Таълими ходимларини қайта

Масалаларни жадвал тузиб ечиш

Тезлик, вақт ва масофани ҳисоблашга доир масалаларни ечишда улар орасидаги боғланишлардан фойдаланилади:
Масофа = вақт • тезлик, С = в • т Вақт = масофа : тезлик, т = С : в Тезлик = масофа : вақт, в = С: т
Ҳисоблашларни бажариб, жадвални тўлдиринг. (Зарур ҳолларда соатни минутларда ифодаланг.)

Масофа	360км
Тезлик (км/соат)	20	30	40	45	60	72	80	90
Вақт(соат)	18				5

Ҳисоблашларни бажариб, жадвални тўлдиринг. (Зарур ҳолларда километрни метрларга айлантиринг.)

Масофа	540км
Вақт(соат)	5	6	9	10	12	15	18	20
Тезлик (км/соат)	108		60

Ҳисоблашларни бажариб, жадвални тўлдиринг:

Вақт	1 соат	1 соат 30 мин	2 соат	2 соат 30 мин	3 соат	4соат	5 соат	6 соат
Тезлик	120	80	60	48	40	30	24	20
(км/соат)						-
Масофа

Тезлик камайиши билан малум масофани(120 кмни) босиб ўтиш учттн кетадиган вақтнинг ортишига, аммо уларнинг кўпайтмаси ўша (120 км) масофага тенг бўлишига эътибор беринг.

Учрашма йўналишдаги ҳаракатга доир масалалар

Масала. Нозима ва Наиманинг уйлари орасидаги масофа 550 метр. Улар бир вақтда уйларидан чиқиб бир-бирига қараб кела бошлади. Нозима 1 минутда 60 метр, Наима эса 1 минутда 50 метр йўл юради. Қизлар қанча вақтдан кейин учрашади?
Ечиш: Қизлар 1 минутда бир-бирларига неча метр яқинлашади? 60 м +50 м =110 (м)
2) қизлар қанча вақтдан кейин учрашади? 550:110=5 (мин) Жавоб: 5 минутдан кейин.
Агар жисмлар (поездлар, велосипедлар, одамлар...) бир-бирига қараб ҳаракатланаѐтган бўлса, уларнинг яқинлашиш тезлиги улар тезликларининг йиғиндисига тенг бўлади.

1. 
   А ва Б шаҳарлар орасидаги масофа 480 км. Бу шаҳарлардан бир вақтда бир-бирига қараб икки автомобил йўлга чиқди. Улардан бирининг тезлиги 75 км/соат, иккинчисининг тезлиги эса 85 км/соат.
   

а) улар бир-бирига қандай тезлик билан яқинлашади? 1 соатдан кейин улар орасидаги масофа неча километр бўлади?
б) автомобиллар неча соатдан кейин учрашади? 75 км/соат 85 км/соат
480км

2. 
   А ва Б қишлоқлар орасидаги масофа 78 км. Бу қишлоқлардан бир вақтда бир-бирига қараб икки велосипедчи йўлга чиқди. Биринчи велосипедчининг тезлиги 12 км/соат. Бир соатдан кейин улар орасидаги масофа 52 км болди. Иккинчи велосипедчининг тезлигини топинг.
   

А ва Б шаҳарлар орасидаги масофа 650 км. Бу шаҳарлардан бир вақтда бир-бирига қараб икки поезд йўлга чиқди. Биринчи поезднинг тезлиги 60 км/соат, иккинчи поездники — 70 км/соат. а) поездлар неча соатдан сўнг учрашади? 6) учрашишга 1 соат қолганда улар орасидаги масофа неча километр бўлади?

Қарама-қарши йўналишдаги ҳаракатга доир масалалар.

Масала. Наима ўқийдиган мактаб уларнинг уйидан ўнг тарафда, Наиманинг опаси Нозима ўқийдиган лицей эса уйдан чап тарафда. Опа-сингил бир вақтда уйдан чиқди ва қарама-қарши йўналишда бири мактабга, иккинчиси лицейга йўл олди. Наиманинг юриш тезлиги 50 м/мин, Нозиманики эса 60 м/мин. 5 минутдан сўнг улар орасидаги масофа неча метр бўлади?
Ечиш: I усул 1) Наима 5 минутда қанча йўл юради? 50 м/мин • 5 мин = 250 м.

2. 
   Нозима 5 минутда қанча йўл юради? 60 м/мин • 5 мин = 300 м.
   
3. 
   5 минутдан сўнг улар орасидаги масофа неча метр болади? 250 м + 300 м = 550 м. Жавоб: 550 метр.
   

II усул

1. 
   1 минутда Наима ва Нозима бир-биридан неча метр узоқлашади? 50 м+60 м=110 м.
   
2. 
   5 минутда опа-сингиллар бир-биридан неча метр узоқлашади? 110 м • 5 = 550 м. Жавоб: 550 м.
   

Қарама-қарши йўналишдаги ҳаракатда жисмларнинг бир-биридан узоқлашиш тезлиги улар тезликларининг йиғиндисига тенг.

Бир хил йўналишдаги ҳаракатга доир масалалар

Масала. Анвар ва Равшан А қишлоқдан бир вақтда бир хил йўналишда велосипедларда йўлга чиқишди. Анварнинг тезлиги 12 км/соат, Равшанники эса 15 км/соат.
Уларнинг бир-биридан узоқлашиш тезлигини топинг.
Ечиш: 1 соатда Равшан Анвардан 15 км - 12 км = 3 км олдинда бўлади. Демак, уларнинг бир-биридан узоқланиш тезлиги 3 км/соат экан. Жавоб: 3 км/соат.