Тақризчилар: Ўзбекистон Давлат Жисмоний тарбия Институтининг пфд, профессор Ф. А. Керимов; твпктмои амалий фанлар кафедрасининг мудири профессор. Ф. Хўжаев Масьул

КУЧНИ ШАРОИТГА ҚАРАБ ҲОСИЛ БЎЛИШИ
Агар инсон енг юксак мускул кучланиши билан, танага ҳар хил массани ўзгартириб, қатор ҳаракатлар бажарса, кучнинг пайдо бўлиш миқдори ҳар хил бўлади. Аввал ўзгарувчи массанинг танага таьсири натижасида куч ўсиб боради (зона - А), аммо кейинчалик массанинг ошиши кучнинг кўпайишига олиб келмайди (зона - Б) (4-расм).
Куч ва массанинг боғлиқлиги жисмоний тарбия амалиётида кўп учраб туради. Мисол: Спортчининг ядро ирғитиши учун кетган кучи, штанга кўтариш учун кетган кучдан кам бўлади ва ҳ.к.
Аммо тана массаси катта бўлса, у ҳолда одамнинг унга сарф қиладиган кучининг катталиги ўзгарувчи массага боғлиқ бўлмайди ва одамнинг куч имконияти билангина аниқланади.


КУЧНИНГ ТЕЗЛИККА БОҒЛИҚЛИГИ

Ҳар хил оғирликда бўлган ядрони, унинг учиш тезлигини ва механик кучини ўзгартирган ҳолда ирғитсак, куч ва тезлик тескари пропорсионал боғланишда бўлади. Тезлик қанча катта бўлса, кўрсатилган механик куч шунча кичик бўлади ва аксинча (5-расм).

Бу боғланишни схематик равишда қуйидагича кўрсатиш мумкин. "А" нуқтаси изометрик шароитларига (тезлик О га тенг, кўрсатилган куч максимал", "Б" нуқтаси оғирликсиз ҳаракатга (юклама 0 га тенг, тезлик максимал қийматда) мос келади. Жадвалдаги нуқталар оралиқ ҳолатларга тўғри келади.


КУЧ ТУРЛАРИ

1) Шахсий куч - статик режим секин бажариладиган ҳаракатлардир (тана массаси ошиши билан, абсолут куч ҳам ошади).

2) Тезкор куч (динамик куч) - тез бажариладиган ҳаракатлар. Тез-кор куч 2 га бўлинади: а) егувчи ва б) егилувчи (амортизатсион куч)
3) Портлаш кучи қисқа вақт ичида катта куч кўрсата олиш қоби-лиятидир.
Спорт усталари ва янги шуғулланаётган спортчилар жқўзғалмай баландликка сакрашда ҳар хил ва фарқли куч кўрсатишлари мумкин.
Куч ва ўзгарувчан массанинг боғлиқлиги. 4-расм

Спортчининг тана массаси қанча катта бўлса, унинг кучи ҳам ошиб боради.


МУСКУЛ КУЧИ ВА СПОРТЧИНИНГ ВАЗНИ

Ҳар хил вазндаги кишиламинг кучини таққослаш учун; нисбий куч тушунчаси қўлланади. Нисбий куч деб 1 кг тана оғирлигига тенг келадиган абсолут кучга айтилади. Абсолут куч деганда биз инсонни ўз тана оғирлигига нисбатан кўрсатадиган кучини айтамиз. Айрим мускул гуруҳлари билан айрим ҳаракатларни бажаришда ҳам абсолут кучни тушу-

нишимиз мумкин. Масалан: штангани жим қилишда, ёки динамометрда кучни синаш, ўлчаш.