Tarixdan hikoyalar 1-dars
IV.O`tilgan mavzuni mustahkamlash
Download 1,53 Mb.
|
5-sinf tarix
|
IV.O`tilgan mavzuni mustahkamlash: Guruhlarda ishlash: 1-guruhga topshiriq:Algebra fanining asoschisi haqida ma’lumot bering. 2-guruhga topshiriq: Yevropada ”Alfraganus” nomi bilan mashhur bo`lgan alloma haqida ma’lumot bering. 3-guruhga topshiriq: Astronomiyaga oid ”Qadimgi xalqlardan qolgan yodgorliklar” asarining muallifi haqida ma’lumot bering. 4-guruhga topshiriq:Yevropada Avitsenna nomi bilan mashhur bo`lgan alloma haqida ma’lumot bering. V.Dars yakunlarini chiqarish. 1.Mavzuga doir asosiy tushunchalarni qisqacha takrorlash. 2.O`quvchilarda yuzaga kelgan savollarga javob berish. 3.Baholarni e`lon qilish. VI.Uy vazifasini tushuntirish. 1.Mavzu oxirida berilgan savol va topshiriqlar bilan ishlash. 2.Darslikdagi”O`zingizni sinang”ruknini daftarga ko`chirib to`ldirib kelish. 3.Darslikda berilgan mustaqil ish topshiriqlarini bajarib kelish 4.”Axborot”, “Davr” ko`rsatuvlaridan yangiliklar eshitib kelish.
Darsning mavzusi: Mirzo Ulug`bek va uning akademiyasi Darsning maqsadi: Ta’limiy: O`quvchilar bu dasrda Mirzo Ulug`bekning yoshligi, ijodi, davlat arbobi sifatidagi faoliyati bilan tanishadilar. Tarbiyaviy: Mirzo Ulug`bekning faoliyati, qoldirib ketgan merosi o`quvchilarda faxrlanish tuyg`usini uyg`otadi. Rivojlantiruvchi: Ilm-fan sohasidagi serqirra faoliyati bilan tanishib, o`quvchilarda ilm-fan sirlarini o`rganishga bo`lgan qiziqish ortadi. Kompetensiyalar: O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi, Milliy va umummadaniy kompetensiyasi, Tarixiy voqelikni tushunish va uni mantiqiy izchillikda tushuntira olish kompetensiyasini shakllantirish. Dars turi: aralash Dars uslubi: og`zaki, yozma Dars usuli: aqliy hujum, guruhlar ishi, savol-javob Dars jihozi: darslik, mavzuga oid rasmlar, atama va tushunchalar yozilgan kartochkalar Darsning texnologik xaritasi: I.Tashkiliy qism 2 daqiqa II.Uy vazifasini tekshirish 5 daqiqa III.Yangi mavzu mazmunini yoritish 15 daqiqa IV.Yangi mavzuni mustahkamlash 18 daqiqa V.O’quvchilarni baholash 3 daqiqa VI.Uyga vazifa berish 2 daqiqa
1.783-yilda Xiva shahrida tug'ilgan allomani toping. A)Abu Rayhon Beruniy B)Ahmad al-Farg'oniy C)Abu Ali ibn Sino D)Muhammad Muso al- Xorazmiy 2."Al-jabr" asarining muallifi kim? A)Abu Rayhon Beruniy B)Ahmad al-Farg'oniy C)Abu Ali ibn Sino D)Muhammad Muso al- Xorazmiy 3.850-yilda Bag'dod shahrida vafot etgan alloma qaysi? A)Abu Rayhon Beruniy B)Ahmad al-Farg'oniy C)Abu Ali ibn Sino D)Muhammad Muso al- Xorazmiy 4."Astronomiya asoslari haqidagi kitob" asarining muallifi kim? A)Abu Rayhon Beruniy B)Ahmad al-Farg'oniy C)Abu Ali ibn Sino D)Muhammad Muso al- Xorazmiy 5.865-yil makkada vafot etgan buyuk alloma kim? A)Abu Rayhon Beruniy B)Ahmad al-Farg'oniy C)Abu Ali ibn Sino D)Muhammad Muso al- Xorazmiy 6.Quyidagi asarlarning qaysi biri Abu Rayhon Beruniy qalamiga mansub? A)"Al-jabr" B)"Tib qonunlari" C)"Hindiston" D)"Astronomiya asoslari haqidagi kitob" 7.Abu Ali ibn Sinoga bag'ishlab 2000-yilda Yevropaning qaysi davlatida haykal o'rnatilgan? A)Fransiyada B)Angliyada C)Italiyada D)Belgiyada 8.AQSHning fanlar tarixi bilan shug'ullanuvchi olimi Jorj Sarton XI asrni qanday ta'riflaydi? A)"O'rta Osiyolik olimlar davri" B)"Beruniy asri" C)Islom dini rivojlangan asr D)Yirik qomusiy olimlar asri III.Yangi mavzu bayoni: Oqituvchi doskaga Ulug`bekning, u qurdirgan rasadxona va madrasalar rasmini osib qo`yib mavzuni qisqacha so`zlab beradi. Yoki quyidagicha aqliy hujum o`tkazish mumkin: 1.Mirzo Ulug`bek qayerda va qachon tug`ilgan? 2. Mirzo Ulug`bek necha yoshida taxtga o`tirgan? 3.Osmon jismlarini kuzatish maqsadida qanday imorat qurdirgan? 4.Rasadxonada olib borgan kuzatishlari natijasida qanday asar yozgan? 5.Unda nechta yulduzning o`rni va holati sharhlab berilgan? Mirzo Ulug‘bekning otasi Amir Temurning to‘rtinchi o‘g‘li Shohruh Mirzodir. Ulug‘bek 1394-yilda tugllgan. Amir Temur bu xushxabarni eshitgach, nabirasiga Muhammad Tarag‘ay deb ism qo‘ygan. Munajjimlar uning kelgusida katta olim va buyuk hukmdor bo‘lishini bashorat qilganlar. Shu tufayli Amir Temur toleyi ulug‘ nabirasini Ulug‘bek deb hamatay boshlaydi. O‘zdavrining ilm-fani sirlarini o‘rganishida mashhur matematik va astronom allomalar Mavlono Ahmad va Qozizoda Rumiy unga ustozlik qilganlar. Bu esa Ulug‘bekning kelgusida buyuk astronom va matematik bolib yetishishini belgilab bergan. Ulug‘bek ilm- fanning ko‘p sohalari bilan shug‘ullangan alloma. U qator asarlar yozib qoldirgan. Biroq ilm-fanda, avvalo, buyuk astronom sifatida mashhur bolgan. Ulug‘bek osmon jismlarini kuzatish maqsadidarasadxona qurdirgan. Rasadxona ichiga o‘rnatilgan juda katta asbob yordamida Quyosh, Oy sayyoralari va yulduzlar holati o‘rganilgan. Rasadxonada olib borilgan kuzatishlari natijasida qisqaeha «Ulug‘bek ziji» deb ataladigan dunyoga mashhur asarini yozgan. Asarda 1018 ta yulduzning o‘mi va holati sharhlab berilgan. Ulug‘bektarix fanigaoid “To‘rt ulus tarixi” asarini ham yozib qoldirgan. Ulug‘bek Samarqandda qurdirgan madrasa rasadxona bilan birgalikda «Ulug‘bek akademiyasi» nomi bilan tarixga kirgan. Bu Xorazm Ma’mun akademiyasi tashkil etilganidan oradan to‘rt asrdan ko‘proq vaqt o‘tgaeh yurtimizda tashkil etilgan ikkinchi akademiya edi. Ulug‘bek o‘sha davrning ko‘plab iste’dodli olimlarini akademiyaga to‘plagan. Ularning ijod qilishlari uehun barcha shart-sharoitlar yaratib berilgan. Ulug'bekning ustozi Qozizoda Rumiy, G'iyosiddin Jamshid Koshiy va shogirdi Ali Qushchilar akademiyaning eng mashhur olimlari edilar. Ulug‘bek faqat davlat ishlari va ijod bilan shug'ullanib qolmagan. U ayni paytda ilm-fan ravnaqiga homiylik ham qilgan. Buxoro, Samarqand va G‘ijduvon shaharlarida 3 ta madrasa barpo ettirgani buning yorqin dalilidir. Samarqand madrasasida talabalarga asosiy ma’ruzalami Qozizoda Rumiy, Ulug‘bek, Koshiy va Ali Qushehilar o^qishgan. Buxoroda qurilgan madrasa eshigi tabaqalariga «Bilim olish har bir musulmon erkak va ayol uchun farzdir» degan ibora o‘yib yozilgan edi. Ulug‘bek bu madrasaga tashrif buyurgan. Tashrif chog‘ida talabalarga in’omlar tarqatgan. 1994-yilda yurtimizda va xalqaro miqyosda buyuk alloma Mirzo Ulug‘bek tavalludining 600 yilligi nishonlandi. Samarqanddagi tantanalarda O‘zbekiston Prezidenti Islom Karimov ham qatnashdi va nutq so‘zladi. Prezidentimiz o‘z nutqida Ulug‘bekni «Sharqning yorqin yulduzi» deb atadi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti 2009-yilni Ulug‘bek sharafiga «Xalqaro astronomiya yili» deb e’lon qilganligi Ulug‘bek buyuk xizmatlarining yana bir e’tirofi bo‘ldi. IV.O`tilgan mavzuni mustahkamlash: O`quvchilar 5 guruhga bo`linadi va topshiriqlar beriladi. 1- guruhga topshiriq.Ulug`bekning uoshligi haqida ma`lumot bering. 2- guruhga topshiriq. Ulug`bek buyuk astronom olim sifatida nima ishlar qilgan? 3- guruhga topshiriq.”Akademiya” deganda nimani tushunasiz? 4- guruhga topshiriq.Mirzo Ulug`bek qanday imoratlar qurdirgan? 5- guruhga topshiriq.Mirzo Ulug`bek o`zidan oldin o`tgan mashhur allomalardan qanday farq qiladi? Har bir guruhdan bittadan o`quvchi doska yoniga chiqib, taqdimot qiladi. V.Dars yakunlarini chiqarish. 1.Mavzuga doir asosiy tushunchalarni qisqacha takrorlash. 2.O`quvchilar bergan savollarga javob berish. 3.Baholarni e`lon qilish. VI.Uy vazifasini tushuntirish. 1.Mavzu oxirida berilgan savol va topshiriqlar bilan ishlash. 2.Darslikdagi”O`zingizni sinang”ruknini daftarga ko`chirib to`ldirib kelish. 3.Darslikda berilgan mustaqil ish topshiriqlarini bajarib kelish 4.”Axborot”, “Davr” ko`rsatuvlaridan yangiliklar eshitib kelish.
Darsning mavzusi: Yurt obodonchiligi, adabiyot va san’at Darsning maqsadi: Ta’limiy: O`quvchilar bu darsda madaniyat, temuriylar davri madaniyati haqidagi bilimlarga ega bo`ladilar. Tarbiyaviy: O`quvchilarda mavzuga nisbatan qiziqish uyg`otish: madani taraqqiyot haqidagi bilimlarga ega bo`lgan oquvchilar yanada ko`proq bilim olishga intiladilar. Rivojlantiruvchi: Temuriylar davri madaniyatini o`rganishga bo`lgan qiziqishlari ortadi. Shu mavzu bo`yicha qo`shimcha materiallar topadi, ularni o`rganadi. Kompetensiyalar: O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi, Tarixiy voqelikni tushunish va uni mantiqiy izchillikda tushuntira olish kompetensiyasi, Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasini shakllantirish. Dars turi: aralash Dars uslubi: og`zaki, yozma Dars usuli: og`zaki bayon, savol-javob, “Aqliy hujum” Dars jihozi: darslik, xarita, mavzuga doir atamava rasmlar, tushunchalar yozilgan kartotekalar Darsning texnologik xaritasi: I.Tashkiliy qism 2 daqiqa II.Uy vazifasini tekshirish 8 daqiqa III.Yangi mavzu mazmunini yoritish 12 daqiqa IV.Yangi mavzuni mustahkamlash 17 daqiqa V.O’quvchilarni baholash 4 daqiqa VI.Uyga vazifa berish 2 daqiqa
1.Mirzo Ulug`bekning matematikaga oid asari nomini ayting. J: ”Risolai Ulug`bek” 2.Mirzo Ulug`bekning tarixga oid qanday asarini bilasiz? J: ”To`rt ulus tarixi” 3.Mirzo Ulug`bek halok bo`lgach uning asarlarini kim saqlab qolgan? J: Ali Qushchi. 4.Ulug`bekni kim “Samarqandning yorqin yulduzi” deb atagan? J:Prezident I.Karimov Mirzo Ulug`bekning 600 yillik yubileyi tantanasida. 5.Ulug`bek osmon jismlarini kuzatish maqsadida qanday inshoot qurdirgan? J:Samarqandda Rasadxona qurdirgan. 6. Ulug’bek qaysi shaharlarda madrasa qurdirgan? J: Samarqandda, Buxoro va G’ijduvonda? 7. Buxoro madrasasi eshiklariga nima deb yozdirilgan? J: «Bilim olish har bir musulmon erkak va ayol uchun farzdir» 8. Ulug’bekning astronomiyaga oid asarining nomi nima? J: „Ziji Ko’ragoniy” 9. Ulug’bekning asl ismi kim? J: Muhammad Tarag’ay. 10. Ulug’bekning otasi kim? J: Amir Temurning o’g’li Shohrux. 11. Ulug’bek mamlakatni qancha boshqargan? J: 40 yil. 12. Ulug’bek necha yoshida taxtga o’tirgan? J: 15 yoshida. 13. Ulug’bek qachon tug’ilgan? J: 1394-yil 22 martda 14. Ulug’bek qancha yulduzni o\rgandi? J: 1018 ta. 15. Birlashgan Millatlar Tashkiloti 2009-yilni Ulug‘bek sharafiga qanday yil deb e’lon qilgan? J: «Xalqaro astronomiya yili» III.Yangi mavzu bayoni: AmirTemur mamlakatning,xususan,poytaxt Samarqandning obodonchiligiga alohida e'tibor berdi va uni dunyoning go'zal shahriga aylantirishga qaror qildi. U ulkan bunyodkorlik ishini Samarqandning mudofaa devorlarini tiklashdan boshlattirdi. Shaharga bu devorlarga o'rnatilgan oltita darvoza orqali kiriladigan bo'ldi. Samarqandga Zarafshon daryosidan suv keltirildi. Temuriylar davri me'morchiligining ajoyib namunasi Amir Temurning qarorgohi--Ko'ksaroy shaharning ko'rkiga ko'rk qo'shadigan darajada hashamatli qilib qurildi. Amir Temur ayni paytda turmush o'rtog'i Bibixonim (Saroymulkxonim) nomi bilan ataluvchi Jome masjidi ham qurdirdi. AmirTemur 1403-yilda yosh vafot etgan suyukli nabirasi Muhammad Sulton uchun maqbara qurdirdi. 1405-yilda Amir Temu rvafot etgach uning o'zi ham shu yerga dafn etildi va maqbara «Go'ri Amir maqbarasi» deb atala boshlandi. Bu maqbara dunyoda mashhur me'moriy inshootdir. U Temuriylarning sulolaviy xilxonasiga aylandi. Keyinchalik, bu maqbaraga Amir Temurning o'g'illari Umar Shayx, Mironshoh va Shohrux, nabirasi Mirzo Ulug'bek hamda Amir Temurning piri Sayyid Baraka sag'analari ham qo'yildi. Maqbara gumbaz bezaklarining jilosi har qanday kishini hayratga soladi. Amir Temur poytaxt Samarqand atrofida o'ndan ortiq bir-biridan go'zal bog'-rog'lar barpo ettirdi. Ularning eng mashhuri «Bog'i Dilkusho» deb atalardi. 