Тарқатма ва тақдимот материаллари

"Вариация" сўзи лотинча “variatio” сўзидан келиб чиққан бўлиб, ўзгариш, фарқ, тебраниш каби маъноларни билдиради.
Статистикада вариация деганда, ўзаро қарама-қарши омиллар таъсирида бўлган, бир турдаги бирликдан ташкил топган миқдорий ўзгаришлар тушунилади. Ўрганилаётган белгининг тасодифий ва сурункали (систематик) вариациялари бўлиши мумкин.
Ўрталаштирилаётган бирликларнинг ўртачадан ҳар хил тафовутда бўлиши вариация кўрсаткичлари орқали баҳоланади.
Вариация кўрсаткичлари

Кўрсаткичлар	Белги	Ҳисоблаш тартиби
		оддий қаторларда	вазнли қаторларда
Вариацион кенглик
Ўртача мутлақ тафовут
Дисперсия
Ўртача квадратик тафовут
Вариация коэффициенти

Жадвалдан кўриниб турибдики, тафовутни баҳолашда бир қанча кўрсаткичлардан фойдаланилади. Шулардан бири ва энг оддийси вариацион кенгликдир. Вариацион кенглик (R) дейилганда белгининг энг катта ва кичик даражалари орасидаги фарқ (тафовут) тушунилади ва у қуйидагича аниқланади:

бу ерда:
R - вариацион кенглик;
Хmaх - белгинннг энг катта даражаси;
Xmin белгининг энг кичик даражаси.
Мазкур кўрсаткич айрим камчиликларга эга: биринчидан, вариацион кенглик икки четки ҳадга асосланган, улар эса тасодифий бўлиши мумкин; иккинчидан, ҳадлар ўртача билан таққосланмайди. Шу сабабли бу кўрсаткичдан қаторнинг ҳадлари бир-биридан унчалик катта миқдорда фарқ қилмайдиган шароитларда фойдаланиш мумкин.