Tarix 6-sinf

Osiris – marhumlar dunyosining xudosi

Mushuk ko‘rinishidagi go‘zallik xudo- si – Bastet

Xattot haykali
Papirus

5. §. Qadimgi Misr madaniyati

_Yozuv Qadimgi misrliklar yozuvi insoni- yatning ilk yozuvlaridan biri edi.
Avvaliga har bir so‘z rasm ko‘rinishida yozil- gan. Yozuvdan duolar va marosimlarni yozib borishda foydalanishgan. Shuning uchun ham uni «muqaddas» yoki «xudolar kalomi» deb nomlashgan.
Qadimgi yunonlar ularni «iyerogliflar» de- yishgan («toshga chekilgan muqaddas bitiklar» ma’nosini anglatadi). Yozuvlar maqbaralar- ning devorlariga va xudolar haykallariga o‘yib yozilgan. Yozuv uchun tosh va sopoldan ham foydalanilgan.
Misrliklar alifbosi 750 iyeroglifdan iborat bo‘lgan. Har bir so‘z o‘zida bir qancha ramz- lar va timsollarni ifoda etgan. Iyerogliflarni o‘rganish ancha qiyin ish bo‘lib, savod chiqa- rish ko‘pchilikka ham nasib etavermagan. Iyerogliflarni qamish qilqalam bilan papirusga, ya’ni papirus poyasidan ishlangan qog‘ozga yozishgan. Turli rangdagi mineral bo‘yoqlar siyoh vazifasini o‘tagan. Ta’lim olayotganda sopol buyumlar parchasiga yoki ohaktoshga yozishgan. Husnixat san’atini egallagan kishi- lar yuksak saviyadagi ma’lumotli va savodxon kishilar sanalganlar, ular katta imtiyozlarga ega bo‘lib, izzat-hurmatda bo‘lganlar.

Iyerogliflar sirining kashf etilishi

Taniqli fransuz olimi Jak-Fran- sua Shampolyon 1822- yil- da jahonshumul ahamiyatga

Tosh lavha

molik kashfiyot qildi: u birinchi bo‘lib Misr matnlarini o‘qishga erishdi. Bu kashfiyotga Qohira shahridan uncha uzoq bo‘lmagan Rozett shahri yaqinidagi bir toshga chekil-

gan qadimgi Misr va qadimgi yunon tillarida- gi bir xil ma’nodagi bitik sabab bo‘ldi. Yunon tilidan tarjima qilish qiyinchilik tug‘dirmadi, matnlarni taqqoslab ko‘rib, har bir iyeroglif anglatgan ma’noni tushuntirib berish imkoni topildi.
Ana shu kashfiyotdan keyin papiruslarga bitilgan ko‘plab matnlar, ibodatxonalar va pi- ramidalar devorlaridagi bitiklar ko‘p asrlik jim- jitlikdan so‘ng «tilga kirdi». Tarixchilar esa Qa- dimgi Misr sivilizatsiyasini o‘rganish uchun muhim va ishonchli manbaga ega bo‘lishdi. Bugungi kunda Rozett bitiktoshi Londondagi Britaniya muzeyida saqlanmoqda.

O‘zingizni sinang!