– 68 –
IV bob. TARMOQ APPARAT TA’MINOTI
4.1. Tarmoq qurilmalari
Mahalliy hisoblash tarmoq qurilmalari abonentlar o‘rtasidagi
real aloqani ta’minlab beradi. Tarmoqni loyiha lashtirish bos-
qichida qurilmalarni tanlash
juda katta ahamiyatga ega, chun-
ki qurilmalarning narxi umumiy tarmoq narxining katta qis-
mini tashkil etadi. Aloqa qurilmalarini o‘zgartirish esa, na-
faqat qo‘shimcha mablag‘ni talab etadi, yana qiyin ish hajmini
oshishga ham sabab bo‘ladi. Mahalliy tarmoq qurilmalariga
quyidagilar kiradi:
axborot uzatish uchun kabellar;
●
kabellarni ulash uchun raz’emlar;
●
moslovchi terminatorlar;
●
tarmoq
adapterlari;
●
repiterlar;
●
transiverlar;
●
konsentratorlar;
●
ko‘priklar (ìîñòû);
●
yo‘naltirgichlar (ìàðøðóòèçàòîðû);
●
shluzlar.
●
Tarmoq adapterlari
tarmoq adapterlarini turli adabiyotlarda
yana kontroller, karta, plata, interfeyslar, NIC – Network In-
terface Card nomlar bilan ataydilar. Bu qurilmalar mahalliy
tarmoqning
asosiy qismi, ularsiz tarmoq hosil qilish mumkin
emas. Tarmoq adapterlarining vazifasi – komp’yuterni (yoki
boshqa abonentni) tarmoq bilan ulash, ya’ni qabul qilingan
qoidalarga rioya qilgan holda komp’yuter bilan aloqa kanali
o‘rtasidagi axborot almashinuvini ta’minlashdir. Aynan shu
qurilmalar OSI modelining quyi bosqichlari bajarishi kerak
bo‘lgan vazifalarni amalga oshiradi.
Odatda tarmoq adap-
– 69 –
terlari plata ko‘rnishida ishlab chiqariladi va komp’yuterning
tizim magistrallarini kengaytirish uchun qoldirilgan raz’emga
o‘rnatiladi (odatda ISA yoki PCI). Tarmoq adapter platasida
ham odatda bitta yoki bir necha tashqi raz’emlar bo‘lib, ularga
tarmoq kabellari ulanadi (4.1-rasm).
Tarmoq adapterlarining hamma vazifalari ikkiga bo‘linadi:
magistral va tarmoq. Magistral vazifalari adapter bilan
komp’yuterning tizim shinasi o‘rtasidagi almashinuvni amalga
oshirishi (ya’ni o‘zining magistral manzilini tanish, komp’yuterga
axborot uzatish va komp’yuterdan ham axborot olish, komp’yuter
uchun uzilish signalini hosil qilish va hokazolar) kiradi.
Tarmoq
vazifalari esa adapterlarni tarmoq bilan muloqotini ta’minlashdir.
Tarmoq adapterlarining turli xillari 4.1–4.6-rasmlarda keltirilgan.
4.1-rasm. Tarmoq adapter platasi koaksial kabel uchun.
4.2-rasm. Tarmoq adapter platasi juft uralgan kabel uchun.
– 70 –
4.3- rasm. 100 Base-TX standartli USB-portiga ulanuvchi
tarmoq adapteri.
4.4- rasm. HomePNA standartli tarmoq adapteri.
4.5- rasm. HomePlug standartli tarmoq adapteri.
– 71 –
4.6-rasm. PCMCIA portiga o‘rnatilishi uchun mo‘ljallangan
tarmoq adapteri.
Komp’yuter tarkibida adapter platasini ravon ishlashi uchun
uning asosiy ko‘rsatkichlarini to‘g‘ri o‘rnatish zarur:
kiritish-chiqarish portining asos manzili (ya’ni manzil
●
maydonining boshlanish manzilini, u orqali komp’yuter
adapter bilan muloqot qiladi);
foydalaniladigan uzilish nomeri (ya’ni taqiqlash yo‘lining
●
nomeri, u orqali komp’yuterga adapter o‘zi bilan ax-
borot almashinuvi zarurligi haqida xabar beradi);
bufer va yuklanuvchi xotiralarning asos manzili (ya’ni
●
adapter tarkibiga kiruvchi komp’yuter aynan shu xotira
bilan muloqot qilishi uchun).
Bu ko‘rsatkichlarni foydalanuvchi
tomonidan adap-
ter platasidagi ulash moslamasi (djamer) yordamida tan-
lab o‘rnatish mumkin, lekin plata bilan beriladigan maxsus
adapterni inisializasiyalovchi dastur yordamida ham o‘rnatish
mumkin. Hamma ko‘rsatkichlarni (manzil va uzilish nomeri)
tanlashda e’tibor berish kerakki, ular komp’yuterning boshqa
qurilmalarida o‘rnatilib band bo‘lgan ko‘rsatkichlaridan farq
qilishi kerak. Hozirgi zamon tarmoq adapterlarida ko‘pincha
Plug-and-Play tartibi qo‘llaniladi, ya’ni ko‘rsatkichlarni foy-
dalanuvchi tomonidan o‘rnatilishining (sozlashning) xojati
– 72 –
yo‘q, ularda sozlash komp’yuter elektr manbayiga ulanganda
avtomatik ravishda amalga oshiriladi.
Adapterning asosiy tarmoq vazifalariga quyidagilar kiradi:
komp’yuter va mahalliy tarmoq
kabelini galvanik ajra-
●
tish (buning uchun odatda signalni impuls transforma-
tori orqali uzatiladi);
mantiqiy signallarni tarmoq signallariga va aksiga
●
o‘zgartirish;
tarmoq signallarini kodlash va dekoderlash;
●
qabul qilinayotgan paketlardan aynan shu abonentga
●
manzillashtirilgan paketlarni tanlab qabul qilish;
parallel kodni ketma-ket kodga axborot uzati-
●
lishda o‘zgartirish va axborot
qabul qilishda aksiga
o‘zgartirish;
adapterning bufer xotirasiga uzatilayotgan va qabul qili-
●
nayotgan axborotlarni yozish;
qabul qilingan axborot almashinuvini boshqarish usu-
●
lida tarmoqqa bog‘lanishni tashkil qilish;
axborotlarni qabul qilish va uzatishda paketlarning na-
●
zorat bitlari yig‘indisini hisoblash.
Odatda hamma tarmoq vazifalari maxsus katta integral sxe-
malar yordamida amalga oshirilganligi
uchun adapter platasi-
ning o‘lchami kichik va narxi arzondir.
Agarda tarmoq adapteri bir necha turdagi kabellar bilan ish-
lay olsa, u holda yana bir sozlanish lozim bo‘lgan ko‘rsatkich
qo‘shiladi (kabel turini tanlash). Masalan, adapter platasida u
yoki bu turdagi kabelga ulash uchun moslama (ïåðåìû÷êà)
bo‘lishi mumkin.
Adapterdan boshqa hamma mahalliy tarmoq qurilmalari
yordamchi qurilmalar bo‘lib, ko‘pincha ularsiz ham ishni
tashkil qilish mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: 