1404-yilda Samarqandga kelgan Ispaniya elchisi Gonzales de Klavixo o'z esdaliklarida bu bog'da favvoradan suv otilib turganligini, bog'ga kiriladigan darvoza juda keng va u oltin hamda boshqa qimmatbaho toshlar bilan bezatilganligini, shuningdek, ustiga taxtiravon o'rnatilgan oltita fil ham borligini yozib qoldirgan. Bir so'z bilan aytganda, Amir Temur davrida Samarqandning dovrug'i tillarda doston bo'ldi. AmirTemurMovarounnahrningboshqashaharlarida,jumladan, Shahrisabz shahrida ham ajoyib me'moriy obidalar bunyod ettirdi. Ulardan biri otasi va o'g'li Jahongirning qabri ustiga qurdirgan maqbara edi. Turkiston shahrida buyuk mutafakkir Ahmad Yassaviy qabri ustiga qurilgan maqbara, Toshkent viloyatidagi Zangiota me'moriy majmuasi ham yuksak namunadagi me'moriy inshootlardir. Alisher Navoiy (1441-1501). O'zbek xalqining buyuk mutafakkir shoiri, davlat arbobi, ilm-fan va madaniyat homiysi, o'zbek adabiy tilining asoschisi Alisher Navoiy 1441-yilning 9-fevralida Hirot shahridat ug'ildi. Otasi G'iyosiddin Bahodir Temuriylar xizmatida bo'ldi. Shu tufayli Alisher temuriyzoda, keyinchalik hukmdor bo'lib yetishgan Husayn Boyqaro bilan birga tarbiyalandi. Alisher Navoiy 4 yoshidan maktabda ilm o'rgandi. Turkiy va forsiy tillardagi she'rlarni yod oldi. 10-12 yoshidan boshlab esa o'zi ham she'r yoza boshladi. Uning she'riyatga bo'lgan ixlosi va iste'dodi hatto o'z davrining mashhur shoiri Lutfiyni ham hayratga soldi. Alisher Navoiy 15 yoshida shoir sifatida elga tanildi. Turkiy (o'zbek) tilidag ishe'rlarini «Navoiy» va forsiy tilidagi she'rlarini «Foniy» taxallusi bilan yozdi. Turkiy tilda birinchi beshta katta kitob-shoh asari «Xamsa»ni yaratdi. Ungacha nazm, asosan, fors tilida yaratilgan. Bu asar o'zbek adabiyotining shuhratini olamga yoydi. Jahon adabiyotining durdonalaridan biriga aylandi. Bundan tashqari, o'zbek tilidag ishe'rlarini to'plab, to'rt qismdan iborat «Ma'nolar xazinasi» devonini tuzdi. Keyinchalik esa forsiy tilda yozgan she'rlarini to'plab «Devoni Foniy» ni yaratdi. Bu bilan forsiy she'riyat taraqqiyotiga ham munosib hissa qo'shdi. Kamoliddin Behzod (1455--1536). O'z davrining buyuk rassomi Kamoliddin Behzod Alisher Navoiyning zamondoshi edi. U Alisher Navoiyning muruvvati bilan buyuk miniatyurachi rassom bo'lib voyaga yetdi. Noyob qobiliya tegasi bo'lgan Behzod Husayn Boyqaroning davlat kutubxonasiga rahbar etib tayinlandi. Bu kutubxona o'z davrining badiiy akademiyasiga aylandi. Akademiyaga keyinchalik «Behzod akademiyasi» deb nomberildi. Behzod Sharafiddin Ali Yazdiyning «Zafarnoma», Jomiyning «Salomon va Absol», Sa'diyning «Bo'ston», Xotifiyning «Temurnoma» asarlariga, shuningdek, Alisher Navoiyning kitoblariga betakror miniatyuralar chizdi. Sulton Husayn Boyqaroning majlislari tasvirlangan miniatyuralar yaratdi. Sulton Husayn, Alisher Navoiy, Shayboniyxon va boshqa davlat arboblari hamda ulug' zotlarning suratlarini ham chizib qoldirdi. Kamoliddin Behzodning asarlari go'zallik shaydolarini hamon hayratga solib kelmoqda. Mustaqillik yillarida Behzodning nomini abadiylashtirish borasida katta ishlar amalga oshirildi. Chunonchi, Toshkentdagi Milliy rassomlik va dizayn institutiga Kamoliddin Behzod nomi berildi. 2000-yilda yurtimizda YUNESKO homiyligida Behzod tavalludining 545-yilligi nishonlandi. IV.O`tilgan mavzuni mustahkamlash: Yangi mavzu ”Guruhlarda ishlash” usulida mustahkamlanadi: 1-guruhga topshiriq: Amir Temur Samarqand shahrini qanday tikladi? 2-guruhga topshiriq: XIV-XV asrlarda yurtimiz ilm-fani va madaniyatida qanday yutuqlar bo`ldi? 3-guruhga topshiriq: Alisher Navoiy kim? Uning qanday asarlarini, she`rlarini bilasiz? 4-guruhga topshiriq: Kamoliddin Behzod kim bo`lgan? TEST BAJARISH: 1.Alisher Navoiy qaysi shaharda tug'ilgan? A)Samarqandda B)Hirotda C)Balxda D)Shohruxiyada 2."Zafarnoma" asarining muallifi kim? A)Sa'diy Sheroziy B)Husayn Boyqaro C)Sharafiddin Ali Yazdiy D)Abdurahmon Jomiy 3.Alisher Navoiy forsiy tilda qanday taxalius bilan she'r yozgan? A)"Navoiy" B)"Binoiy" C)"Foniy" D)"Amiriy" 4.YUNESKO homiyligida Kamoiiddin Behzod tavalludining 545-yilIigi qachon nishonlandi. A)1996-vilda B)1999-yilda C)2005-yilda D) 2000-yilda V.Dars yakunlarini chiqarish. 1.Mavzuga doir asosiy tushunchalarni qisqacha takrorlash. 2.O`quvchilar bergan savollarga javob berish. 3.Baholarni e`lon qilish. VI.Uy vazifasini tushuntirish. 1.Mavzu oxirida berilgan savol va topshiriqlar bilan ishlash. 2.”Axborot”, “Davr” ko`rsatuvlaridan yangiliklar eshitib kelish. 3.VI bob yuzasidan takrorlash darsiga tayyorlanib kelish. O’IBDO’ ___________________ _______ .2020. TARIXDAN HIKOYALAR 37-dars
Darsning mavzusi: Takrorlash Darsning maqsadi: Ta’limiy: Takrorlash darsida o`quvchilar bilimi yanada kengayadi. Tarbiyaviy:. Ilm-fan sirlarini o`rganishga bo`lgan qiziqishi ortadi Rivojlantiruvchi: O`quvchilarda yaratuvchanlik qobiliyatlari paydo bo`ladi Kompetensiyalar: Milliy va umummadaniy kompetensiyasini, Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi, Tarixiy voqelikni tushunish va uni mantiqiy izchillikda tushuntira olish kompetensiyasini shakllantirish. Dars turi: aralash Dars uslubi: og`zaki, yozma Dars usuli: test, savol-javob, bahs-munozara Dars jihozi: darslik, dunyoning siyosiy xaritasi, atama, tushunchalar yozilgan kartotekalar Darsning texnologik xaritasi: I.Tashkiliy qism 3 daqiqa II.VI bob yuzasidan takrorlash 36 daqiqa III.Dars yakuni 4 daqiqa VI.Uyga vazifa berish 2 daqiqa
O`quvchilarni 4 guruhga bo`linadi va quyidagi topshiriqlar beriladi: 1-guruhga topshiriq:Quyidagi tedtlarni yeching: 1.Bolalarni yoshiga qarab sinflarga bo`lib o`qitishning asoschisi kim? A)Zardusht B)K.Behzod C)Y.Komenskiy D)A.Navoiy 2.”Dorul hikma va maorif” ilm-fan markazi qachon tashkil etilgan? A)950-yilda B)998-yilda C)1004-yilda D)1054-yilda 3.Algebra faninig asoschisi kim? A)Al-Xorazmiy B)Al-Farg`oniy C)Beruniy D)A.Avloniy 4.”Astronomiya asoslari haqida kitob”kimning qalamiga mansub? A)Al-Xorazmiy B)Al-Farg`oniy C)Beruniy D)A.Avloniy 5.Yevropaning Belgiya shahriga yurtimizda yashab o`tgan qaysi allomaning haykali qo`yilgan? A)Al-Farg`oniy B)Farobiy C)Ibn Sino D)Al-Xorazmiy 6.”Ko`ragoniy yangi astronomik jadvali” asarini kim yozgan? A)Amir Temur B)Beruniy C)Mirzo Ulug`bek D)Farg`oniy
1.Islom diniga e`tiqod qiluvchilar to`planib namoz o`qiydigan joy? (Masjid) 2.Ilm-fanning bir necha sohasini to`liq egallagan shaxsga berilgan nisbat? (Alloma) 3.Quva shahrida tug`ilib o`sgan alloma? (Farg`oniy) 4.Mashhur olimlar to`plangan ilm-fan markazi? (Akademiya) 5.O’qish joyi, yozishni o’rganadigan joy? (Maktab) 3-guruhga topshiriq: Quyidagi savollarga javob bering: 1.Bayt ul-hikmada faoliyat yuritgan buyuk alloma? (Xorazmiy) 2.”Qadimgi xalqlardan qolgan yodgorliklar” asari muallifi? (Beruniy) 3.Jahon ilm-fani rivojiga katta hissa qo`shgan buyuk alloma Beruniy tug`ilgan shahar? (Kat) 5. Shayx ur-rais, Avitsenna nomlari bilan ulug’langan alloma? (Ibn Sino)
1.”Tib qonunlari” asarining muallifi? (Ibn Sino) 2.O`zbekistonning eng qadimgi shahri? (Samarqand) 3.Aljabr so`zidan olingan atama? (Algebra) 4.Beruniyning tarixga oid asarining nomi? (Qadimgi xalqlardan qolgan yodgorliklar) 5.Birinchi madrasa qayerda ochilgan? (Buxoroda) III.Dars yakuni: 1.O`quvchilar bergan savollarga javob berish. 2.Baholarni e`lon qilish.
1.”Axborot”, “Davr” ko`rsatuvlaridan yangiliklar eshitib kelish. 2.Yangi mavzu bilan tanishib kelish
O’IBDI” _____________ _______ 2020 yil TARIXDAN HIKOYALAR 35-dars
Darsning mavzusi: Yevropada ilm-fan kashfiyotlari Darsning maqsadi: Ta’limiy: O`quvchilar bu darsda XV-XVII asrlarda Yevropada ilm-fanning rivojlanishi, turli olamshumul kashfiyotlar bilan tanishadilar. Tarbiyaviy: O`quvchilar Olam,Yer, Quyosh, ularning harakatlanishi haqidagi bilimlarni o`rganib faqat harakat, intilish, mehnat bilan maqsadga erishish mumkinligini tushunib yetadilar. Rivojlantiruvchi: O`quvchilarning olam haqidagi bilimlari kengayadi.Yaratuvchanlik qobiliyati rivojlanadi. Kompetensiyalar: Milliy va umummadaniy kompetensiyasi, Kommunikativ kompetensiyani shakllantirish, Tarixiy voqelikni tushunish va uni mantiqiy izchillikda tushuntira olish kompetensiyasini shakllantirish. Dars turi: aralash Dars uslubi: og`zaki, yozma Dars usuli: Aqliy hujum, savol-javob, kalster, taqqoslash Dars jihozi: darslik, globus, dunyoning siyosiy xaritasi Darsning texnologik xaritasi: I.Tashkiliy qism 3 daqiqa II.Uy vazifasini tekshirish 10 daqiqa III.Yangi mavzu mazmunini yoritish 12 daqiqa IV.Yangi mavzuni mustahkamlash 15 daqiqa V.O’quvchilarni baholash 3 daqiqa VI.Uyga vazifa berish 2 daqiqa
1. U ulkan bunyodkorlik ishini …….ning mudofaa devorlarini tiklashdan boshlattirdi. Shaharga bu devorlarga o'rnatilgan oltita darvoza orqali kiriladigan bo'ldi. 2. Samarqandga …… daryosidan suv keltirildi. 3. Amir Temur ayni paytda turmush o'rtog'I nomi bilan ataluvchi Jome masjidi ham qurdirdi. 4. Amir Temur poytaxt Samarqand atrofida o'ndan ortiq bir-biridan go'zal bog'- rog'lar barpo ettirdi. Ularning eng mashhuri …….. deb atalardi. 5. Turkiston shahrida buyuk mutafakkir ………qabri ustiga qurilgan maqbara, Toshkent viloyatidagi ……….me'moriy majmuasi ham yuksak namunadagi me'moriy inshootlardir. 6. Alisher temuriyzoda, keyinchalik hukmdor bo'lib yetishgan ……….bilan birga tarbiyalandi. 7. AlisherNavoiy turkiy (o'zbek) tilidagi she'rlarini ……….. va forsiy tilidagi she'rlarini……… taxallusi bilan yozdi. 8. O'z davrining buyuk rassomi ……….. ……………… ning zamondoshi edi. 9. Toshkentdagi Milliy rassomlik va dizayn institutiga ……………. nomi berildi. Zarafshon, Samarqand, Bibixonim (Saroymulkxonim), «Bog'I Dilkusho», Ahmad Yassaviy, Zangiota, Husayn Boyqaro, «Navoiy», «Foniy», Kamoliddin Behzod, Alisher Navoiy, Kamoliddin Behzod. III.Yangi mavzu bayoni: O`quvchilarga darslikdan foydalanib, mustaqil o`qishlariga imkon beriladi. Ptolemey, Nikolay Kopernik, Jordano Bruno, Galileo Galileylarning Olam haqidagi fikrlarini so`rab, kamchiliklarini to`ldiriladi.
o ‘zigacha astronomiya fanida hukm surib kelgan qoida va tasawurlaming noto‘g‘ri ekanligini isbotlab berdi. Kopernikgaeha astronomiyada qanday qoida hukmron bo ‘ lgan edi ?Milodning ikkinchi asrida grek olimi Ptolemey Yer - olam markazidir, degan qoidani fanga kiritgan edi. Bu qoidaga ko‘ra Quyosh, Oy va yulduzlar Yer atrofida aylanadi. Yeming o‘zi harakatsizdir. Ptolemey qoidasining xato ekanligini birinchi bo lib Nikolay Kopemik isbotladi. U 30 yillik kuzatishlari natijasida Ptolemey qoidasini rad etdi. Kopemik Yer bir sutkada o‘z o‘qi atrofida bir marta, bir yilda esa Quyosh atrofida bir marta aylanib ehiqishini isbotlab berdi. Demak, Quyosh Yer atrofida emas, Yer Quyosh atrofida aylanadi. Olamning markazi Yer emas, Quyoshdir. Bu haqiqat fandagi buyuk kashfiyot edi. Bu kashfiyot ayni paytda diniy aqidalarga ham zarba bergan. Kopemik «Osmon jismlarining aylanishi haqida» kitobidao'z kashfiyotining mazmunini bayon qiladi. Mazkur kitob tezda mashhur bo‘lib ketgan. Biroq kitob ruhoniylarning qahriga uehraydi va taqiqlab qo‘yiladi.
