Tarix-7 2017.(Uzb). indd

JAHON XALQ LARI O‘RTA
ASRLARNING RIVOJLANGAN DAVRIDA
(X I-X V ASRLAR)
15-§. YEVROPADA O‘RTA ASR
SHAHARLARI
Xo‘jalik taraqqiyoti. Yevropada X—XI 
asrlarda ishlab chiqarish yuksalgan. Bu, 
eng avvalo, hunarm andchilikda kuzatila- 
di. M ehnat qurollarining takomillashuvi, 
ustalar m ahoratining oshishi hunarm and- 
chilikni dehqonchilikdan alohida sohaga 
aylantiradi.
D ehqonchilikda ikki dalali almashlab 
ekish o ‘rnini uch dalali almashlab ekish 
egallaydi. U n d a ek in z o r u c h g a b o ‘li- 
nib, birinchi qismiga kuzgi, ikkinchisiga 
bahorgi g‘alla ekilsa, u chinchi m aydon 
sh u d g o r h o lid a q o ld irilib , y erg a dam
berilgan. Bu usulda yerning yarmi emas, 
u chdan ikki qismi band b o ‘lishi, m ah- 
sulot yetishtirishni ko‘paytirish im konini yaratadi.
O g‘ir g ‘ild irak li p lu g n in g ta rq a lish i g ‘a lla n i ekish- 
d an o ld in y ern i 2—3 m arta hay dash u c h u n im koniyat 
yaratgan. B o‘yinturuqning kashf etilishi esa plugni otga 
q o ‘shib y ern i h ay d ash n i tezlash tirg an . H o sild o rlik n in g
oshishi dehqon x o ‘jaligida ortiqcha m ahsulotning ko ‘pa- 
yishiga va uni hunarm andchilik buyumlariga ayirboshlash- 
ga y o ‘l ochgan.
Ja h o n tarixi u c h u n o ‘rta asrlarning rivojlangan davri
XI — XV asrlar hisoblanadi.
III BOB.
53-rasm . Plug
bilan yer haydash
5 — Jahon tarixi 7

---

66
III BOB. JAHON XALQLARI O RTA ASRLARNING RIVOJLANGAN DAVRIDA
j
E
о
a
;g
£
о
с
о
С
54-rasm . U c h dalali alm ashlab ekish
H unarm andlar tayyorlaydigan buyum larning turi, soni, 
sifati oshib borgan. Lekin qishloqda feodal hukm ronligi 
ta ’sirida hunarm andning erkinligi cheklangan. Natijada ular 
qishloqlardan qochib, o ‘z buyumlarini tayyorlash va sotish 
imkoniyati b o ‘lgan joylarga keta boshlaganlar.
O ‘rta asr shaharlari. Y evropada 
s h a h a r la rn in g p a y d o b o ‘lis h i va 
yuksalishi turli m am lakatlarda turli- 
c h a b o ‘lg an . D a s tla b I ta liy a va 
Fransiyaning janubidagi: Venetsiya, 
G enuya, F lo ren siy a, M a rse l, Tu- 
luzalar IX —X asrlard ay o q yuksala 
boshlagan. Bu shaharlarning dengiz 
orqali savdo yo‘lida joylashgani ular- 
ning taraqqiyotida m uhim ahamiyat 
kasb etgan. Yangi shaharlar X—XI asrlarda Fransiyaning 
shim olida, N iderlandiya, Angliya va G erm aniyada, X II—
X III asrlarda Vengriya, B oltiqbo‘yi, Rus yerlarida yangi 
shaharlar vujudga kela boshlagan. Yevropa shaharlarining 
turli asrlarda paydo b o ‘lishining asosiy sababi m am lakat- 
lardagi ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishdagi farqlar b o ‘lgan.