Тарихшунослик фанидан

Birinchidan, mavjud va hukmron siyosiy sistemani isloh qilish sovet jamiyatini tubdan yangilashni taqozo etadi.
Ikkinchidan, KPSS rahbar bo‘lgan boshqaruv tizimi va uning butun faoliyatini isloh qilishga to‘g‘ri keladi. Bu o‘z o‘zidan lenincha boshqaruv va milliy siyosatda tub burilish qilishni taqozo etadi.
Uchinchidan, ittifoqdosh respublikalar va Markaz o‘rtasidagi munosabatlarga aniqlik kiritishni, ularning Konstitutsiyaviy vakolatlarini kengaytirishni talab qiladi.
To‘rtinchidan, gap agar faqat O‘zbekiston haqida borayotgan bo‘lsa, mavjud siyosiy tizim yana davom etadigan bo‘lsa, O‘zbekiston SSSR tarkibidan chiqib ketishi mumkinligini ko‘rsatadi.
Beshinchidan, siyosiy yetakchining tafakkur tarzini, ijtimoiy-siyosiy jarayonlar borishini oldindan payqash, baholash salohiyatini va, eng muhimi, shaxs sifatidagi siyosiy jasorat, siyosiy qatiyat, mislsiz iroda va yuksak madaniyat fazilatlarini ko‘rsatadi.
Islom Karimov tarixan juda qisqa vaqtda o‘zini «tafakkur inqilobchisi» sifatida ko‘rsatdi. Bu uning uchun ataylab, islohotlar qilish orqali, uzoq yillar mobaynida inson tafakkurini o‘rab-chirmab olgan fikrlash tarzini buzish, buzg‘unchi va shiddatkor oqimga qarshi turishga intilish orqali emas, aksincha, tabiiy holatda, shaxsiy fazilatlari, ichki imkoniyatlari, qobiliyati tufayli yuzaga kelayotgan, vaqt o‘tgani sayin shakllanib borayotgan voqelik sifatidagi fenomenidan kelib chiqadi.
Darhaqiqat, Islom Karimov fe’l-atvori, tafakkur tarzi jihatidan o‘zidan oldingi andozalarning tor, biqiq o‘lchovlariga sig‘maydi. Xuddi ana shu fazilatlari tufayli ham butun siyosiy tizimni sindirib tashlashga jur’at etdi. Iqtisodiy-ijtimoiy bo’hronlar, ma’naviy-ruhiy parokandaliklar, siyosiy va g‘oyaviy tanazzullarni hammadan oldin ko‘ra bildi. Totalitar aqidaparastlik va siyosiy dogmatizm sharoitining tobora chuqurlashib borayotganini boshqalardan oldinroq payqadi va katta jasorat bilan unga qarshi chiqdi. Аna shu tarzda jamiyatni tubdan yangilashga jur’at etdi.
Islom Karimov o‘zining radikal fikrlari va voqelikni kutilmaganda, favqulodda yondashuvlari bilan sovetlar imperiyasining inqirozini tezlashtirdi. Kommunistik afsonaning sarobligini isbot etdi. O‘zbekistonni, qolaversa, barcha ittifoqdosh respublikalarni g‘oyaviy tanazzul girdobiga tortgan sovet totalitarizmiga qarshi tura oldi va uni qat’iyat bilan yengdi. Harbiy kommunizm va fuqarolar sotsializmining lenincha g‘oyalari uydirmalarini fosh etish bilan o‘zining noyob mafkuraviy va siyosiy jihatidan butunlay yangi, tasavvurimizga sig‘maydigan dunyoning kashf etuvchisi sifatida ko‘rsata oldi.
Boshqacha qilib aytganda, Islom Karimov fenomeni haqidagi mulohazalar shaxsning tarixdagi o‘rni to‘g‘risidagi fikrgina emas. Balki tarixning shaxs borasida taqdiri va qadriyati bilan bog‘liqligi hamdir. Zotan, kamdan-kam tarixiy shaxslar tarixning tub burilish nuqtasini belgilab beradilar, jarayonlar va turmush tarzining bir xildagi oqimini keskin o‘zgartirib yuboradilar. Butunlay yangi, hayotbaxsh va huzurbaxsh turmush kechirish, aniqrog‘i, Inson va Insoniyat taqdiridagi mislsiz ma’naviy ko‘tarilishlar davrini boshlab beradilar.
Аna shu nuqtai-nazardan qaraganda Islom Karimov shaxsi xalqimizning tarixiy taqdiri, uning kechinmalari, iztirob va quvonchlari sifatida vujudga keldi. Boshqacha qilib aytganda, Islom Karimov fenomeni o‘zbek xalqining milliy qadriyatlari va ruhiyati, millat sifatidagi fenomeni orqali umuminsoniy qadriyatlar va umumjahon siyosati fenomeniga aylandi.
Tarix g‘ildiragining bir tekisdagi harakatini, me’yorini bo‘zish hamma vaqt ham quvonchli bo‘lavermaydi. Bu bir jihatdan islohotchining mo‘ljalni qay darajada to‘g‘ri olgani bilan bog‘liq bo‘lsa, ikkinchi tomondan ayni shu harakatni halokatlarga yo‘l qo‘ymasdan, sinab ko‘rilmagan, birov yurmagan xavfli xatarli dovondagi ishonchli harakatni ta’minlash hamdir. Аna shu tarzda uchinchi eng muhim masala yuzaga keladi. Bu bevosita shaxs hayoti, taqdiri bilan bog‘liq bo‘lgan tarixiy hodisa.