Тарих факультети Жаҳон тарихи

Корѐнинг XI-XII асрларда ижтимоий равнақи. Маданият.

Мамлакатнинг бирлашиши ва киданлар билан иттифоқ Кореянинг иқтисодини ривожланишига, қишлоқ хўжалиги ва хунармандчиликнинг гуллаб-яшнашига олиб келди. Киданлар томонидан бузиб ташланган вилоятлар Яна тараққий эта бошлади. Х11 аср бошларида Хитой сайѐхи Сюй Цзин деҳқончиликнинг Карѐ буйича кенг тарқалганлигидан гувоҳлик беради. Унинг гувоҳлигича хатто тоғли зоналарда ҳам шоли экилган.
Давлатнинг иқтисодий асосини деҳқонларнинг меҳнати ташкил этган. Деҳқонлар юридик ҳолатига қараб 2 га бўлинган. Унинг ката қисми Янин «яхши одам»ларга қарарди, улар оддий озод,давлат ерларида ишловчи одамлар эдилар. Иккинчи қисми эса чхонин (ѐмон ѐки ярамас) кишиларга бўлинган. Улар озод эмас эдилар. Улар бўйсунувчи деҳқонлар ҳисобланган.
Деҳқонлар рента-солиғини тўлар давлат ишларини ўтар, ҳарбий хизматни ўтар эдилар. Ер солиғи 1 10 дан 1 11 гача ҳосилдан тўланар, кўп вақтда унинг ҳажми кўпаяр эди. Деҳқонлардан Яна қўшимча солиқЛар: донни пойтахтга олиб боргани учун солиқ, йўлда ҳимоя қилиш учун солиқ тўй солиғи, подшо оиласидан бирор киши ўлса кўмиш учун солиқ, чет Эл элчилари келиши учун солиқ ундирилган. Шахсий ерларда рента солиғининг ҳажмини феодал ўзи белгиланган.
ХI-XII асрларда шахсий ер эгалиги ўса бошлади. Йирик феодаллар ва Будда монастирлари подшо саройи аъзолари монастир ва феодалар давлат ерларини деҳқонлар билан бирга қўшиб ола бошлади. Баъзида феодал вотчинниклар давлат ерларида ишловчи деҳқонларни ката ваъдалар бериб ўзларига оғдира бошлашди. Лекин бу ваъдаларга ишонган деҳқонлар тезда эркин деҳқонлардан қарам крепоснойларга айланиб, қаттиқ эксплуатация қилинган.
Давлат мажбуриятларига нафақат деҳқон маҳсулотлари, балки уйда ишлаб чиқарган маҳсулотлар, ҳайвон терилари, балиқлар ҳам тўланган. Бу барча нарсалар хукмрон синфнинг манфаатларини қондирмас эди. Керакли қазишмаларни топиш туз топиш, метални қайта ишлаш, қурол шиша ишлаб чиқариш, ҳар-хил тақинчоқлар буларнинг барини махсус ҳунармандлар ишлаб чиқаришган. Пойтахт ва йирик шахарларда давлат ҳунармандчилик устахоналари мавжуд эди. Устахоналарда даватга қарашли крепоснойлар ишлаган. Ҳунармандларнинг иши авлодларига мерос бўлиб ўтган. Ички савдо ҳам яхши ривожланган. Пойтахт ва йирик провинция шаҳарларида бутун бир савдогар маҳаллалар бор эди. Кўп жойларда бозорлар ташкил этилганэди. Бу бозорларда деҳқончилик меҳнатлари ҳунармандлар маҳсулотларига алмашган. Савдо ва ҳунармандчилик феодал давлатнинг қаттиқ таъқиби остида бўлган. Ташқи савдо ҳунармандчилик синф учун яхши даромад манбаи ҳисобланган.корѐ Хитой чжурчжэнлари ва Япония билан анча кучли савдо олиб борган. 1024 ва1040 йилларда Корѐга араб савдогарлари кириб келган. Улар дориворлар ва бошқа нарсалар олиб келишган ва олтин, кумуш, ипакка алмашишган. Корѐ Сунн давлати билан эътиборга молик савдо олиб борган. У ердан турли ҳил матолар қимматбаҳо ипак ва бошқа нарсалар олиб келинган. Корея савдогарлари Хитойдан женшень ва камѐб дорилар асал ва кумуш, қоғоз ва хоказолар олиб келишган.
Чжурженлардан корейслар тери, от, юнг ўқ ва камонлар олишар эди. Япониядан асал олиб келишиб, хунармандчилик маҳсулотларини уларга сотишар эди.
Ички ва ташқи савдонинг қанчалик мужималлигига қарамай савдогарлар ўзаро ижтимоий куч хисобланмаган.
Улар феодал ва Будда черковининг агенти сифатида мавжуд эди ва феодаллар уларни қаттиқ назорат қилган.
Корея давлатида Айниқса XI аср 2-ярмида феодал маданият асосий ўринни эгаллаган. 985 йилда чиновник мансабига ўтиш учун давлат имтихонининг аналогик хитойча усули ишлаб чиқилди. 992 йилда эса хукмрон чиновниклар учун олий конфуцийлик мактаби очилган. XI асрда Сарой кутубхонасида жуда кўп хитой конфуцийлик адабиѐти ва бир неча минг хитой китоблари мавжуд эди. Конфуций олимларининг харакати билан шахсий мактаблар очилган. Улар ичида 1055 йилда ташкил топган мактаб анча таниқли бўлган.
Бу вақтда буддизм роли анча юксак эди. Будда черкови аъзолари давлат ишларига тез аралашардилар. Подшо Мунчжона (1047-1083) даврида 60 йил давом этган «Тэчанчѐн» будда адабиѐти мақомига етказилган. 1097 йилд Кэгѐн атрофида Хинвонса Будда мақбараси қурилиши нихоясига етган. Бу мақбарада 1000та монах бўлган. Мўғуллар томонидан Хинванга бузиб ташланган ва ѐқиб юборилган.
Будда адабиѐтининг монументал нашрлари китоб босишнинг равнақига туртки берди. XIII аср ѐзувчиси Ли Кю Бо маълумот беришича «Санжон ѐмун» (Қадимги ва хозирги бошқарув хақижа китоби) китоби 1234 йилда ѐзилган. Бу китобда Корея давлати институтлари хақида маълумот берилган.