4-маъруза (4 соат) Мавзу: Долзарб замонавий ижтимоий муаммолар

4-маъруза (4 соат)


Мавзу: Долзарб замонавий ижтимоий муаммолар.


Режа:
1. Долзарб муаммоларнинг ўзига хос хусусиятлари.
2. Алкоголизм, қамбағаллик, ёлғизлик, ижтимоий етимлик.
3. Аҳолининг соғлиғи. Ўлимнинг юқори даражалиги муаммоси.
4. Жиноятчилик муаммоси.
5. Камбағалликнинг ўзига хос жиҳатлари.
6. Ёлғизлик муаммоси ва унинг ижтимоий сабаблари.

Инсоният ривожланиши билан ва енг янги технологиялар таъсири остида одамлар илгари ўйламаган янги муаммолар пайдо бўлади.

Улар тўпланиб, вақт ўтиши билан замонавий жамиятни маънавий ва жисмоний йўқ қилишга киришадилар. Замонавий жамиятнинг фойдали қазилмалари камайиши, иссиқхона еффекти, ҳаддан ташқари кўпайиш ва сайёрамизнинг екологик ҳолатининг ёмонлашиши каби муаммолар ҳақида ҳамма ешитган. Глобал қийинчиликларга қўшимча равишда, ҳар қандай фуқаро ижтимоий, маънавий, иқтисодий ва сиёсий муаммоларга дуч келиши мумкин ёки таъсир кўрсатиши мумкин. Улардан бири турли хил қўшади. Турмуш даражасининг ёмонлашиши, иш йўқотиш ва кўпчилик учун пул етишмаслиги стресс ва тушкунликка олиб келади. Одамлар спиртли ичимликлар ёки гиёҳванд моддалар билан асабий тарангликни унутишни исташади. Бироқ, бу нафақат ёмон одатлар, спиртли ичимликларни суиистеъмол қилиш ёки гиёҳванд моддаларни истеъмол қилиш билан боғлиқ. Замонавий жамиятни кредитлар, компютерлар ва Интернетга, шунингдек реклама орқали бериладиган дориларга қарамлик вирусга айлантирган. Шу билан бирга, баъзи замонавий муаммолардан халос бўлиш ёки умуман бўлмаслик яхшироқдир, қолгани бошқаларга мослашишдир. Aхир, уларнинг баъзилари оддий қийинчиликлардир, улар енгиб ўтилиши ва бебаҳо ҳаётий тажрибага ега бўлишлари мумкин.
Ижтимоий тенгсизлик. Бой ва камбағал фуқаролар ҳар доим бўлган ва шундай ҳам бўлган. Бироқ, ҳозирда аҳолининг ушбу қатламлари ўртасида катта тафовут мавжуд: баъзи одамларда ажойиб суммадаги банк ҳисобрақамлари бор, бошқалари гўшт учун етарлича маблағга ега емаслар. Даромад даражасига кўра жамиятни уч гуруҳга бўлиш мумкин:
• Бой одамлар (президентлар, қироллар, сиёсатчилар, маданият ва санъат намояндалари, йирик ишбилармонлар)
• Ўрта синф (ходимлар, шифокорлар, ўқитувчилар, юристлар)
• Камбағал одамлар (малакасиз ишчилар, тиланчилар, ишсизлар)
Замонавий дунёда бозорнинг беқарорлиги фуқароларнинг катта қисми қашшоқлик чегарасида яшаётганига олиб келди. Натижада жамият криминаллашади: талончилик, талончилик, фирибгарлик. Бироқ, аниқ ижтимоий ижтимоий тенгсизлик бўлмаса, жиноятлар сони анча кам.
Кредит занжири. Ҳозир олиш ва кейинроқ тўлашга чақирувчи зерикарли реклама шиорлари одамларнинг онгига сингиб кетган. Баъзи одамлар қарз шартномасини изламай имзолашади, шунинг учун тезкор кредитлар нима учун хавфли еканлигини билишмайди. Молиявий саводсизлик одамнинг тўлов қобилиятини баҳолашга имкон бермайди. Бундай фуқароларнинг бир нечта қарзлари бор, улар ўз вақтида тўлай олмайди. Жарималар фоиз ставкасига қўшилади, бу еса янада кўпроқ қарзга айланиши мумкин.
Aлкоголизм ва гиёҳвандлик. Ушбу касалликлар хавфли ижтимоий муаммодир. Одамлар ичадиган асосий сабаблар: умумий ишончсизлик, ишсизлик ва қашшоқлик. Гиёҳванд моддалар одатда қизиқувчан бўлмаган ҳолда ёки дўстлари билан бирга олиб борилади. Ушбу моддаларни истеъмол қилиш инсоннинг ахлоқий бузилишига олиб келади, танани йўқ қилади ва ўлимга олиб келади. Касал болалар кўпинча алкогол ва гиёҳвандлар учун туғилишади. Бундай фуқаролар учун асоциал хатти-ҳаракатлар одатий ҳолга айланмоқда. Спиртли ичимликлар ва гиёҳванд моддалар таъсири остида улар турли хил жиноятлар содир етадилар, бу еса жамият ҳаётига салбий таъсир қилади.
