Tarixiy geografiya va kartografiya

neandertallar
faqatgina 
Boysundagina yashamay, balki butun Surxon vohasiga tarqalgan ekanlar. 
Farg‘ona vodiysi va unga tutash tog'lik tumanlar ham ibtidoiy odamlar yashashi 
uchun hamma qulayliklaiga ega bo‘lgan. Shuning uchun vodiy va uning tog‘li 
tumanlarida tosh asri kishilarining makonlari uchraydi. Farg‘ona shahri yaqinidagi 
Oloy tizma tog'larining shimoliy yonbag‘ridagi So‘x va Obishir bo‘yidagi o‘rta 
paleolit davri yodgorliklari shular jumlasidandir. 
Qo'shni Tojikiston hududida ham o‘rta paleolit davri yodgorliklari keng 
tarqalgan bo‘lib, ulardan eng mashhurlari Og‘zikichik, Oqjar, Qora-Bura, 
Qayroqqum, Semiganj, Ko‘xiPiyoz, Baypazin kabilardir. 
Turkmanistonda tosh asri manzilgohlari kamroq topilgan. Buni avvalo, 
Turkmaniston bilan O`rta Osiyoning boshqa, xususan, O`zbekiston, Tojikiston, 
Qirg‘iziston o‘rtasida tabiiy sharoit jihatidan katta tafovut mavjudligi bilan 
izohlash mumkin. Barcha davr kishilari kabi tosh asri odamlari ham tabiiy sharoit, 
oziqovqat va xom ashyo imkoniyati yaxshi bo'lgan joylarda istiqomat qilganlar. 
Qirg‘izistonda tosh asri manzilgohlarining eng mashhurlari Tosson va Georgiy 
Bugor makonlari sanaladi. Shuningdek, Janubiy Qirg'izistondagi Isfara daryosi 
vodiysidagi Xo'jag'ayr degan joydan ham о‘rta tosh asri madaniyatiga mansub 
manzilgoh topilgan. 
Janubiy Qozog‘iston yerlaridan ham ilk tosh asriga oid makonlar bilan birga 
o'rta tosh asri yodgorliklari ham topib o‘rganilgan. Ularga Qorasuv, Sari Arka, 
Takali, Shabakti va boshqa manzilgohlami kiritish mumkin. 

---

33 
O`rta paleolit davriga kehb qadimgi odamlar O'rta Osiyoning keng hududlariga 
tarqala boshlaydilar. Bu davda odamlarning turmush tarzida va mehnat qurollarida 
yangi unsurlar paydo bo'ladi. Qurollarning turlari ko'payadi. Bu davrning ijtimoiy 
hayotdagi eng muhim xususiyati shundaki, bu davrda ibtidoiy to'dadan urug'chilik 
jamoasiga o'tila boshlandi. Hozirgi zamon odamlariga o'xshash odamlar paydo 
bo'lishi uchun zamin hozirlandi. 
O'rta paleolit davri O'rta Osiyo hududlarida tabiiy iqlim o'ziga xos bo'lib, 
yozda ob-havo iliq va quruq, qishda esa sovuq va namgarchilik bo'lgan. Bu 
davrning o'rtalari va oxirlariga kelib shimoldan ulkan muzlikning siljib kelishi 
natijasida iqlim tamoman o'zgaradi. Natijada qadimgi odamlar turmush tarzida 
katta o'zgarishlar bo'lib o'tdi. Sovuq iqlim tufayli odamlar ko'proq g'orlarga 
joylasha boshladilar. Janubdagi kichik tuyoqli issiqsevar hayvonlar qirihb ketib,