovlar chastotasi yuqori bo‘lgan taqdirda ham ular aniq 
navbat bilan axborot uzatadilar. Lekin markaz yuqori darajada 
ishonchli bo‘lishi kerak, aks holda hamma axborot almashinuvi 
to‘xtaydi. Markaz aniq o‘rnatilgan algoritm bo‘yicha ishlagani 
uchun, boshqarish mexanizmi o‘zgarmasdir. Yana boshqarish 
tezligi uncha yuqori emas. Hatto bir abonent doimiy ravish-
da axborot uzatganda ham u baribir kutishga majbur, chunki 
markaz qolgan abonentlarni hammasini so‘rab chiqishi kerak.