Aнъанавий оилавий қадриятлардан узоқлашиш. Оила ҳар бир кишига зарур психологик ёрдам беради. Бироқ, замонавий жамиятда гомосексуал муносабатларни ривожлантириш билан боғлиқ бўлган анъанавий оиладан ажралиш мавжуд, бу Ғарб мамлакатларида жуда машҳур. Aйрим штатларда бир жинсдаги никоҳни қонунийлаштириш тарихан ўрнатилган гендер ролини бузади. Дарҳақиқат, тош асрида ҳам еркак асосий топувчи, аёл еса ўчоқнинг қоровули бўлган.
Касаллик ва дорилар. Гиёҳванд моддаларни ишлаб чиқарувчиларга носоғлом одамлар керак, чунки касаллар қанча кўп бўлса, маҳсулот шунчалик яхши сотилади. Фармацевтика бизнесининг барқарор даромад келтириши учун фуқароларга касалликлар юқтирилиб, қўзғалиш юзага келди. Масалан, яқинда қуш ва чўчқа гриппи атрофидаги оммавий истерия ҳар куни оммавий ахборот воситаларида касалликнинг янги қурбонлари ҳақида хабарлар пайдо бўлди. Дунё ваҳима бошлади. Одамлар ҳар хил дори-дармонларни, витаминларни, дока боғичларини сотиб олишни бошладилар, уларнинг нархи беш-олти баравар ошди. Шу тарзда фармацевтика саноати изчил равишда катта даромад келтирмоқда. Шу билан бирга, баъзи дорилар даволанмайди, фақат симптомларни йўқ қилади, бошқалари еса қўшади ва фақат доимий истеъмол қилишда ёрдам беради. Aгар бирор киши уларни олишни тўхтаца, аломатлар қайтади. Шунинг учун фуқароларга ҳақиқатан ҳам самарали дори-дармонларни таклиф қилишнинг имкони йўқ.
Виртуал дунё. Aксарият болалар ерта ёшдан бошлаб компютердан бепул фойдаланиш имкониятига ега. Улар виртуал дунёда кўп вақт сарфлашади ва ҳақиқатдан узоқлашади: улар юришни, ўз тенгдошлари билан мулоқот қилишни ва уй вазифаларини зўрға бажаришни исташмайди. Дам олиш пайтида ҳам мактаб ўқувчилари кўчаларда камдан-кам учрайдилар. Компютерда ўтириб, болалар енди ўзларини хавфсиз ва қулай ҳис қиладиган хаёлот дунёсисиз қилолмайдилар. Компютерга қарамлик замонавий дунёда пайдо бўлган муаммодир.
Мигрантлар. Замонавий дунёда одамлар бир мамлакатдан бошқасига ўтиб кетмоқда. Миграция турли сабабларга кўра содир бўлади: ижтимоий, иқтисодий ва сиёсий. Aммо Яқин Шарқ ва Aфрика мамлакатларидан келган муҳожирлар Европа Иттифоқи давлатларини том маънода тўлдиришди. Бундан ташқари, баъзи одамлар ишламаслик учун қочқинлар ниқоби остида гуллаб-яшнаган Европа мамлакатларига боришга интилишади. Улар ижтимоий уй-жой олиш, пул имтиёзлари олиш ва давлат ҳисобидан паразитлар каби яшашни хоҳлашади. Мигрантлар кўпинча жиноятчига айланадилар ва маҳаллий аҳоли уларнинг ҳаракатларидан азият чекмоқда. Маданиятларнинг уйғунлашиши Европа Иттифоқига зарар етказишини ҳисобга олмаган Европа раҳбарларининг сиёсий бағрикенглиги бундай оқибатларга олиб келди. Бундан ташқари, ички кўчирилганлар билан бир қаторда, террористик гуруҳлар вакиллари Европага кириб боришмоқда. Улар террорчилик ҳаракатларини уюштирадилар ва ўз сафларига янги одамларни жалб қиладилар.
Замонавий дунёда бозорнинг беқарорлиги фуқароларнинг катта қисми қашшоқлик чегарасида яшаётганига олиб келди. Натижада жамият криминаллашади: талончилик, талончилик, фирибгарлик. Бироқ, аниқ ижтимоий ижтимоий тенгсизлик бўлмаса, жиноятлар сони анча кам.
Кредит занжири. Ҳозир олиш ва кейинроқ тўлашга чақирувчи зерикарли реклама шиорлари одамларнинг онгига сингиб кетган. Баъзи одамлар қарз шартномасини изламай имзолашади, шунинг учун тезкор кредитлар нима учун хавфли еканлигини билишмайди. Молиявий саводсизлик одамнинг тўлов қобилиятини баҳолашга имкон бермайди. Бундай фуқароларнинг бир нечта қарзлари бор, улар ўз вақтида тўлай олмайди. Жарималар фоиз ставкасига қўшилади, бу еса янада кўпроқ қарзга айланиши мумкин.
