Taniberdiyev Akmal Abdug’anievich yengil atletika va uni o’qitish metodikasi

Burilishlarning yakka tayanchli fazasi.
Har bir burilishda yakka tayanchli 
fazaga o’tganda uloqtiruvchi to’g’ri tutilgan gavdasini orqaga tortadi va har bir 
burilishda buni oshira boradi. Bu muvozanat saqlash uchun zarur. Chunki har bir 
burilishda bosqonning tortish kuchi oshib boradi va bu kuchning yo’nalishi ham 
o’zgaradi. 
Qo’sh tayanchli fazada bosqonning tortilishi ko’proq oldinga yo’nalgan 
bo’lsa, bir tayanchli fazada u ancha yuqoriga qarab tortila boshlaydi. Sportchi bu 
kuchga qarshi turish uchun gavdasini yon tomonga ko’proq engashtirishga majbur 
bo’ladi (32-rasm). 
32-rasm. Bosqon uloqtirishda aylanish

---

119 
Bosqonning keyingi harakatlarida uloqtiruvchi chap tovonida aylanishni 
davom ettiradi. Chap poy uchi bilan uloqtirish tomoniga burilishi bilan, 
uloqtiruvchi poyining tashqi yuzasiga, keyin esa uning tagi bilan tayanishga o’tadi. 
Chap oyoqda aylanib turib, o’ng oyog’ini tizzadan sal bukiladi va chap oyoqqa 
yaqinlashtiradi (tizzani-tizzaga) va ayni bir paytda tosni chapga buradi. 
Har bir burilishdagi yakka tayanchli fazaning birinchi qismida bosqonning 
harakat tezligi birmuncha kamayadi, chunki yirik mushaklarning ish sharoiti 
qiyinlashadi. 
Bosqon sharining yuqori nuqtadan quyi nuqtaga tushish harakati vaqtida 
uloqtiruvchi chap oyog’ining tagida aylanishni davom ettiradi va bu oyoq 180
0
ga 
burilib, tizza bo’g’imida bir oz bukiladi. 
Uloqtiruvchi gavdasini burishni tamomlagach, o’ng oyog’ini chap oyog’i 
bilan bir chiziqda yerga qo’yadi va yakka tayanchli fazadan qo’sh tayanchli fazaga 
o’tadi. O’ng oyoq tagi to’liq yerga qo’yiladi. Bu paytda garchi gavda ko’proq chap 
oyoq ustida bo’lsa ham bosqonning tortish kuchini asosan o’ng oyoq bilan tutib 
turadi. O’ng oyoq tizza bo’g’imidan 140-150
0
ga, chap oyoq esa 95-100
0
ga 
bukiladi. Uloqtiruvchi tosni burish bilan «gavdani unga qayirishga» erishadi. Bu 
paytda qorin va orqa mushaklari ancha cho’ziladi. 
Har qaysi burilishda tos va elka kamarining siljitish yuz beradi. Burilishning 
birinchi yarmida qo’sh tayanch fazasida turgan uloqtiruvchi yelka kamarini 
chapga, dastlabki holatga buradi. Har bir burilishning ikkinchi yarmida esa 
uloqtiruvchi chap oyoqda aylanib, tosni yelka kamari nisbatan tezroq buradi. Har 
qaysi burilishning oxirida uloqtiruvchining gavdasi yana bosqon harakatini 
tezlashtirish uchun qulay holatga keladi.