Jordano Bruno bunday fikrlari uehun ruhoniylar tomonidan zindonga tashlanadi. Biroq zindon azobi ham uni o‘z fikridan qaytara olmaydi. Brunoning dushmanibolgan ruhoniylar uni 1600-yildagulxanda yoqib oldirdilar. Galileo Galiley. Italiyaning yana bir olimi Galiley dunyoda birinchi bo4 lib Nikolay Kopemik va Jordano Bmno aytgan fikrlar to'g'iiligini osmonjismlarini o‘zi yaratgan teleskop yordamida kuzatish orqali isbotlab berdi. Bu ishi uehun 1633-yilda ruhoniylar uni qattiq ta’qib ostiga olganlar. Olim bilan qo‘rqitib, qattiq azob-uqubatlarga duchor etganlar. Natijada, Galiley o‘z fikridan voz kechishga majbur bolgan. Biroq u qalban Kopernik ta’limotining tarafdori bo lib qolavergan. IV.O`quvchilar bilimini aniqlash:  
Qaysi ta`limot to`g`ri? Aqliy hujum: Savol: J. Bruno va N.Koperniklarning kashfiyotlari to`g`ri ekanligini kim isbotlab berdi? Iqtidorli o`quvchilar uchun savol: J.Bruno nima uchun ruhoniylar qarshiligiga uchradi? O’quvchilar fikrlari umumlashtiriladi.
1.Mavzuga doir asosiy tushunchalarni qisqacha takrorlash. 2.O`quvchilar bergan savollarga javob berish. 3.Baholarni e`lon qilish. VI.Uy vazifasini tushuntirish. 1.Mavzu oxirida berilgan savol va topshiriqlar bilan ishlash. 2.Darslikdagi”O`zingizni sinang”ruknini daftarga ko`chirib to`ldirib kelish. 3.Darslikda berilgan mustaqil ish topshiriqlarini bajarib kelish 4.”Axborot”, “Davr” ko`rsatuvlaridan yangiliklar eshitib kelish. O’IBDO’ ______________
Darsning mavzusi: Turkiston ma’rifatparvarlari Darsning maqsadi: Ta’limiy: O`quvchilar ma’rifat, ma’rifatparvar, jadidchilik faoliyati, ularning asoschilari haqida bilimga ega bo`ladilar. Tarbiyaviy:. O`quvchilar jadidchilarning mashaqqatli mehnatlarini, ilm-ma’rifat tarqatish uchun qilgan sa’y-harakatlarini tushunib ilmning qadriga yetishga o`rganadilar. Rivojlantiruvchi: O`quvchilar jadidlarning maqsadlari, yurtning ozod va obod, yuksak taraqqiy etgan davlat bo`lishini orzu qilganlarini bilib, o`zlari ham shu yurtning munosib farzandlari bo`lishga harakat qiladilar. Kompetensiyalar: Milliy va umummadaniy kompetensiyasi, Kommunikativ kompetensiyani, Tarixiy voqelikni tushunish va uni mantiqiy izchillikda tushuntira olish kompetensiyasini shakllantirish. Dars turi: aralash Dars uslubi: og`zaki, yozma Dars usuli: interfaol: kichik guruhlarda ishlash, ”Klaster”, savol-javob, Dars jihozi: Darsning texnologik xaritasi: I.Tashkiliy qism 3 daqiqa II.Uy vazifasini tekshirish 7 daqiqa III.Yangi mavzu mazmunini yoritish 12 daqiqa IV.Yangi mavzuni mustahkamlash 17 daqiqa V.O’quvchilarni baholash 4 daqiqa VI.Uyga vazifa berish 2 daqiqa
-Eng yaxshi yurt? -O`zbekiston! -Eng yaxshi qishloq? -Uzilishkent! -Eng yaxshi maktab? -29-maktab! -Eng yaxshi sinf ? - 5-”A”(B)! -Eng yaxshi fan? -tarix! -Eng yaxshi o`quvchi? -men (biz)! Savollar har darsda yangilanib borishi o`quvchilar diqqatini tortadi. Dunyoda va O`zbekistonda yuz bergan muhim yangiliklardan qisqacha xabarlar berish. Yanvar oyining muhim sanalari: - 1-yanvar – Yangi yil bayrami, xalqaro tinchlik kuni. (1986) - 4-yanvar – mustaqil O`zbekistonning birinchi Prezidenti I.Karimov qasamyod qabul qilgan kun.(1992) - 14-yanvar – Vatan himoyachilari kuni. (1992) - 20-yanvar – Mahmudxo`ja Behbudiy tavallud topgan kun.(1875-1919) - 21-yanvar – O`zbekiston Milliy Olimpiya Qo`mitasi tashkil etildi.(1992) - 28-yanvar – O`zbekiston Milliy Aviakompaniyasi – ”O`zbekiston havo yo`llari” tashkil etildi.(1992) - 30-yanvar – Mustaqil O`zbekiston Respublikasining 1-Prezidenti I.Karimov tavallud topgan kun (1938)
1.Yer-olam markazidir, degan qoidani fanga qaysi olim kiritgan? A)Kopernik B)Ptolemey C)Galiley D)Bruno 2.Olamning markazi Yer emas, Quyoshdir, deya Ptolemey qoidasining xato ekanligini birinchi bo’lib kim isbotladi? A)Kopernik B)Ptolemey C)Galiley D)Bruno 3.Olam son-sanoqsiz yulduzlardan iborat.Ularning har biri Yerdan ancha uzoqda bo`lgan quyoshdir deb kim aytgan? A)Kopernik B)Ptolemey C)Galiley D)Bruno 4.O`z fikridan voz kechishga majbur bo`lgan olim kim? A)Kopernik B)Ptolemey C)Galiley D)Bruno Savollar: 1.Nega ruhoniylar astronom olimlarni ta’qib qildilar, jazoladilar? 2.Galiley o`z fikridan voz kechsa-da pichirlab nima degan edi? III.Yangi mavzu bayoni: Yangi mavzuni o`qituvchi darslik, slaydlar, qo`shimcha manbalar asosida tushuntiradi, ya’ni ”Kichik ma’ruza” qiladi. Ma’rifat – ta’lim va tarbiya orqali kishilarning bilimi va ongini oshirish yo`lida qilinadigan harakatdir.O`z faoliyatlarini bu ishga bag`ishlagan kishilsr esa ma’rifatparvarlar deb atalgan.Yurtimizda ma’rifatparvarlik harakati XIX asr oxiri – XX asr boshlarida vujudga kelgan va jadidchilik harakati nomi bilan shuhrat qozongan.Jdidchilik harakatining namoyandalari esa jadidlar deb atalishgan. Jadidlarni podsho Rossiyasi mustamlakasiga aylanib qolgan yurtimiz Turkistonning tar aqqiyotda ilg`or mamlakatlardan orqada qolib ketganligi tashvishga solgan.Ular yurtimizni ozod va obod ko`rishni xohlagan edilar.Ular o`z oldilariga birinchi navbatda, o`qitish usullarini yangilash maqsadini qo`yadilar. Yangi usul maktablari ochadilar, iqtidorli yoshlarni chet ellarga o`qishga yuborishni tashkil etadilar. Xalqning ongini o`stirish uchun gazeta va jurnallar nashr ettirib, teatrlar tashkil etganlar. Turkistonlik jadidchilik harakati namoyandalari Mahmudxo`ja Behbudiy, Abdulla Avloniy va Munavvar qori Abdurashidxonovlardir.
Mustahkamlash uchun savollar: 1.Ma’rifat, ma’rifatparvarlik deganda nimani tushunasiz? 2.Ma’rifatparvarlarning maqsadlari nima edi? 3.Ma’rifatparvarlar qanday tadbirlarni amalga oshirdilar? 4.Yangi usul maktablari eski maktablardan qanday farq qilgan? 5.Ma’rifatparvarlarga kimlar qarshi bo`lgan? 6.Yurtimizda Vatan ozodligi yo`lida kurashganlar nomi qanday abadiylashtirildi? 7.Qatag`on qurbonlarini xotirlash kuni qachon? ”Klaster” usuli. Bunda sinf o`quvchilari 3ta guruhga ajratiladi va har bir guruh o`ziga berilgan ma’rifatparvar alloma haqidagi ma’lumotlarni yozadi. 1-guruhga: Mahmudxo`ja Behbudiy 2-guruhga: Abdulla Avloniy 3-guruhga: Munavvar qori Abdurashidxonov Iqtidorli o`quvchilarga savol: ”Jadidlar o`z mablag`lari va xayriya mablag`lari hisobidan maktablar ochdi” so`zlarini izohlab bering. Qo`shimcha savollar: 1.Yurtimizda iqtidorli yoshlarni chet elda o`qitish haqida nimalarni bilasiz? 2.Ma’rifatparvarlarimiz chet tillarini ham bilgan ekanlar, siz-chi, qaysi chet tillarini o`rganayapsiz?
1.Mavzuga doir asosiy tushunchalarni qisqacha takrorlash. 2.O`quvchilar bergan savollarga javob berish. 3.Baholarni e`lon qilish. VI.Uy vazifasini tushuntirish. 1.Mavzu oxirida berilgan savol va topshiriqlar bilan ishlash. O’IBDO’ _____________________ _______2020. TARIXDAN HIKOYALAR 38-dars
Darsning mavzusi: To`maris va Shiroq jasorati Darsning maqsadi: Ta’limiy: O`quvchilar bu davrsda yurtimizga bostirib kirgan chet ellik bosqinchilar, ularga qarshi ozodlik kurashlarini olib borgan yurt qahramonlari haqidagi bilimlarga ega bo`ladilar. Tarbiyaviy:. O`quvchilarda Vatanga muhabbat, vatanparvarlik tuyg`usi shakllanadi. Rivojlantiruvchi: Vatanni har qanday tahdidlardan asrash, avaylash, mustaqillikni mustahkamlashga bo`lgan intilishlari kuchayadi. Kompetensiyalar: Milliy va umummadaniy kompetensiyasi, Matematik savodxonlik, fan va texnika yangiliklaridan xabardor bo‘lish hamda foydalanish kompetensiyasi, Tarixiy voqelikni tushunish va uni mantiqiy izchillikda tushuntira olish kompetensiyasini shakllantirish. Dars turi: Yangi bilimlar beruvchi Dars uslubi: og`zaki, yozma Dars usuli: ”Aqliy hujum”, savol-javob, kichik guruhlarda ishlash Dars jihozi: darslik, ”Rasmlarda Vatan tarixi” kitobi, mavzuga oid rasm, tushuncha va atamalar yozilgan kartotekalar. Darsning texnologik xaritasi: I.Tashkiliy qism 2 daqiqa II.Yangi mavzu mazmunini yoritish 14 daqiqa III.Guruhlarda ishlash 14 daqiqa IV.Guruhlar taqdimoti 8 daqiqa V.Dars yakuni 4 daqiqa VI.Uyga vazifa berish 2 daqiqa
1.Kir II ning vatani qayer edi ? 2.To`maris kim? U nima uchun kurashdi ? 3.Doro I haqida nimalarni bilasiz ? 4.Shiroq kim? U nima uchun kurashgan ? “Rasmlarda Vatan tarixi” kitobidan foydalangan holda yuqoridagi savollarga berilgan javoblarni toldirib, ma`ruza-suhbat o`tkaziladi. Ahamoniylarning Markaziy Osiyoga kirib kelishi. Miloddan avvalgi VI asr o'rtalaridaEron ahamoniylari O'it a Osiyoga qilgan harbiy yurishlari chog‘ida Parfiya, Marg‘iyona vaBaqtriyani egallabolganlar. Endi, o‘z oldilariga yurtimiz Turonni bo‘ysundirish maqsadini qo‘yganlar. Shu suloladan bo'lgan Eron shohi Kir II bu maqsadini amalga oshirish uchun dastlab massagetlar yurtini bosib olishga qaror qilgan. Kir II ning hujumi arafasida massagetlar yuitida malika To‘mar is hukmronlik qilardi. Oqila va jasur hukmdor To'maris haqida ko‘p hikoya va rivoyatlar saqlanib qolgan. Shulardan biri Gerodotning «Tarix» kitobida keltirilgan. Yowz Kir II massagetlar yurtini bo ‘ysundiiish uchun 530-yilda Amudaryoni kechib o‘tadi. Halqiluvchijang oldidan Kir II hiyla yo‘li bilan To’marisning o‘g‘li Sparganis o’rtasida dahshatli jang bo'lib o'tadi. Qon ariqdagi suvday oqadi. Bu jangda Kir II ham halok bo'ladi. Massagetlardan bir yigit Kir II ning kesilgan boshini To'ma- risning oyog'i ostiga tashlaydi. Malika Kir II ning boshini qon to'ldirilgan meshga solishni buyuradi va baland ovozda: «0'g'limni o'ldirding, yurtimning qonini ichmoqchi bo'lding. Tirikligingda inson qoniga to'ymagan eding. Mana, endi to'yguningeha ieh, qonxo'r!», deb xitobqiladi. Massagetlar bilan Eron shohi Kir II o'rta- sidagi bu urush tillarda doston bo'lgan. «Mening bilishimcha, urushlar iehida bundayin urushni hali heeh kim ko'rmagan», deb yozgan edi Gerodot hikoyasining yakunida. To‘maris bu voqeadan xabar topgach qattiq qayg‘uradi va Kir II gaquyidagi maktubni yo‘llaydi: «O, qonxo‘rKir! Maqtanma, lashkarlarimvao‘g‘limni ochiqjangdayengib emas, hiyla yo‘li bilan asirolding. Yaxshilik bilan uni qaytarib ber va yurtingga qayt! Aks holda tangrim nomi bilan qasam iehamanki, seni o‘z qoningga to‘ydiraman>>. Kir II uning gapiga quloq solmaydi. Asir olingan Sparganis o‘zini o‘ldiradi. To‘maris bor lashkarini To‘maris. yig^b, Kir II ustiga yurish qiladi. Ikki tomon o‘itasida dahshatli jang bo'lib o'tadi. Qon ariqdagi suvday oqadi. Bu jangda Kir II ham halok bo'ladi. Massagetlardan bir yigit Kir II ning kesilgan boshini To'ma- risning oyog'i ostiga tashlaydi. Malika Kir II ning boshini qon to'ldirilgan meshga solishni buyuradi va baland ovozda: «0'g'limni o'ldirding, yurtimning qonini ichmoqchi bo'lding. Tirikligingda inson qoniga to'ymagan eding. Mana, endi to'yguningeha ieh, qonxo'r!», deb xitobqiladi. Massagetlar bilan Eron shohi Kir II o'rta- sidagi bu urush tillarda doston bo'lgan. «Mening bilishimcha, urushlar iehida bundayin urushni hali heeh kim ko'rmagan», deb yozgan edi Gerodot hikoyasining yakunida. Shiroq jasorati. Kir II halokatgauehraganbo'lsa- da, ahamoniylar yurtimizni bosib olish niyatidan voz keehmaganlar. Eronda taxtga o 'tqazilgan shu sulolaning vakili Doro I miloddan avvalgi 519- yilda endi ajdod- larimiz saklar yashayotgan hududlarni bosib olish uehun lashkartortadi. Saklar dushmanga qattiq qarshilik ko'rsatadilar. Buni saklar qabilasigamansubTuronning mardo'g'loni Shiroq jasorati misolidako'rish mumkin. U Eron shohi Doro I oldiga borib, vatandoshlaridan alamzada ekanligini, ulardan o'eh olish uehun eronliklarga yordam berishini, ulami sak jangehilari joylashib olganjoyga yaqin yo'ldan boshlab borishini aytadi. Doro I quloq-bumi kesilgan Shiroqning gaplariga ishonadi. Vatanparvar Shiroq atayin quloq-burnini kesib tashlagan edi. Shiroq ularni eho'l iehkarisiga boshlaydi. Ular qaneha yurmasinlar, manzildan darak bo'lmaydi. Bu orada Eron lashkarining oziq-ovqat zaxirasi tugaydi. Darg'azab bo'lgan eronliklar aldanganini tushunib yetadilar. Shunda Shiroq ularga qarab:
Menbiro‘zim Doro I lashkarini halokatga uehratdim. Vatandoshlarimni esa o‘lim va talon-tarojdan saqlab qoldim. Eron lashkari halokatga mahkumdir, — deganieha qah-qah urib kuladi. Turonning mard o‘g‘loni Shiroq dushman qo‘lida halok bo‘ladi. Lekin xalqini, Vatanini bosqinehilardan saqlab qoladi. Doroning lashkarlari sahroda qolib ketib, halokatga uehraydilar. Biroq Eron ahamoniylari bu mag‘lubiyatdan so‘ng ham Turonni bo‘ysundiiish niyatidan qaytgan emaslar. Eron harbiy kueh jihatdan bari- bir kuchli edi. Oxir-oqibat Eron yurtimizni bo‘ysundirgan va har yili katta miqdorda o‘lpon to‘lab turishga majbur etgan. III. Guruhlarda ishlash : I variant Sinf o`quvchilari ikki guruhga bo`linadi, birinchi guruh – To`maris va Shiroq, ikkinchi guruh – Kir II va Doro I bo`lib, ular matnni o`qib chiqadilar. II variant 1-guruhga topshiriq: Massagetlar malikasiTo`marisning vatanparvarlik xislatlarini toping. Kimlarni bosqinchi deyish mumkin? Kir II ga nima kerk edi? To`marismi , yoki uning yurtimi? 2-guruhga topshiriq: Cho`pon yigit Shiroq qanday shaxs? Uning o`rnida siz nima qilgan bo1lar edingiz? Doro I ga xos bo`lgan xislatlarni toping. 3-guruhga topshiriq:Nima uchun Eron shohlari ketme-ket yurtimizga bostirib kelganlar? Yurtimizning qaysi tomonlari dushmanlarni o`ziga rom etgan? (Go`zalligi, tabiati, moddiy boyliklari, mehnatkash xalqi, unumdor tuprog`i ) O`ylab ko`ring IV. Guruhlar taqdimoti : Har bir guurh fikrlarini vatman qog`ozga tushiradilar, uni doskaga ilib, guruh a`zolaridan biri o`qib beradi. V.Dars yakunlarini chiqarish. 1.Mavzuga doir asosiy tushunchalarni qisqacha takrorlash. 2.O`quvchilar bergan savollarga javob berish. 3.Baholarni e`lon qilish. VI.Uy vazifasini tushuntirish. 1.Mavzu oxirida berilgan savol va topshiriqlar bilan ishlash. 2.Darslikdagi”O`zingizni sinang”ruknini daftarga ko`chirib to`ldirib kelish. 3.Darslikda berilgan mustaqil ish topshiriqlarini bajarib kelish 4.”Axborot”, “Davr” ko`rsatuvlaridan yangiliklar eshitib kelish.