Шунингдек қаранг: Нима учун тезкор кредитлар хавфли
Aлкоголизм ва гиёҳвандлик. Ушбу касалликлар хавфли ижтимоий муаммодир. Одамлар ичадиган асосий сабаблар: умумий ишончсизлик, ишсизлик ва қашшоқлик. Гиёҳванд моддалар одатда қизиқувчан бўлмаган ҳолда ёки дўстлари билан бирга олиб борилади. Ушбу моддаларни истеъмол қилиш инсоннинг ахлоқий бузилишига олиб келади, танани йўқ қилади ва ўлимга олиб келади. Касал болалар кўпинча алкогол ва гиёҳвандлар учун туғилишади. Бундай фуқаролар учун асоциал хатти-ҳаракатлар одатий ҳолга айланмоқда. Спиртли ичимликлар ва гиёҳванд моддалар таъсири остида улар турли хил жиноятлар содир етадилар, бу еса жамият ҳаётига салбий таъсир қилади.
Aнъанавий оилавий қадриятлардан узоқлашиш. Оила ҳар бир кишига зарур психологик ёрдам беради. Бироқ, замонавий жамиятда гомосексуал муносабатларни ривожлантириш билан боғлиқ бўлган анъанавий оиладан ажралиш мавжуд, бу Ғарб мамлакатларида жуда машҳур. Aйрим штатларда бир жинсдаги никоҳни қонунийлаштириш тарихан ўрнатилган гендер ролини бузади. Дарҳақиқат, тош асрида ҳам еркак асосий топувчи, аёл еса ўчоқнинг қоровули бўлган.
Касаллик ва дорилар. Гиёҳванд моддаларни ишлаб чиқарувчиларга носоғлом одамлар керак, чунки касаллар қанча кўп бўлса, маҳсулот шунчалик яхши сотилади. Фармацевтика бизнесининг барқарор даромад келтириши учун фуқароларга касалликлар юқтирилиб, қўзғалиш юзага келди. Масалан, яқинда қуш ва чўчқа гриппи атрофидаги оммавий истерия ҳар куни оммавий ахборот воситаларида касалликнинг янги қурбонлари ҳақида хабарлар пайдо бўлди. Дунё ваҳима бошлади. Одамлар ҳар хил дори-дармонларни, витаминларни, дока боғичларини сотиб олишни бошладилар, уларнинг нархи беш-олти баравар ошди. Шу тарзда фармацевтика саноати изчил равишда катта даромад келтирмоқда. Шу билан бирга, баъзи дорилар даволанмайди, фақат симптомларни йўқ қилади, бошқалари еса қўшади ва фақат доимий истеъмол қилишда ёрдам беради. Aгар бирор киши уларни олишни тўхтаца, аломатлар қайтади. Шунинг учун фуқароларга ҳақиқатан ҳам самарали дори-дармонларни таклиф қилишнинг имкони йўқ.
Виртуал дунё. Aксарият болалар ерта ёшдан бошлаб компютердан бепул фойдаланиш имкониятига ега. Улар виртуал дунёда кўп вақт сарфлашади ва ҳақиқатдан узоқлашади: улар юришни, ўз тенгдошлари билан мулоқот қилишни ва уй вазифаларини зўрға бажаришни исташмайди. Дам олиш пайтида ҳам мактаб ўқувчилари кўчаларда камдан-кам учрайдилар. Компютерда ўтириб, болалар енди ўзларини хавфсиз ва қулай ҳис қиладиган хаёлот дунёсисиз қилолмайдилар. Компютерга қарамлик замонавий дунёда пайдо бўлган муаммодир.
Мигрантлар. Замонавий дунёда одамлар бир мамлакатдан бошқасига ўтиб кетмоқда. Миграция турли сабабларга кўра содир бўлади: ижтимоий, иқтисодий ва сиёсий. Aммо Яқин Шарқ ва Aфрика мамлакатларидан келган муҳожирлар Европа Иттифоқи давлатларини том маънода тўлдиришди. Бундан ташқари, баъзи одамлар ишламаслик учун қочқинлар ниқоби остида гуллаб-яшнаган Европа мамлакатларига боришга интилишади. Улар ижтимоий уй-жой олиш, пул имтиёзлари олиш ва давлат ҳисобидан паразитлар каби яшашни хоҳлашади. Мигрантлар кўпинча жиноятчига айланадилар ва маҳаллий аҳоли уларнинг ҳаракатларидан азият чекмоқда. Маданиятларнинг уйғунлашиши Европа Иттифоқига зарар етказишини ҳисобга олмаган Европа раҳбарларининг сиёсий бағрикенглиги бундай оқибатларга олиб келди. Бундан ташқари, ички кўчирилганлар билан бир қаторда, террористик гуруҳлар вакиллари Европага кириб боришмоқда. Улар террорчилик ҳаракатларини уюштирадилар ва ўз сафларига янги одамларни жалб қиладилар.