Tarix fakulteti n. O`. Xolmatov O`rta osiyo arxelogiyasi: tosh asri

Chorbaqti vohasi yodgorliklari (Chorbaqti 15A, 29,33A, 35,45,47,51,55 va boshq.).- Chorbakti vohasi Daryosoy va Mohandaryo oralig’ida joylashgan Zarafshon qadimiy o’zani bo’lib, 1978 yilgi kompleks tadqiqotlar asosida aniqlangan (Vinogradov, Mamedov, 1979, 547 b.). 1984 yili Rossiya FA etnologiya instituti XAE, ToshMU geografiya fakulteti, hamda SamDU quyi Zarafshon arxeologik ekspedisiyasi hamkorlikda tadqiqot ishlarini olib borishib 60 dan ortiq mezolit-neolit davri makonlarini topishgan va tadqiq etishganlar. Yodgorliklarning asosiy qismi neolit davriga mansub bo’lib, madaniy qatlamlari saqlanmagan, joylanishi esa mayda ko’llar (cho’kmalar) qirg’oqlari bilan bog’liq ekan. Bu makonlar o’z moddiy madaniyatlari bilan kaltaminor jamoalariga taalluqli ekanligi tadqiqotlarda ma’lum bo’ldi (40 –rasm).

Qizilqumda amalga oshirilgan eng so’nggi arxeologik tadqiqotlar natijalari Zarafshon vohasi odamzod tomonidan ilk paleolit(ashel) davridan (Ko’kayaz 1,2 makonlari) e’tiboran o’zlashtirilganligini ko’rsatdi(Xo’janazarov, Sayfullayev, 2001). Ta’kidlash joizki, tosh davri keyingi taraqqiyot bosqichlari barchasida voha odamzod tomonidan istiqomat qilinib, o’ziga xos ravishda uzluksiz madaniyat yaratilganligi tadqiqotlarda aniqlangan edi: o’rta paleolit-Qo’tirbuloq, Zirabuloq; so’nggi paleolit- Samarqand makoni, Siabcha; mezolit-Chorbaqti makonlari, Sazog’on 1, Qorakamar, Zamichatosh; neolit- kaltaminar tarixiy-madaniy jamoalari, sazog’on jamoalari madaniyatlari (Toshkenboyev, Suleymanov, 1980;Djurakulov, 1987; Gulyamov, Islamov, Askarov, 1966; Vinogradov, 1981; Djurakulov, Xolmatov, 1991; Xolmatov, 1991, 4-25 betlar; 2000, 38-50 betlar).