Darsning mavzusi: Spitamenning qahramonligi Darsning maqsadi: Ta’limiy: O`quvchilar bu darsda Makedoniyalik Aleksandrning yurtimizga bostirib kirishi, unga qarshi ozodlik kurashlari haqidagi bilimlarga ega bo`ladilar. Tarbiyaviy:. O`quvchilar qadim zamonlarda ham yurtimizni bosib ilishlarga urinishlar ko`p bo`lganligi, Vatan tuprog`ini himoya qilish, bir tomchi qoni qolguncha kurashgan bobolarimiz hayotidan o`rnak oladilar. Rivojlantiruvchi: O`quvchilarni hushyorlikka o`rgatadi. Vatanni himoya qiladigan, asrab-avaylaydigan xislatlarga ega bo`ladilar Kompetensiyalar: Milliy va umummadaniy kompetensiyasi, Matematik savodxonlik, fan va texnika yangiliklaridan xabardor bo‘lish hamda foydalanish kompetensiyasini, Tarixiy voqelikni tushunish va uni mantiqiy izchillikda tushuntira olish kompetensiyasini shakllantirish. Dars turi: aralash Dars uslubi: og`zaki, yozma Dars usuli: ”Aqliy hujum”, kichik guruhlsrda ishlash, savol- javob Dars jihozi: darslik, ”Rasmlarda Vatan tarixi” kitobi, mavzuga doir atama, tushunchalar yozilgan kartotekalar Darsning texnologik xaritasi: I.Tashkiliy qism 2 daqiqa II.Uy vazifasini tekshirish 8 daqiqa III.Yangi mavzu mazmunini yoritish 12 daqiqa IV.Yangi mavzuni mustahkamlash 17 daqiqa V.O’quvchilarni baholash 4 daqiqa VI.Uyga vazifa berish 2 daqiqa
O`tgan mavzu bo`yicha o`quvchilar bilimini savollar berib aniqlanadi: 1.Ahamoniylar kimlar edi va ular qachon yurtimizga bostirib kelganlar? 2.To`marisdek mard, qahramon, vatanparvar momolarimiz haqida kimlar yozib qoldirganlar ? 3.Vatanparvar, mard, jasur Shiroq haqida nimalarni bilasiz ?
Yangi mavzu bo`yicha ”Rasmlarda Vatan tarixi” asosida tushuntirish o`tkazadi. Miloddan avvalgi IV asr o‘rtalaridaYevropada Makedoniya davlati tashkil topdi. Uning podshosi Filip II bosqinchilik urushlari olib borish uehun katta lashkar to‘plagan. Biroq u to‘satdan vafot etadi. Taxtni esa 20yasharo‘g‘li Aleksandr egallaydi. (mil. av. 356-323- yillar). U juda ko‘p mamlakatlami bosib oladi. Boshqa bosqinchilar qatori Aleksandrni ham Vatanimizning bitmas-tuganmas boyliklari o‘ziga rom etgan edi. Shuning uchun ham u Vatanimizni bosib olishga intila boshlagan. Miloddan avvalgi 329- yilda dastlab Baqtriyani bosib olgan. So‘ng Sug‘diyonaga qarshi yurish boshlagan va. u Maroqandani o`z qarorgohiga aylantirdi.Turonning mard o`g`lonlari bu safar ham Vatan ozodligi yo`lida mardlarcha kurashdilar. Sug`diyonaliklar quyidagi qo`shiqni baralla kuyladsilar: Gullab-yashna, go`zal Sug`diyona, Biz shu Vatan o`g`lonimiz, Sen uchun bizlar parvona Senga qurbon bo`lsin jonimiz! Spitamen boshehiligidagi qo'zg'olonehilar dastlab Marokanda shahrida qoldirilgan Aleksandr lashkarlarini tor-mor etib shaharni egallaganlar. Buni eshitgan Aleksandr Spitamen qo'zg'olonini bos tin sh uehun to'rt minggayaqin lashkar yuborgan. Biroq Spitamen ularni ham tor-mor keltiradi. Endi Aleksandrning o'zi katta qo'shin bilan kelib, Marokandani qattiq iskanjaga oladi. Og'ir janglarning birida Aleksandr hatto yarador ham bo'ladi. Shunday bo'lsa-da, yaxshi harbiy ta’Iim olgan Aleksandr lashka- rining qo'li baland keladi. Spitamen ehekinishga majbur bo'ladi. Bosqinehilik urushi davomida Aleksandr yurtimizni bo'ysundirish oson emasligini tushunib yetgan. U dastlab Spitamenga agar qo'zg'olonni to'xtatsa unga Sug'diyona hokimligini in’om etmoqehi ekanligi haqidagi xabarni yuboradi. Biroq Spitamen Vatanini sotishdan ko'ra o'limni afzal ko'rib rad javobini beradi. Endi, Aleksandr hiyla-nayrang yoliga o'tadi: «Spitamen yo‘q qilinishi kerak! - deb, o'ylardi Aleksandr. - Iloji borieha tezroq! Butun Osiyoni oyoqqa turg'azmasidan burun yo‘q qilinishi kerak. Ammo qanday qilib? Axir bu «quturgan Qoplon»ni minglab lashkarlar izma-iz quvlayotgan bo'lsa-da, heeh qanday kueh uni mahv etolmayapti-ku. Kueh bas kelmadimi, demak, makr bas keladi! Nahotki «quturgan Qoplon»ning lashkari orasida birorta «ehiyabo‘ri» topilmasa?!» Yurtdoshlari Spitamenni Qoplon deb atashardi. Unga bunday nom berilishiga uning qoplon terisini ustiga yopib yurishigina emas, balki qoplondek dovyurak va ehaqqonligi ham sabab bolgan. Shu tariqa Aleksandr Vatan xoinlaridan foydalanishga qaror qilgan va bunga erishgan. Bu voqea miloddan avvalgi 328-yildayuz berdi. Aleksandr Spitamenni shu yo‘l bilan yengdi. Sug^diyonaliklar Spitamenni katta izzat-ikrom bilan dafnetganlar. Spitamen halok bo‘lsa~da, bosqinehilarga qarshi xalq kurashi yana bir yil davom etdi. Ozodlik qo‘zg‘oloni yengilgan bolsa-da, u ulug4 ajdodlarimizning mardligini, jasoratini namoyon etdi. Aleksandr yurtimizni o‘ziga tobe qilishga erishdi. Biroq bu unga juda qimmatga tushdi. Eronday qudratli davlatni ueh oy iehida bo‘ysundirgan makedoniyalik Aleksandr 0‘rta Osiyoni bo‘ysundirishgauehyil sarfladi. Aleksandr yangi urushlarga tayyorgarlik ko‘rish paytida bezgak kasaliga ehalinib, 33 yoshida vafot etdi. Aleksandrning vafotidan so'ng u asos solgan davlat ham parehalanib ketdi. Yurtimiz tuproglni oyoq osti qilganlar ham, xoinlar ham birin-ketin olamdan 0‘tishdi. IV.O`tilgan mavzuni mustahkamlash: O`quvchillar guruhlarga bo`linib topshiriqlar beriladi: 1-guruhga topshiriq: Aleksandr Makedonskiyga xos bo`lgan xislatlarni to`plang. Aqlliligi, jasurligi, mohir jangchiligi. 2-guruhga topshiriq: Spitamenga xos bo`lgan xislatlarni to`plang. 3-guruhga topshiriq: «Kuch bas kelmadimi, makr bas keladi» iborasini qanday tushunasiz? 4-guruhga topshiriq: Mavzuga oid bo`lgan quyidagi atamalarga izoh bering – Makedoniya, Turon, Maroqanda. Guruhlardan bir nafardan o`quvchi taqdimot qiladi, o`qituvchi xatolarni to`g`rilaydi va kamchiliklarni to`ldiradi. V.Dars yakunlarini chiqarish. 1.Mavzuga doir asosiy tushunchalarni qisqacha takrorlash. 2.O`quvchilar bergan savollarga javob berish. 3.Baholarni e`lon qilish. VI.Uy vazifasini tushuntirish. 1.Mavzu oxirida berilgan savol va topshiriqlar bilan ishlash. 2.Darslikdagi”O`zingizni sinang”ruknini daftarga ko`chirib to`ldirib kelish. 3.”Axborot”, “Davr” ko`rsatuvlaridan yangiliklar eshitib kelish. O’IBDO’ _______________ ________ 2019. TARIXDAN HIKOYALAR 40-dars
Darsning mavzusi: Arablarga qarshi xalq ozodlik kurashlari Darsning maqsadi: Ta’limiy: O`quvchilar bu darsda arablarni O`rta Osiyoga bostirib kirishi va ularga qarshi ozodlik kurashlari haqida bilimlarga ega bo`ladilar. Tarbiyaviy: Vatanparvar, mard qahramonlar hech qachon unutilmasligini tushunib yetadilar. Rivojlantiruvchi: O`z vatanini, uyini, mahallasini himoya qilish uchun doimo hushyor bo`lish lozimligini anglab yetadilar. Kompetensiyalar: Milliy va umummadaniy kompetensiyasi, Kommunikativ kompetensiyani, Matematik savodxonlik, fan va texnika yangiliklaridan xabardor bo‘lish hamda foydalanish kompetensiyasini shakllantirish Dars turi: aralash Dars uslubi: og`zaki, yozma Dars usuli: taqqoslash, ma`ruza-suhbat, savol-javob, ”Aqliy hujum”, test. Dars jihozi: darslik, dunyoning siyosiy xaritasi, ”Rasmlarda Vatan tarixi” kitobi, mavzuga doir atama, tushunchalar yozilgan kartotekalar Darsning texnologik xaritasi: I.Tashkiliy qism 2 daqiqa II.Uy vazifasini tekshirish 10 daqiqa III.Yangi mavzu mazmunini yoritish 10 daqiqa IV.Yangi mavzuni mustahkamlash 15 daqiqa V.O’quvchilarni baholash 6 daqiqa VI.Uyga vazifa berish 2 daqiqa
”Taqqoslash ” usulidan foydalanamiz: Jadvalni doskaga chizib, o`quvchilar bilan birga bajariladi.
III.Yangi mavzu bayoni: Yangi mavzu bo`yicha ”Rasmlarda Vatan tarixi” asosida tushuntirish o`tkaziladi: VIII asrda yurtimizga yana bir bosqinchilar bostirib keladi., bular arablar edi. Qutayba ibn Muslim degan yo`lboshchilari bilan arablar 705- 715 yillarda yurtimizni o`ziga bo`ysundiradi. Arablar yurtimizni Movarounnahr ya`ni ”Daryoning narigi tomoni ” deb ataydilar. Arablar Movarounnahr aholisini ko`plab qiyinchiliklarga duchor qiladilar: aholidan turli soliqlar oladilar, masjidlarida namoz o`qishga majbur etadilar, ibodatxonalarni vayronaga aylantiradilar. Hokimiyat arablar qo`lida edi, barcha boylik va yerlarni egallab oladilar. Jabr –zulmga chidamagan xalq qo`zg`olon ko`taradi. Shunday qo`z`g`olonlardan biri VIII asrning 70-80 yillarida bo`lib 14 yil davom etadi. Bu qo`zg`olonga Hoshim ibn Hakim ismli xalq orasida Muqanna deb tanilgan kishi boshchilik qiladi. Tarixga bu qo`zg`olon ”Oq kiyimlilar qo`zg`oloni” nomi bilan kirgan. Qo`zg`olon mag`lubiyatga uchrasada u arablarni yerlik aholi bilan yumshoqroq muomalada bo`lishga majbur etadi. IV.O`tilgan mavzuni mustahkamlash: Test sinovi: 1.Aleksandr Makedonskiy necha yoshida vafot etadi? A) 28 yoshida B) 33 yoshida C) 41 yoshida D) 38 yoshida 2.Arablar yurtimizni qanday nomlashgan? A) Turkiston B) Turon C) Movarounnahr D) Xuroson 3.715-yilda yurtiinizni egallab olgan arablarga kim rahbarlik qilgan? A)Hoshim ibn Hakim B)Said Xarashiy C)Muoviya D)Qutayba ibn Muslim 4. 769-783-yillarda Movarounnahrda bo’lgan qo'zg'olonga kim rahbarlik qilgan? A)Hoshim ibn Hakim B)Abul Abbos Saffox C)Temuchin D)Qutayba ibn Muslim 5. "Movarounnahr" so'zi- ning ina'nosi nima? A) Ikki daryo oralig'i B) Quruqlikdagi joy C) Daryoning narigi tomoni D) Chegaradosh hudud 6. Muqanna qo'zg'olonining asosiy tayanchi qaysi qal'a boigan? A) Naxshab qal'asi B) Maroqand qal'asi C) Som qal'asi D) Varaxsha qasri ”Aqliy hujum”. 1.Arablarning yurtimiz xalqlarini bo`ysundirish uchun olib borgan yurishlari necha yil davom etdi? 2.Muqanna boshchiligidagi qo`zg`olon kimlarga qarshi bo`lgan? Muqannaning maqsadi nima edi? 3.Nima uchun bu qo`zg`olon :Oq kiyimlilar: qo`zg`oloni deb atalgan? 4.Nima uchun bu qo`zg`olon yengildi? O`qituvchi o`quvchilar yo`l qo`ygan xatoliklarni tuzatadi, kamchiliklarni to`ldiradi, o`quvchilarda yuzaga kelgan savollarga javob beradi.
1.Mavzuga doir asosiy tushunchalarni qisqacha takrorlash. 2.O`quvchilar bergan savollarga javob berish. 3.Baholarni e`lon qilish. VI.Uy vazifasini tushuntirish. 1.Mavzu oxirida berilgan savol va topshiriqlar bilan ishlash. 2.Darslikdagi”O`zingizni sinang”ruknini daftarga ko`chirib to`ldirib kelish. 3.Darslikda berilgan mustaqil ish topshiriqlarini bajarib kelish 4.”Axborot”, “Davr” ko`rsatuvlaridan yangiliklar eshitib kelish.
Darsning mavzusi: Jaloliddin Manguberdi xalqimizning milliy qahramoni Darsning maqsadi: Ta’limiy: O`quvchilar bu darsda mo`g`ul bosqinchilari, ularga qarshi kurashgan xalq qahramonlari haqidagi bilimlarga ega bo`ladilar Tarbiyaviy: O`quvchilar Jaloliddin Manguberdidek sheryurak qahramondan faxrlanadilar Rivojlantiruvchi: O`quvchiular yangi bilimlarga ega bo`ladilar, ular yurt tinchligi, xavfsizligini himoya qiluvchi jasur, mard inson bo`lishga harakat qiladilar Kompetensiyalar: O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi, Milliy va umummadaniy kompetensiyasini, Matematik savodxonlik, fan va texnika yangiliklaridan xabardor bo‘lish hamda foydalanish kompetensiyasini shakllantirish Dars turi: aralash, yangi bilim, ko`nikma, malaka hosil qiluvchi Dars uslubi: og`zaki, yozma Dars usuli: ”Aqliy hujum”, ”Kichik ma`ruza” , test, savol-javob Dars jihozi: darslik, bukletlar, mavzuga doir atama, tushunchalar yozilgan kartotekalar Darsning texnologik xaritasi: I.Tashkiliy qism 2 daqiqa II.Uy vazifasini tekshirish 10 daqiqa III.Yangi mavzu mazmunini yoritish 10 daqiqa IV.Yangi mavzuni mustahkamlash 15 daqiqa V.O’quvchilarni baholash 6 daqiqa VI.Uyga vazifa berish 2 daqiqa
1. Vatanimizning qaysi jihati arablar e’tiborini tortdi?- boyliklari. 2. Arablar yurtimizga qachon bostirib kirdilar? VIII asrda. 3. Arablarning yurtimizga yurishiga kim boshchilik qilgan? – Qutayba ibn Muslim. 4. Yurtimizda arablar hukmronligi qachon o’rnatildi?- 715-yili. 5. Arablar yurtimizni qanday ataganlar? – Movarounnahr. 6. Arablar xalqimizga qanday jabr-zulm ko’rsatdi? – soliqlar, hukmronlik, yaxshi yerlarni tortib oldi. 7. Arab bosqinchilariga qarshi qo’zg’olonga kim boshchilik qildi? – Muqanna. 8. Muqannaning asl ismi kim? – Hoshim ibn Hakim. 9. Muqanna boshchiligidagi qo’zg’olon nima deb ataldi? – Oq kiyimlilar. 10. Oq kiyimlilar qo’zg’oloni qaysi yillarda bo’lib o’tdi? – 769- 783 yillarda. 11. Qo’zg’olonchilarning asosiy tayanchi qaysi qal’a edi? – Som qal’asi. 12. Muqannaning taqdiri nima bo’ldi? – yonib turgan tandirga tashlab halok bo’ldi. 13. Qo’zg’olonchilar nima uchun yengildi? – harbiy ta’limolgan doimiy qo’shin bo;lmagani uchun. 14. Qo’zg’olon yengilsada qanday natija bnerdi? – arab bosqinchilari ildiziga zarba berdi. 15. Muqanna nima uchun o’zini halik qildi? – Chorasiz qoldi. III. Yangi mavzu bayoni: Hozirgi Mo`giliston hududida 1206-yilda Chingizxon ”Yakka mo`g`ul ulusi”ga asos soladi. Bu davlatni o'zdavrining mashhur sarkardasi Temuchin tashkil etdi. Davlat hukmdori Temuchin Chingizxon unvoni bilan atala boshlandi. Chingizxon o'zdavri uchun qudratli qo'shin tuzaoldi. Endi, u dunyo hukmdori bo'lishga intildi.Qisqa vaq tichida juda katta hududlarni bosib olib, o'z davlatini ulkan davlatga aylantirdi. Nihoyat, uning davlati chegaralari yana bir ulkan davlat ---Xorazmshohlar davlati chegaralarigacha yetib keldi. Bu davrda Xorazmshohlar davlatining hukmdori Alouddin Muhammad edi. Chingizxonning maqsadi –Xorazmshohlar davlatini qulatish va Osiyoda tanho hukmdor bo'lib olish edi. 1219-yilda Chingizxon Xorazmshohlar davlatiga qarshi harbiy harakatlarni boshlab yubordi. Xorazmshoh sulton Alouddin Muhammad mamlakat mudofaasini tashkil etishda xatoga yo'l qo'ydi. Harbiy kuchlarni birlashtirish o'rniga, har bir shahar-qal'a o'zmudofaasini tashkil etishi to'g'risida ko'rsatma berdi. Xorazmshohlarning ha rbir qal'asi dushmanga qarshi mardonavor kurashdi. Ammo qudratli Chingizxon Movarounnahr shaharlarini birin-ketin vayronaga aylantirabordi. Tez orada mamlakat poytaxti Urganch shahriga hujum boshladi. Urganchliklar zamonasining buyuk allomasi Najmiddin Kubro boshchiligida dushmanga qattiqqarshilik ko'rsatdilar. Najmiddin Kubro mudofaachilarga qarata: «YoVatan, yo sharafli o'lim»,- deb murojaat qildi. Shaharda ko'cha janglari yetti oy davom etdi. Oxiri, qo'lida qurol ushlashga holi qolmagan shahar mudofaachilari ilojsizlikdan taslim bo'ldilar. Urganch mudofaasida Najmiddin Kubro ham mardlarcha halok bo'ldi. Urganchni egallagan mo'g'ullar shaharni xarobaga aylantirdilar. Natijada, uzoq yillar davomida barpo etilgan bu ko'rkam shaharda hayot to'xtadi. Jaloliddin Manguberdi (1198-1231) jasur va mohir sarkarda. Og'ir kasalga chalingan sulton Alouddin Muhammad o'limidan oldin katta o'g'li Jaloliddin Manguberdini taxt vorisi etib tayinladi. Biroq bungacha barcha imkoniyat boy berib bo'lingan edi. Mamlakat uchun shunday og'ir sharoitda Jaloliddin bosqinchilarga qarshi kurash boshladi. 1221-yilda Valiyon qal'asini qamal qilib turgan mo'g'ullarga hujum qilib, ularni tor-mor keltirdi. Bu mo'g'ullar ustidan qozonilgan birinchi yirik g'alaba edi. Bundan xabar topgan Chingizxon Jaloliddinga qarshi 45 ming kishilik qo'shin yubordi. Jaloliddin qo'shinni G'azna yonidagi Parvonda qarshi oldi va jangda g'alaba qozondi. Endi Chingizxonning o'zi katta qo'shinga bosh bo'lib, Jaloliddinga qarshi urushga otlandi. Hal qiluvchi jang. Ikki tomon o'rtasida hal qiluvchi jang Sind daryosi yonida 1221-yilning 24-26-noyabr kunlari bo'lib o'tdi va bu jang tarixga «Sind jangi» nomi bilan kirdi. Jaloliddin qo'shini oz sonli bo'lishiga qaramay, qudratli dushman bilan mardonavor olishdi. Jang taqdirini Chingizxonning pistirmaga qo'ygan saralangan qo'shini hal etdi. Mag'lubiyatga uchragan Jaloliddin oz sonli jangchisi bilan daryoning narigi sohiliga suzib o'tib, cho'l ichkarisiga kirib ketdi. Chingizxon dushmani bo'lsa-da, Jaloliddinning jasoratiga qoyil qolib: «Otaga shunday jasur o'g'il lozim. U ikki girdob –olov va suv girdobidan ozodlik maydoniga chiqa oldi», degan. Sulton Jaloliddin Manguberdi yengilgan bo'lsa ham 1231-yilgacha mo'g'ullarga qarshi tinim bilmay kurashdi. U zafar quchdi, mag'lubiyat alamini tortdi, ammo yengilmadi. Jaloliddin Manguberdi 1231-yilning avgust oyida hozirgi Turkiya hududida halok bo'ldi. Xalqimizning milliy qahramoni mangu barhayot. Davlatimiz tomonidan mustaqillik yillarida Sulton Jaloliddin Manguberdining mo'g'ul Bosqinchilariga qarshi ko'rsatgan mislsiz jasorati, Vataniga va xalqiga sadoqati, cheksiz muhabbati yuksak qadrlandi. Prezident Islom Karimovning tashabbusi bilan 1999-yilda Jaloliddin Manguberdi tavalludining 800 yilligi keng nishonlandi. Jaloliddin Manguberdiga Xorazmda haykal o'rnatildi. Ko'cha va maydonlarga uning nomi berildi. 2000-yilda esa davlatimizning oliy harbiy mukofotlaridan biri-«Jaloliddin Manguberdi» ordeni ta'sis etildi.
A)1200-yilda B)1206-yilda C)1210-yilda D)1220-yilda 2.Chingizxonning asl ismini toping. A) Temurxon B)Tamg'achxon C)Temuchin D)Tuluxon 3.Xorazmshohlar davlatining poytaxti qayer bo`lgan? A)Xiva B)Tuproqqal'a C)Buxoro D)Urganch 4.1219-yiIda Chingizxon Xorazmshohlar davlati ustiga yurish boshlaganda, Xorazmshohlar hukmdori kim edi? A)Jaloliddin Manguberdi B)Anushtegin C)Alouddin Muhammad D)Sulton Sanjar 5.Urganch mudofaasiga otlanganlardan qaysi biri mudofaachilarga "Yo Yatan, yo sharafli olim", deb murojaat qilgan? A)Jaloliddin Manguberdi B)Anushtegin C)Najmiddin Kubro D)Alouddin Muhammad 6.Jaloliddin Manguberdi qaysi jangida "barcha lashkarlarini otlardan tushirib dushmanni kamondan o'qqa tutish va keyin yalpi hujumga o'tish usulini" qollagan? A)Valiyon qal'asi jangida B)Sind jangida C)Urganch jangida D)Parvon jangida 7.Jaloliddin Manguberdi qayerda vafot etgan? A)Hindistonda B)Eronda C)Ozarbayjonda D)Afg'onistonda 8.Jaloliddin Manguberdiga bag'ishlab qaysi viloyatda haykal o'rnatildi? A)Buxoroda B)Samarqandda C)Toshkentda D)Xorazmda 9."Jaloliddin Manguberdi" ordeni qachon ta'sis etildi? A)1999-yilda B)2000-yilda C)2002-yilda D)2005-yilda 10. Jaloliddin Manguberdi haqida kim “Ota o’g’il mana shunday bo’lishi lozim” degan ekan? A) Najmiddin Kubro B) Tayloq No’yon C) Chingizxon D) Alouddin Muhammad
1.Mavzuga doir asosiy tushunchalarni qisqacha takrorlash. 2.O`quvchilar bergan savollarga javob berish. 3.Baholarni e`lon qilish. VI.Uy vazifasini tushuntirish. 1.Mavzu oxirida berilgan savol va topshiriqlar bilan ishlash. 2.Darslikdagi”O`zingizni sinang”ruknini daftarga ko`chirib to`ldirib kelish. 3.Darslikda berilgan mustaqil ish topshiriqlarini bajarib kelish 4.”Axborot”, “Davr” ko`rsatuvlaridan yangiliklar eshitib kelish. O’IBDO’ __________________ ________ 2020. TARIXDAN HIKOYALAR 42-dars
Darsning mavzusi: Sohibqiron Amir Temur Darsning maqsadi: Ta’limiy: O`quvchilar bu darsda sarkarda, davlat arbobi Amir Temur haqidagi bilimlarga ega bo`ladilar. Tarbiyaviy: O`quvchilarda Amir Temurning yurtni mustahkam, qudratli, buyuk davlat qilib birlashtirganligi, dunyodagi taniqli davlatlar ham Amir Temur bilan yaxshi munosabat o`rnatishga harakat qilganligidan g`urur hissi paydo bo`ladi. Rivojlantiruvchi: Oquvchilar mustaqil yurtni mustahkamlashga, uning obodonchiligiga, har tomonlama rivojlanishiga hissa qo`shishga harakat qiladilar. Kompetensiyalar: Milliy va umummadaniy kompetensiyasini shakllantirish, Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi, Tarixiy voqelikni tushunish va uni mantiqiy izchillikda tushuntira olish kompetensiyasini shakllantirish. Dars turi: aralash Dars uslubi: og`zaki, yozma Dars usuli: og`zaki bayon, savol-javob, “Bingo mashqi” Dars jihozi: darslik, bukletlar, xarita, mavzuga doir atama, tushunchalar yozilgan kartotekalar Darsning texnologik xaritasi: I.Tashkiliy qism 2 daqiqa II.Uy vazifasini tekshirish 8 daqiqa III.Yangi mavzu mazmunini yoritish 12 daqiqa IV.Yangi mavzuni mustahkamlash 17 daqiqa V.O’quvchilarni baholash 4 daqiqa VI.Uyga vazifa berish 2 daqiqa
Savollar: 1.”Yakka mo'g'ul ulusi"ni kim tuzdi? (Temuchin) 2.Chingizxon Xorazmshohlar davlatiga qachon bostirib kirdi? (1219-yil) 3. "Yo Yatan, yo sharafli olim" deya xitob qilgan kim? (Najmiddin Kubro) 4. Jaloliddin Manguberdining otasi kim? (Aloviddin Muhammad) 5. Jaloliddin Manguberdi qaysi jangida "barcha lashkarlarini otlardan tushirib dushmanni kamondan o'qqa tutish va keyin yalpi hujumga o'tish usulini" qollagan? (Parvon) 6.Qaysi jangda Chingizxon Jaloliddinga qoyil qoldi? (Sind) 7.Jaloliddin bilan qaysi jangda Chingizxon qochib qutulgan? (Valiyon) 8.Jaloliddin qachon vafot etdi? (1231-yil) 9.Yurtimizda Jaloliddinning 800 yillik yubileyi qachon nishonlandi? (1999-yil) III.Yangi mavzu bayoni: Amir Temur 1336-yil 9-aprelda hozirgi Qashqadaryo viloyatining Yakkabog' tumanidagi Xo`jailg`or qishlog`ida tug`ilgan.Uning otasi Tarag`ay Bahodir o'zbeklarning barlos urug'i va Kesh viloyatining nufuzli amirlaridan biri bo'lgan. Onasi Takina Mohbegim Buxoroning yetuk Ilm ahli xonadonlaridan birining qizi bo'lgan. Amir Temurning yoshligi Shahrisabzda o'tdi. Yetti yoshga to'lgach, otasi uni o'qishga berdi. Amir Temur yoshlik chog'laridanoq ustozlar nazorati ostida chavandozlik, ovchilik, kamondan nishonga o'quzish va harbiy o'yinlar bilan mashg'ul bo'ldi. Uo'z davrining ilmlarini puxta egalladi. Otasining piri shayx Shamsiddin Kuloldan saboq oldi. Teran fikrli, yuksak fazilatli, ziyrak va dovyurak, bahodir bo`lib voyaga yetadi.17 yoshida u otasining butun mulkini mustaqil boshqara boshlaydi. Amir Temur tug'ilgan davrda Vatanimiz hududi Chingizxonning o'g'illaridan biri Chig'atoy nomi bilan ataluvchi ulus (davlat) tarkibid aedi. XIVasrning o'rtalarida Chig'atoy ulusida hokimiyat uchun kurash nihoyatda kuchaydi. Natijada ulus parchalanib ketdi. Amir Temur ana shunday og'ir vaziyatda tarix sahnasiga chiqdi. U o'zining ilk harbiy faoliyatini qo'l ostidagi askarlari bilan turli viloyatlar amirlariga xiz ma tqilishdan boshladi. Ularning o'zaro kurashlarida qatnashib, jasorat ko'rsatdi. Bu esa uning nomini Qashqadaryo vohasida mashhur qilib yubordi. Kurashlarda toblana borgan Amir Temur endi o'z oldiga Vatanni mo'g'ullardan ozod etishdek muqaddas vazifani qo'ydi. Amir Temur qudratli davlat asoschisi. Tez orada Amir Temur mo'g'ullarga qarshi ozodlik kurashini boshlab yubordi. Bu kurash sakkiz yil davom etdi. Nihoyat, ozodlik kurashchilari mo'g'ul qo'shinini Movarounnahr hududidan quvib chiqardilar. 1370-yilning 9-aprel kuni esa Amir Temur Movarounnahr hukmdori deb e'lon qilindi. Bu vaqtda u 34 yoshga to'lgan edi. Amir Temurga piri shayx Sayyid Baraka oliy hokimiyat ramzi bo'lgan katta nog'ora va bayroqni tutqazdi. Samarqand davlatning poytaxti etib belgilandi. Amir Temur Yevropa xalqlari xaloskori. Bu davrda Amir Temur davlatiga mo'g'ullar barpo etgan Oltin O'rda davlati xavf sola boshladi. Bu davlat taxtida To'xtamishxon o'tirar edi. Amir Temur Oltin O'rdaning tahdidlarini bartaraf etishga kirishdi. 1395-yilda Amir Temur To'xtamishxonning qo'shinini tor-mor etdi. Bu g'alaba Oltin O'rdani zaiflashtirib qo'ydi. Shuningdek, Oltin O'rdaga qaram bo'lgan Rus (Rossiya) ning mo'g'ullar zulmidan ozod bo'lishini tezlashtirdi. Chig`atoy ulusi deb atalgan yurtimizda sarkardalik qilar edi. Kurashlarda toblangan mard o`g`lon yurtini ozod qilishni o`z oldiga maqsad qilib qo`ydi. O`zi tuzgan davlatni 37 yil boshqargan Amir Temur adolat bayrog`ini baland ko`tardi va shuning uchun tarixda nom qoldirdi. Amir Temur yurtni qudratli markazlashgan davlatga aylantira oldi. Ayni paytda Yevropa xaloskoriga ham aylandi. Amir Temurning jahon tarixida tutgan o'rni kattadir. Shu boisdan ham YUNESKO tashkiloti qarori bilan 1996-yilda Amir Temur tavalludining 660yilligi xalqaro miqyosda keng nishonlandi. Toshkent, Samarqand va Shahrisabz shaharlarida Amir Temurhaykallari o'rnatildi. Toshkent shahrida Temuriylar tarixi davlat muzeyi barpo etildi. Vatanimizning yuksak mukofotlaridan biri-«Amir Temur» ordeni ta'sis etildi. IV.O`tilgan mavzuni mustahkamlash: Test sinovi 1.1336-yil 9-aprelda ... A)Xojailg'or qishlog'ida Amir Temur tug'ilgan B)Yakkabog' tumanida Mirzo Ulug'bek tug'ilgan C)Samarqandda Amir Temur tug'ilgan D)Amir Temur va Ilyosxo'ja o'rtasida jang bo'lib o'tadi 2.Amir Temur Movarounnahr hukmdori deb e'lon qilinganida uecha yoshda edi? A)30 yoshda B)32 yoshda C)34 yoshda D)36 yoshda 3.Amir Temurga hokimiyat ramzi bo'lgan katta nog'ora va bayroqni kim tutqazgan? A)Shamsiddin Kulol B)Amir Tarag'ay Bahodir C)To'xtamishxon D)Sayyid Baraka 4.Amir Temur davlatining poytaxti ...bo'lgan. A)Shaxrisabz B)Qarshi C)Buxoro D)Samarqand 5.Amir Temur "Anqara jangida" kim bilan to'qnash kelgan? A)Sulton Boyazid B)To'xtamishxon C)Ilyosxo'ja D)Sulaymon Chalabiy 6.Temuriylar davlatiga qachon asos solingan? A)1336-yil B)1350-yil C)1360-yiI D)1370-yil 7.1404-yilda Samarqandga kelgan Ispaniya elchisi kim edi? A) Marko Polo B)Fernan Magellan C)Klavixo D)Xondamir V.Dars yakunlarini chiqarish. 1.Mavzuga doir asosiy tushunchalarni qisqacha takrorlash. 2.O`quvchilar bergan savollarga javob berish. 3.Baholarni e`lon qilish. VI.Uy vazifasini tushuntirish. 1.Mavzu oxirida berilgan savol va topshiriqlar bilan ishlash. 2.Darslikdagi”O`zingizni sinang”ruknini daftarga ko`chirib to`ldirib kelish. 3.Darslikda berilgan mustaqil ish topshiriqlarini bajarib kelish 4.”Axborot”, “Davr” ko`rsatuvlaridan yangiliklar eshitib kelish. O’IBDO’ __________________ _______. 2020. TARIXDAN HIKOYALAR 45-dars
Darsning mavzusi: Takrorlash Darsning maqsadi: Ta’limiy: O`quvchilarning bu darsda yurt ozodligi uchun kurashgan qahramonlar va yurtni dunyoga tanitgan sarkarda, davlat arbobi Amir Temur haqidagi bilimlari yanada boyiydi. Tarbiyaviy: O`quvchilar insonning Vatan uchun qilgan xizmatlari hech qachon unutilmasligini tushunadilar. Rivojlantiruvchi: Mustaqillikni mustahkamlash, Vatan himoyasi uchun doim hushyor turish, uning ravnaqi uchun harakat qilish, tarixiy yodgorliklarni asrab-avaylash lozimligini anglab yetadilar. Kompetensiyalar: O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi, Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi, Kommunikativ kompetensiyani, Tarixiy voqelikni tushunish va uni mantiqiy izchillikda tushuntira olish kompetensiyasini shakllantirish. Dars turi: mustahkamlash Dars uslubi: og`zaki, yozma, amaliy Dars usuli: savol-javob, jadvalli test, test, “Guruhlar ishi”, yakka va jamoada ishlash. Dars jihozi: darslik, xarita, test varaqalari, mavzuga doir atama, tushunchalar yozilgan kartotekalar Darsning texnologik xaritasi: I.Tashkiliy qism 2 daqiqa II. Yangi mavzu mazmunini yoritish 10 daqiqa III.Yangi mavzuni mustahkamlash 25 daqiqa IV.O’quvchilarni baholash 6 daqiqa V.Uyga vazifa berish 2 daqiqa Darsning borishi: I.Tashkiliy qism. O’quvchilar bilan salomlashish, davomadni aniqlash, sinfda ishchi muhitini yaratish, dunyoda va O`zbekistonda yuz bergan muhim yangiliklardan qisqacha xabarlar berish. II. Yangi mavzu bayoni: O`qituvchi bugungi dars uchun tayyorlab qo`ygan rasmlar, testlar, tarqatma materiallar, darslarda berilgan qo`shimcha manbalar asosida VII bobda berilgan mavzularni takrorlaydi va o`quvchilar bilimini aniqlaydi. III.O`tilgan mavzuni mustahkamlash: O`quvchilar bilan guruhda va yakka tartibda ishlash mumkin. Buning uchun tarqatma material berish mumkin. 1- usul:
O`quvchilar bilimi quyidagicha baholanadi: 17-20 ta to`g`ri javobga 5 ball 14-16 ta to`g`ri javobga 4 ball 10-13 ta to`g`ri javobga 3 ball 6-9 ta to`g`ri javobga 2 ball 1-5 ta to`g`ri javobga 1 ball 2-usul: Quyidagi testlaarni yeching: 1.”Yakka mo'g'ul ulusi" davlati qachon tashkil topgan? A)1200-yilda B)1206-yilda C)1210-yilda D)1220-yilda 2.Chingizxonning asl ismini toping. A) Temurxon B)Tamg'achxon C)Temuchin D)Tuluxon 3.Xorazmshohlar davlatining poytaxti qayer bo`lgan? A)Xiva B)Tuproqqal'a C)Buxoro D)Urganch 4.1219-yiIda Chingizxon Xorazmshohlar davlati ustiga yurish boshlaganda, Xorazmshohlar hukmdori kim edi? A)Jaloliddin Manguberdi B)Anushtegin C)Alouddin Muhammad D)Sulton Sanjar 5.Urganch mudofaasiga otlanganlardan qaysi biri mudofaachilarga "Yo Yatan, yo sharafli olim", deb murojaat qilgan? A)Jaloliddin Manguberdi B)Anushtegin C)Najmiddin Kubro D)Alouddin Muhammad 6.Jaloliddin Manguberdi qaysi jangida "barcha lashkarlarini otlardan tushirib dushmanni kamondan o'qqa tutish va keyin yalpi hujumga o'tish usulini" qollagan? A)Valiyon qal'asi jangida B)Sind jangida C)Urganch jangida D)Parvon jangida 7.Jaloliddin Manguberdi qayerda vafot etgan? A)Hindistonda B)Eronda C)Ozarbayjonda D)Afg'onistonda 8.Jaloliddin Manguberdiga bag'ishlab qaysi viloyatda haykal o'rnatildi? A)Buxoroda B)Samarqandda C)Toshkentda D)Xorazmda 9."Jaloliddin Manguberdi" ordeni qachon ta'sis etildi? A)1999-yilda B)2000-yilda C)2002-yilda D)2005-yilda 10.1336-yil 9-aprelda ... A)Xojailg'or qishlog'ida Amir Temur tug'ilgan B)Yakkabog' tumanida Mirzo Ulug'bek tug'ilgan C)Samarqandda Amir Temur tug'ilgan D)Amir Temur va Ilyosxo'ja o'rtasida jang bo'lib o'tadi
A)30 yoshda B)32 yoshda C)34 yoshda D)36 yoshda 12.Amir Temurga hokimiyat ramzi bo'lgan katta nog'ora va bayroqni kim tutqazgan? A)Shamsiddin Kulol B)Amir Tarag'ay Bahodir C)To'xtamishxon D)Sayyid Baraka 13.Amir Temur davlatining poytaxti ...bo'lgan. A)Shaxrisabz B)Qarshi C)Buxoro D)Samarqand 14.Amir Temur "Anqara jangida" kim bilan to'qnash kelgan?
15.Temuriylar davlatiga qachon asos solingan? A)1336-yil B)1350-yil C)1360-yiI D)1370-yil
A) Marko Polo B)Fernan Magellan C)Klavixo D)Xondamir 17.Alisher Navoiy qaysi shaharda tug'ilgan? A)Samarqandda B)Hirotda C)Balxda D)Shohruxiyada 18."Zafarnoma" asarining muallifi kim? A)Sa'diy Sheroziy B)Husayn Boyqaro C)Sharafiddin Ali Yazdiy D)Abdurahmon Jomiy 19.Alisher Navoiy forsiy tilda qanday taxalius bilan she'r yozgan? A)"Navoiy" B)"Binoiy" C)"Foniy" D)"Amiriy" 20.YUNESKO homiyligida Kamoiiddin Behzod tavalludining 545-yilIigi qachon nishonlandi. A)1996-vilda B)1999-yilda C)2005-yilda D) 2000-yilda IV.Dars yakunlarini chiqarish. 1.O`quvchilar bergan savollarga javob berish. 2.Baholarni e`lon qilish.
1.Atamalar ustida ishlash.2.Iqtidorli o`quvchilarga savol: Amir Temur o`gitlaridan ushbu so`zni sharhlab keling.”Belgilab qo`yilgan ishni to`g`ri tadbir, qat`iy jazm, sabr toqat va ehtiyotkorlik bilan keyinini o`ylab qil”. O’IBDO” ___________________ ________. 2020. TARIXDAN HIKOYALAR 45-dars
Darsning mavzusi: NAZORAT ISHI – V Darsning maqsadi: Ta’limiy: o`quvchilar bilim darajasini aniqlash Tarbiyaviy: o`quvchilar bilimlaridagi bo`shliqlarni aniqlash Rivojlantiruvchi: o`quvchilar tafakkurida tarixiy bilimlarni yanada kuchaytirish Dars turi: nazorat-sinov Dars uslubi: yozma Dars usuli: test Dars jihozi: nazorat daftarlari, darslik, testlar jamlanmasi Darsning texnologik xaritasi: I.Tashkiliy qism 3 daqiqa II.Nazorat ishini bajarish 40 daqiqa III. Uyga vazifa berish 2 daqiqa Darsning borishi: I.Tashkiliy qism: Sinf o`quvchilarining darsga tayyorligini tekshirish, nazorat daftarlarini tarqatish II.Nazorat ishini bajarish: 1.Quyidagi tarixiy shaxslar va ularga berilgan ta`rifni bir-biri bilan muvofiq joylashtiring
1 - , 2 - , 3 - , 4 - , 5 - . 2.Quyidagi atamalarni ularning izohi bilan to`g`ri joylashtiring
1 - , 2 - , 3 - , 4 - , 5 - . 3.Quyidagi voqealarni ularning sanasi bilan to`g`ri joylashtiring
1 - , 2 - , 3 - , 4 - , 5 - . O`quvchilar bilimi quyidagicha baholanadi: 13-15 ta to`g`ri javobga 5 ball 11-13 ta to`g`ri javobga 4 ball 9-10 ta to`g`ri javobga 3 ball 6-9 ta to`g`ri javobga 2 ball 1-5 ta to`g`ri javobga 1 ball III.Uy vazifasini tushuntirish. 1.”Axborot”, “Davr” ko`rsatuvlaridan yangiliklar eshitib kelish. 2.Yangi mavzuni o`qib kelish
Darsning mavzusi: Rossiya imperiyasi va Sovet mustamlakachiligi Darsning maqsadi: Ta’limiy: O`quvchilar bu darsda Rossiya imperiyasi mustamlakachiligi haqida bilib oladilar. Tarbiyaviy: O`quvchilarga qaramlik oqibatlari haqida ma`lumot berish. Rivojlantiruvchi: Ajdodlarimiz tarixini o`rganishga bo`lgan munosabatlarini yanada rivojlantiradilar Kompetensiyalar: O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi, Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasini rivojlantirish, Kommunikativ kompetensiyani, Matematik savodxonlik, fan va texnika yangiliklaridan xabardor bo‘lish hamda foydalanish kompetensiyasini shakllantirish Dars turi: yangi bilim, ko’nikma, malaka hosil qiluvchi Dars uslubi: og`zaki, yozma Dars usuli: og`zaki bayon, savol-javob, “Bingo mashqi” Dars jihozi: darslik, bukletlar, xarita, mavzuga doir atama, rasmlar, tushunchalar yozilgan kartotekalar Darsning texnologik xaritasi: I.Tashkiliy qism 3 daqiqa II.Yangi mavzu mazmunini yoritish 18 daqiqa III.Yangi mavzuni mustahkamlash 18 daqiqa IV.O’quvchilarni baholash 3 daqiqa V.Uyga vazifa berish 3 daqiqa Darsning borishi: I.Tashkiliy qism. O’quvchilar bilan salomlashish, davomadni aniqlash, sinfda ishchi muhitini yaratish, dunyoda va O`zbekistonda yuz bergan muhim yangiliklardan qisqacha xabarlar berish. II. Yangi mavzu bayoni: Rossiya imperiyasining maqsadi. Vatanimizning beqiyos tabiiy boyliklari Rossiya podshosi PyotrIning ham havasini keltirdi. Shuning uchun u o'z oldiga yurtimizning bu boyliklarini qo’lga kiritish maqsadini qo'ydi. O'z maqsadini amalga oshirishdan avval, O'rta Osiyo (Xiva, Buxoro va Qo'qon) xonliklaridagi ichki vaziyatni o'rganish va oltin zaxiralari bor bo'lgan joy larni aniqlashga qaror qildi. Shu maqsadda 1717-yilda Xiva xonligiga 10 mingdan ortiq harbiylar va turli mutaxassislardan iborat ekspeditsiya yubordi. Biroq ekspeditsiya halokatga uchradi. PyotrI bundan xabar topsa-da, Xiva xonligidan o'ch olish uchun qo'shin yubora olmadi. Chunki, Rossiya boshqa urush bilan band edi. Pyotr I ning orzularini XIX asrda uning keyingi avlodlari amalga oshirdi. Yurtimizni bosib olishda O'rta Osiyo xonliklarining iqtisodiy jihatdan qoloqligi, zamonaviy qurollantirilgan va ta'lim berilgan qo'shinning yo'qligi hamda ular o'rtasida o'zaro ziddiyatning kuchliligi Rossiya imperiyasiga qo'l keldi. Bosqinning boshlanishi. 1864-yilda Rossiya imperatori Aleksandr II O'rta Osiyo xonliklariga qarshi harbiy harakat boshlashga buyruq berdi. Dastlab, Qo'qon xonligiga qarashli bir qancha qal'a va shaharlar bosib olindi. 1865-yilda general Mixail Chernyayev qo'mondonligidagi qo'shin Toshkent shahriga hujum qildi. Qo'qon xonligi qo'shinlari amirlashkari (bosh qo'mondoni) Mulla Alimqul boshchiligida shahar mardonavor himoya qilindi. Biroq harbiy kuchlar teng emas edi. Mulla Alimqul mardlarcha halok bo'ldi. M. Chernyayev shaharni suv ta'minotidan uzib qo'ydi. Oxir-oqibat shahar bosib olindi. Bosib olgan hududlarda Turkiston oblasti tashkil etildi. M. Chernyayev Turkiston oblasti harbiy gubernatori (hokimi) etib tayinlandi. 1867-yilda esa Turkiston general-gubernatorligi tashkil etildi. 1868-yilda Buxoro amirligi, 1873-yilda esa Xiva xonligi Rossiyaga tobe davlatlarga aylantirildi. Ulardan tortib olingan hududlar esa Turkiston general-gubernatorligi tarkibiga qo'shib olindi. Qo'qon xonligining tugatilishi. Turkiston general-gubernatori Kaufman Qo'qon xonligini butunlay tugatishga kirishdi. Buning uchun Qo'qon xonligida qulay imkoniyat vujudga keldi. Chunonchi, Xudoyorxon vaqtini o'yin-kulgi, sayr-u sayohat, sayd-u shikorda o'tkazib, ulamo va fuzaloning maslahatlariga quloq solmadi. Aksincha jabr-u sitam yo'liga kirib oldi. Oqibatda xalq Xudoyorxon zulmiga qarshi qo'zg'olon ko'tardi. Xon qo'zg'olonni bostirish uchun mingboshi Abdurahmon oftobachi boshchiligida qo'shin jo'natdi. Biroq Abdurahmon oftobachi qo'zg'olonchilar tarafiga o'tib ketdi. Bu esa Rossiya bosqinchilariga qo'l keldi. Kaufman Farg'ona vodiysi tomon katta qo'shinni safarbar etdi. Tengsiz janglarda Qo'qon himoyachilari tor-mor etildi. 1876-yilda Rossiya imperatori Aleksandr II ning farmoniga binoan Qo'qon xonligi tugatildi. Uning o'rnida Farg'ona oblasti tuzilib, Turkiston general-gubernatorligi tarkibiga kiritildi. Rossiya imperiyasi yurtimizni bosib olgach mustamlakachilik tartiblarini joriy etdi. Boyliklarimiz talon-tarojqilindi. Og'ir soliqlar va majburiyatlar joriy etildi. Eng unumdor yerlar Rossiyadan ko'chirib kelinganlarga bo'lib berildi. Milliy qadriyatlarimiz, urf-odatlarimiz oyoqosti qilindi. Bu omillar Turkiston aholisining mustamlakachilarga qarshi ozodlikqo'zg'oloni ko'tarishiga sabab bo'ldi. Ayniqsa, 1898-yilda Andijonda Muhammadali Eshon boshchiligida ko'tarilgan qo'zg'olon keskin tus oldi. Qo'zg'olonning maqsadi Qo'qon xonligini qayta tiklash edi. Biroq kuchlar teng bo'lmaganligi va puxta tayyorgarlik ko'rilmaganligi uchun qo'zg'olon mag'lubiyatga uchradi. Bosqinchilar qo'zg'olonni shafqatsizlik bilan bostirdi. Muhammadali va uning yaqin safdoshlari osib o'ldirildi. Yuzlab ishtirokchilar surgunga jo'natildi. Biroq bu shafqatsizliklar xalqimizning irodasini buka olmadi. 1917-yilning fevral oyida Rossiyada uch yuz yildan ortiq taxtda o'tirgan Romanovlar sulolasining hokimiyati barham topdi. Mamlakat boshidan og'ir inqirozli kunlarni kechira boshladi. Biroq yangi hukumat bu inqirozni bartaraf eta olmadi. Oqibatda hokimiyatni kommunistlar partiyasi (xususiy mulk bo'lmaydigan jamiyat uchun kurashuvchi) egallab oldi. Biroq kommunistlar partiyasi Rossiya imperiyasi davrida bosib olingan o'lka xalqlariga mustaqillik bermadi. Shu jumladan, bizning yurtimiz ham Sovet Rossiyasi mustamlakasi bo'lib qolaverdi. Sovet imperiyasi (Sovet Rossiyasi) 1917-yilda dastlab Qo'qon shahrida tuzilgan milliy hukumatimizni ag'darib tashladi. Shaharda qirg'in uyushtirdi. Bu xunrezlik butun Turkistonni larzaga keltirdi. Bolsheviklar xalqlarning milliy qadriyati, madaniyati va urf-odatlarini mensimadi. Mustamlakachilik qaramligi yanada kuchaytirildi. Bu esa milliy-ozodlik kurashi boshlanishiga sabab bo'ldi. Bu kurashga Madaminbek va Shermuhammadbek kabi qo'rboshi (qo'mondon) bobolarimiz rahbarlik qildilar. Kurash bir necha yil davom etdi. Biroq harbiy kuchlar teng emasdi. Buning ustiga milliy-ozodlik kurashi yo'lboshchilari o'zaro to'la hamjihatlikka erisha olmadilar. Natijada Turkistonning ozodligi uchun olib borilgan kurash mag'lubiyatga uchradi. Turkiston ozodligi uchun kurashganlar tahqirlanib «bosmachilar» debataldi. Yangi hukumat mahalliy ziyolilarni ayovsiz qatag'on qildi. Chunki, ular Vatanimiz ozodligining eng faol kurashchilari edilar. Ular orasida Siz 30-mavzuda bilib olgan, mustaqilligimiz uchun jonlarini fido qilgan Mahmudxo'ja Behbudiy, Munavvarqori Abdurashidxonov, Abdurauf Fitrat, Cho'lpon va Abdulla Qodiriylar, mashhur shoir Usmon Nosir kabi yuzlab bobolarimiz bor edi. Sovet mustamlakachiligi yillarida F.Xo'jayev, A.Ikromov kabi ko'plab davlat rahbarlari ham qatag'on qurboni bo'ldilar. Rossiya imperiyasi va sovet davlatiga qaramlik sal kam 130 yil davom etdi. Ozodlik uchun kurashchilar unutilmaydi. 1991-yilda O'zbekiston mustaqillikka erishgach, Vatanimiz ozodligi yo'lida halok bo'lganlar nomi, hurmati o'z o'rnini topdi. Prezidentimiz Islom Karimov tashabbusi bilan 2000-yilda Toshkentda «Shahidlar xotirasi» yodgorlik majmuyi bunyod etildi. 2002-yilda esa bu majmuada «Qatag'on qurbonlari xotirasi» muzeyi ochildi. Shu tariqa mustamlakachilik davri qurbonlari xotirasi abadiylashtirildi.
Savollarga javob bering: 1. Rossiya imperiyasining maqsadi nima edi? 2.Pyotr I nimalarni orzu qildi? 3. Pyotr I nima uchun o’z orzulariga erisha olmadi? 4.Xiva xonligi hududiga qachon harbiy ekspeditsiya keldi? 5. Aleksandr II kim? 6. Rossiya bosqini qaysi xonlik hududidan boshlandi? 7. 1867- yilda qanday voqea yuz berdi? 8. Xiva xonligi qachon Rossiya imperiyasiga bo’ysundirildi? 9. Qo’qon xonligi qachon tugatildi? 10. Milliy ozodlik kurashining sababi nima? 11. Milliy ozodlik kurashi yo’lboshchilaridan kimlarni bilasiz? 12. Milliy ozodlik kurashchilari qanday jazolandi? Atamalar mazmunini bilib oling Romanovlar sulolasi kommunistlar partiyasi Sovet Rossiyasi Bolsheviklar «bosmachilar» «Shahidlar xotirasi» «Qatag'on qurbonlari xotirasi»
Madaminbek Shermuhammadbek F.Xo'jayev Akmal Ikromov Mahmudxo'ja Behbudiy Munavvarqori Abdurashidxonov Abdurauf Fitrat Cho'lpon Abdulla Qodiriylar Usmon Nosir Islom Karimov IV.Dars yakunlarini chiqarish. 1.Mavzuga doir asosiy tushunchalarni qisqacha takrorlash. 2.O`quvchilar bergan savollarga javob berish. 3.Baholarni e`lon qilish. V.Uy vazifasini tushuntirish. 1.Mavzu oxirida berilgan savol va topshiriqlar bilan ishlash. 2.Darslikdagi”O`zingizni sinang”ruknini daftarga ko`chirib to`ldirib kelish. 3.Darslikda berilgan mustaqil ish topshiriqlarini bajarib kelish 4.”Axborot”, “Davr” ko`rsatuvlaridan yangiliklar eshitib kelish.
Darsning mavzusi: O`zbekistonning tarixiy shaharlari Darsning maqsadi: Ta’limiy: O`quvchilar bu darsda O`zbekistondagi eng qadimiy shaharlar haqida bilib oladilar. Tarbiyaviy: O`quvchilarga xalqimizning boy ma`naviy merosi haqida ma`lumot berish. Rivojlantiruvchi: Ajdodlarimiz merosini o`rganishga bo`lgan munosabatlarini yanada rivojlantiradilar Kompetensiyalar: Milliy va umummadaniy kompetensiyasi, Kommunikativ kompetensiyani, Matematik savodxonlik, fan va texnika yangiliklaridan xabardor bo‘lish hamda foydalanish kompetensiyasini shakllantirish Dars turi: aralash Dars uslubi: og`zaki, yozma Dars usuli: og`zaki bayon, savol-javob, “Bingo mashqi” Dars jihozi: darslik, bukletlar, xarita, mavzuga doir atama, rasmlar, tushunchalar yozilgan kartotekalar Darsning texnologik xaritasi: I.Tashkiliy qism 2 daqiqa II.Uy vazifasini tekshirish 15 daqiqa III.Yangi mavzu mazmunini yoritish 8 daqiqa IV.Yangi mavzuni mustahkamlash 15 daqiqa V.O’quvchilarni baholash 3 daqiqa VI.Uyga vazifa berish 2 daqiqa
O`quvchilar quyidagi savollar beradilar: 1. 1917-yil fevralida Rossiyada qanday voqea yuz berdi? 2. Kommunistlar partiyasi nima? 3. Nima uchun yurtimiz Sovet Rossiyasining mustamlakasi bo’lib qoldi? 4. Turkistonni larzaga keltirgan voqea nima? 5. Yurtimizda Sovet mustamlakachiligiga qarshi kurashgan milliy ozodlik yo’lboshchilari kimlar edi? 6. ”Bosmachilar” kimlar edi? 7. Yurtimiz ozodligi uchun kurashganlar kimlar? 8. Yurtimiz ozodligi uchun kurashganlar nomi qanday abadiylashtirildi? III.Yangi mavzu bayoni: O`qituvchi yangi mavzu yuzasidan “Kichik ma`ruza” qiladi. Samarqand shahri. Samarqand O‘zbekistonning eng qadimgi shaharidir.2007-yilda Samarqandning 2750 yilligi xalqaro miqyosda nishonlandi. Samarqand shahri Vatanimizning yuksak mukofoti - «Amir Temur» ordeni bilan taqdirlandi.Qadimgi Gretsiya tarixchilari esa Samarqandni Marokanda nomi bilan yozib qoldirganlar. Marokanda dastlab atrofi mudofaa devori bilan o‘ralgan qal’a-qo`rg`on bo‘lgan.Samarqand miloddan avvalgi IV asrdan Sug‘d davlatining poytaxti bolgan. Keyinchalik chet ellik bosqinchilaming hujumi natijasida shahar bir necha bor vayron etilgan. Samarqandning gullab-yashnashi, dunyoning eng mashhur va go‘zal shaharlaridan biriga aylanishi buyuk bobomiz Amir Temur nomi bilan bogliqdir.Samarqand Amir Temur saltanatining poytaxti sifatida jahonga mashhur bo`ldi va «Abadiy shaharlar» qatoridan joy oldi. Samarqand nihoyatda go'zal shaharga aylantirilganligi uchun «Dunyoning husni», deb ham ulug'langan. Buxoro shahri. Buxoro ham O'zbekistonning eng qadimiy va hamisha navqiron, mashhur shaharlari qatorida turadi. 1997- yilda Buxoro shahrining 2500 yilligi nishonlandi.Tarixchi olimlaming taxminicha, shaharning nomi «Tangri jamoli» degan ma’noni anglatadi. Buxoroni ajdodlarimiz «ezgulik shahri», deb ham ataganlar. Mustaqillik yillarida shaharning ko‘rinishi tanib bo'lmas darajada o‘zgardi. Shahar yanada go'zallashdi. Ayniqsa, 107 gektardan iborat «Buxoro madaniy markazi» O`zbekistonning har bir fuqarosida Vatan bilan faxrlanish hissining yanada ortishiga xizmat qiladi. 2010-yilda bu markazda «Ko'hna va boqiy Buxoro» monumenti bunyod etildi. Xiva shahri. Xiva hozirgi Xorazm viloyatidagi shahar. U yosh jihatdan Buxoro bilan tengdosh. 1997-yilda Xivaning ham 2500 yilligi nishonlandi. Shahar Sharqning durdonasi hisoblanadi. Unga nisbatan «Ming gumbaz shahri» iborasiham ishlatiladi. Xiva Ichan qal’asi oldingi holati butunligicha saqlanib qolgan yagona shahar bo‘lganligi uchun 1967-yildayoq qo`riqxona-shahar deb e’lon qilingan. 1990- yilda esa Jahon merosi ro‘yxatiga kiritildi.Ba’zi olimlaming fikricha, shaharning nomi «qumloqdan iborat joy», «qal’a» ma’nolarini anglatadi. Qarshi shahri. Shahar yoshi jihatidan Samarqanddan keyin ikkinchi o'rinda turadi. U dastlab Naxshab, keyinchalik Novtak vaNasaf nomlari bilan atalgan. XIV asrdan boshlab Qarshi deb atala boshlangan. «Qarshi» so‘zi saroy, qasr ma’nolarini bildiradi. Shahar milloddan avvalgi VII asrda bunyod etilgan.Qarshi shahri bugungi kunda Qashqadaryo viloyatining markazidir. O ‘zbekiston mustaqilligi yillarida Qarshi shahrida ham katta bunyodkorlik ishlari amalga oshirildi. 2006-yilda - shaharning 2700 yilligi nishonlandi. Termiz shahri. 0‘zbekistonning yana bir qadimgi shahri Termizdir. Bu nom «Jar sohilidagi manzil» degan ma’noni bildiradi. Shahar 0‘rta Osiyoning yirik hunarmandchilik va savdo markazi bolgan. Dunyo bozorlarida Termizning hunarmandchilik buyumlariga talabjuda katta bolgan. Dunyoga mashhur hadis ilmi allomasi imom at-Termiziy shu shaharda tugllgan edi. Shahar o‘ztarixida bir necha bor bosqinchilar hujumiga uehragan va vayron qilingan. Temuriylar davrida esa qayta tiklandi. Termiz shahri bugungi kunda Surxondaryo viloyatining markazidir. 2002-yildaTermiz shahrining 2500 yilligi xalqaro miqyosda nishonlandi.
1.Mavzuga doir asosiy tushunchalarni qisqacha takrorlash. 2.O`quvchilar bergan savollarga javob berish. 3.Baholarni e`lon qilish. VI.Uy vazifasini tushuntirish. 1.Mavzu oxirida berilgan savol va topshiriqlar bilan ishlash. 2.Darslikdagi”O`zingizni sinang”ruknini daftarga ko`chirib to`ldirib kelish. 3.Darslikda berilgan mustaqil ish topshiriqlarini bajarib kelish 4.”Axborot”, “Davr” ko`rsatuvlaridan yangiliklar eshitib kelish. O’IBDO’ _____________ MUSTAQIL ISH Quyidagi jadvalni to‘ldiring
_________2020. TARIXDAN HIKOYALAR 47-dars
Darsning mavzusi: Toshkent 2200 yoshda Darsning maqsadi: Ta’limiy: O`quvchilar bu darsda mamlakatimiz poytaxti Toshkent shahrining tarixi va undagi qadimgi obidalar haqidagi bilimlarga ega bo`ladilar. Tarbiyaviy: O`quvchilarda Vatanimiz poytaxtidan faxrlanish, uning o`tmishini o`rganishga qiziqishlari ortadi. Rivojlantiruvchi: O`quvchilarda guruhlarda ishlash malakasini rivojlantirish. Kompetensiyalar: O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi, Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi, Tarixiy voqelikni tushunish va uni mantiqiy izchillikda tushuntira olish kompetensiyasini shakllantirish. Dars turi: aralash Dars uslubi: og`zaki, yozma Dars usuli: og`zaki bayon, savol-javob,”Klaster”, test Dars jihozi: darslik, bukletlar, xarita, rasmlar, mavzuga doir atama, tushunchalar yozilgan kartotekalar Darsning texnologik xaritasi: I.Tashkiliy qism 2 daqiqa II.Uy vazifasini tekshirish 8 daqiqa III.Yangi mavzu mazmunini yoritish 12 daqiqa IV.Yangi mavzuni mustahkamlash 17 daqiqa V.O’quvchilarni baholash 4 daqiqa VI.Uyga vazifa berish 2 daqiqa Darsning borishi: I.Tashkiliy qism. O’quvchilar bilan salomlashish, davomadni aniqlash, sinfda ishchi muhitini yaratish, dunyoda va O`zbekistonda yuz bergan muhim yangiliklardan qisqacha xabarlar berish. II.Uy vazifasini tekshirish: 1. 2007-yilda yurtimizdagi qaysi shaharning 2750 yilligi nishonlandi? A.Buxoro B. Xiva C.Toshkent D.Samarqand 2.Samarqand shahri qanday mukofot bilan taqdirlangan? A."Islom madaniyati poytaxti" B."Ochiq osmon ostidagi muzeylar shahri"
3.Qaysi davlat tarixchilari Samarqand shahrini Marokand deb atashgan? A.Rim tarixchilari B.Yunon tarixchilari C.Misr tarixchilari D.Xitoy tarixchilari
A.Kushon podsholigining B.Baqtriya davlatining C. Sug'd davlatining D.Xorazm davlatining 5.Yurlimizdagi qaysi shaharda 70 dan ziyod yirik me'moriy yodgorliklar mavjud? A.Buxoroda B.Xivada C.Samarqandda D.Qo'qonda 6.Buxoro shahrining 2500 yillik yubileyi qachon nishonlangan? A.1995-yilda B.1997-yilda . C.1999-yilda D.2001-yilda 7.Buxoro shahrini ajdodlarimiz qanday nomlashgan? A."Tangri jamoli" B."Ezgulik shahri" C."Dunyoning husni" D."Adabiy shahar" III.Yangi mavzu bayoni: Toshkentning qadimgi obidalari. Bugungi Toshkent shahri 2200 yillik tarixga ega. Arxeolog olimlar Toshkent shahrining qadimgi o'rnini aniqlash maqsadida uzoq yillar davomida ish olib bordilar.Nihoyat,uning hozirgi temiryo‘1 vokzali yaqinida,Salor kanali sohilida joylashganligini aniqladilar. Toshkentning bu dastlabki o‘mi tarixga «Mingo‘rik» va «Ming o‘rik tepa» nomlari bilan kirgan. Bunga keyinchalik shahar xarobasi o‘rnida katta o‘rikzor barpo etilganligi va u «Ming o‘rik» deb atala boshlanganligi sabab bolgan. Shahar VI asrda Choch (Toshkent) viloyatining markaziga aylangan. «Toshkent» atamasi haqida. Milodning dastlabki asrlariga oid Xitoy manbalarida Toshkent «Shi» nomi bilan tilga olingan. Bu nom «Tosh shahar» degan ma’noni anglatgan. Buyukbobomiz Abu Rayhon Beruniy ozining «Hindiston» nomli asarida «Toshkent» atamasini ishlatgan. Toshkent dastlab atrofi devor bilan o‘ralgan, qo‘rg‘on ko‘rinishida bunyod etilgan. U «Choch», arablar bo‘ysundirgach, arab alifbosida «ch» harfi yo‘qligi uehun «Shosh», «Shoshkent», «Madinat ash-Shosh», «Binkat» nomlari bilan atalgan. Shahar atrofi kuehli mudofaa devori bilan o‘rab olingan. Keyinchalik shahar ichi ark va shahristonga ajratilgan. Arkda hukmdor saroyi va ibodatxona joylashgan. Shaharning amaldorlar yashaydigan qismi shahriston, hunarmandlar yashaydigan qismi esa rabot deb atalgan. Toshkent xalqaro karvon savdo yolida joylashganligi tufayli shaharda hunarmandchilikning turli sohalari yuksak taraqqiy etgan. IV.O`tilgan mavzuni mustahkamlash: ”Klaster” 
V.Dars yakunlarini chiqarish. 1.Mavzuga doir asosiy tushunchalarni qisqacha takrorlash. 2.O`quvchilar bergan savollarga javob berish. 3.Baholarni e`lon qilish. VI.Uy vazifasini tushuntirish. 1.Mavzu oxirida berilgan savol va topshiriqlar bilan ishlash. 2.Darslikdagi”O`zingizni sinang”ruknini daftarga ko`chirib to`ldirib kelish. 3.Darslikda berilgan mustaqil ish topshiriqlarini bajarib kelish 4.”Axborot”, “Davr” ko`rsatuvlaridan yangiliklar eshitib kelish.
Darsning mavzusi: O`zbekistonning tarixiy-me`moriy obidalari Darsning maqsadi: Ta’limiy: O`quvchilar bu darsda yurtimizdagi tarixiy obidalar bilan tanishadilar, ular orqali ota-bobolarimizning hayot tarzlari haqida tushunchaga ega bo`ladilar. Tarbiyaviy: O`quvchilarda bu darsda o`rganilgan bilimlar faxrlanish hissini uyg`otadi. Me`moriy obidalarni asrab-avaylashni o`rganadilar. Rivojlantiruvchi: O`quvchilarning ona-yurt tarixiga bo`lgan qiziqishlari ortadi. Yangi bilimga ega bo`ladilar, fikrlash qobiliyati o`sadi. Kompetensiyalar: Milliy va umummadaniy kompetensiyasi, Tarixiy voqelikni tushunish va uni mantiqiy izchillikda tushuntira olish kompetensiyasi, Kommunikativ kompetensiyani shakllantirish Dars turi: aralash Dars uslubi: og`zaki, yozma Dars usuli: hikoya, savol-javob, “Bingo mashqi”, “Guruhlar ishi”, test. Dars jihozi: darslik, bukletlar, xarita,rasmlar, mavzuga doir atama, tushunchalar yozilgan kartotekalar Darsning texnologik xaritasi: I.Tashkiliy qism 3 daqiqa II.Uy vazifasini tekshirish 8 daqiqa III.Yangi mavzu mazmunini yoritish 15 daqiqa IV.Yangi mavzuni mustahkamlash 15 daqiqa V.O’quvchilarni baholash 3 daqiqa VI.Uyga vazifa berish 2 daqiqa
1.Milodiy VI asrda Toshkent shahri qaysi viloyatning markazi hisoblangan? A)Choch viloyatining B)Toxariston viloyatining C)Sug'd viloyatining D)Parkana viloyatining 2.Toshkent nomi Xitoy manbalarida qanday atalgan? A) Binkat B) Shosh C) Choch D) Shi 3.O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining nechanchi moddasida Toshkent shahrining poytaxtlik maqomi yozib qo'yilgan? A)4-moddasida B)6-moddasida C)8-moddasida D)5-moddasida 4.“Toshkent” atamasi ilk bor qayerda ishlatilgan? A)Xitoy manbalarida B)Beruniy asarida C)Arab manbalarida D)Xorazmiy asarida 5.Xalqaro YUNESKO tashkilotining qarori bilan 2009-yilda qaysi shaharning 2200 yilligi nishonlandi? A)Buxoro B)Samarqand C)Toshkent D)Xiva 6.Dunyoda Toshkent qanday nomlari bilan shuhrat qozongan ? A)“Non shahri”, “Do’stlik va tinchlik shahri B)”Jar sohilidagi shahar” C) “Abadiy shahar” D)”Tosh shahri” III.Yangi mavzu bayoni: O`qituvchi darslikda berilgan har bir rasmdan unumli foydalanib, rasmlarga o`quvchilar diqqatini jalb etgan holda, hikoya usulida mavzuni tushintiradi. Ismoil Somoniy maqbarasi. Buxoro shahrining madaniyat va istirohat bog'I hududida Ismoil Somoniy maqbarasi qad ko'tarib turibdi. U IX asrda Movarounnahrning mashhur hukmdori Ismoil Somoniy tomonidan bunyod etilgan. Maqbaraning to'rt tomoni ham deyarli bir xil o'lchamli va bir xil ko'rinishdadir. Pishiq g'ishtdan ko'tarilgan ushbu maqbaraning devoir ko'rinishidan bo'yra to'qimasini eslatadi. Maqbaraning usti gumbaz bilan qoplangan. Gumbaz atrofiga to'rtta qubba o'rnatilgan. Minorai Kalon. Minorai Kalon (Katta minora) Buxoro shahrida bunyod etilgan eng go‘zal me’- moriy yodgorliklardan biri. Uni Movarounnahr hukmdori Arslonxon 1127-yilda qurdirgan. Minoraning poydevori yer sathidan 9 metr chuqurlikda bunyod etilgan.U tosh va maxsus qorishmadan ko'tarilgan. Minoraning balandligi 50 metr bo‘lib, pishgan g‘ishtdan terilgan bo'lib, yuqori qismiga atrofni kuzatish maqsadida 16 ta darcha ochilgan. Minora tepasiga uning ichiga qurilgan 104 ta aylanma zina orqali chiqilgan. Minorayi Kalon hamon savlat to'kib, qad ko'tarib turibdi. Registon majmuasi. Registon majmuasi Samarqandning Registon maydonida joylashgan. U Ulug‘bek, Sherdor va Tillakori madrasalaridan iborat me’moriy yodgorlikdir. Registon deyilganda Sharq mamlakatlarida, shu jumladan, O'zbekistonda ham shaharning markaziy maydoni tushunilgan. Tarixda bunday maydonlarda turli tadbirlar-bayramlar, sayllar, tomoshalar o'tkazilgan. Maydon o'yilib ketmasligi uchun uning ustiga mayda tosh yotqizilgan. Keyinchalik Registon maydonida Ulug'bek, Sherdor va Tillakori madrasalaridan iborat me'moriy majmua bunyod etildi. Ulug'bek madrasasi XV asrda qurildi. U ikki qavatli bo'lib, atrofi hujra va darsxonalar bilan o'ralgan. Madrasalarning qolgan ikkitasi-Sherdor va Tillakori madrasalarini XVII asrda Samarqand hokimi Yalangto'sh Bahodir qurdirgan. Sherdor madrasasi Ulug'bek madrasasining ro'parasida joylashgan. Madrasa to'rtburchakli va ikki qavatli qilib qurilgan. Peshtoqqa qizg'ish zarhal tusli sher oq ohuni quvib borayotgani tasvirlangan. Quyosh esa bodomqovoq, qiyiq ko'zli qilib tasvirlangan. Peshtoqning ikki tomonida gumbazli darsxona va masjid joylashgan. Tillakori (tilla bilan ishlangan) madrasasi dastlab Yalangto'shbiy kichik madrasasi deb nomlandi. Madrasa binosidan o'rin olgan masjidning bezagiga ko'p miqdorda oltin sarflangani uchun madrasa Tillakori nomini oldi. Samarqand shahrining 2750 yilligi munosabati bilan Tillakori madrasasida ham katta ta'mirlash ishlari amalga oshirildi. Bugungi kunda Registon maydonida mashhur «Sharq taronalari» xalqaro musiqiy festivallari o'tkazilib kelinmoqda. Bu xalqaro festivalning ahamiyati haqida O'zbekiston Prezidenti Islom Karimov bunday degan edi: «Sharq taronalari» musiqa festivali xalqlarimiz madaniyatlarini o'zaro boyitadi..., xalqlarimizni ...bir-biriga yaqinlashtiradi». Download 1,53 Mb. Do'stlaringiz bilan baham:
|
Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha
yuklab olish