Масала. Автомобил Тошкентдан Самарқандга 5 соатда етиб келди. Тошкентдан Самарқандгача 330 км. Автомобилнинг тезлигини топинг.
Ечиш: Автомобил 1 соатда неча километр йўл юради? 330:5 = 66 (км).
Жавоб: Автомобилнинг тезлиги 66 км/соат. Бу ўртача тезликдир.
Машина Тошкентдан Самарқандгача бўлган масофанинг ҳаммасини бир хил ўзгармас 66 км/соат тезлик билан боса олмайди: у гоҳо секин, гоҳо тез юради, светофорлар олдида тўхташи мумкин.
Жисмнинг ўртача тезлигини топиш учун жисм босиб ўтган йўлни шу йўлни ўтиш учун кетган вақтга бўлиш керак.
Масалаларни ифода тузиб ечиш.
Ўқинг ва натижаниайтинг: 1. Омборда 18 750 кг ун бор эди. Омбордан биринчи куни 2 350 кг, иккинчи куни эса 3 400 кг ун бозорга олиб кетилди. Омборда қанча ун қолди? Масалани ифода тузиб ечинг. Масала шартининг қисқача ѐзилиши:
Бор эди — 18 750кг.
Биринчи куни жўнатилди - 2 350 к Иккинчи куни жўнатилди - 3 400 кг Қанча қолди - ?
Фермер қишга моллари учун 121 ем ғамлади. Молларга декабрда 31, январда эса 412 ц. ем берилди. Қанча ем қолди? Икки усул билан ечинг.
Масалаларни тенглама тузиб ечиш.
Саватда бир нечта анор бор эди. Наргиза боғдан яна 16 та анор узиб келиб саватчага солганидан кейин саватдаги анорлар 25 та бўлди. Аввал саватда нечта анор бўлган?
Ечиш: Саватда х дона анор бор эди. 16 та анор қўшилганда ундаги анорлар 25 та бўлди. Яъни, х + 16 = 25. Бундан х = 25 - 16.
Демак, х = 9. Жавоб: аввал саватда 9 та анор бўлган.
Номаълум қўшилувчини топиш учун йиғиндидан маълум қўшилувчини айириш керак. Холаси меҳмонга келган жиянлари олдига сомса қўйди. Сомсалардан 12 таси ейилгандан кейин 6 дона сомса қолди. Ликобчада нечта сомса бўлган? Тенглама тузиб ечамиз. Ликобчада х та сомса бор эди, 12 таси ейилди, нечтаси қолди? Демак, х- 12 = 6.
Тенгламани ечамиз: х = 6 + 12; х = 18.
Жавоб: 18 та.
Номалум камаювчини топиш учун айирмага айрилувчини қўшишкерак. Байрам дастурхонига олиб келинган 30 дона тарвуздан бир нечтаси сўйилганидан кейин 8 дона тарвуз қолди. Нечта тарвуз сўйилган? Тенглама тузиб ечамиз: 30 - х = 8, х = 30 - 8; х = 22.
Номаълум айирилувчини топиш учун камаювчидан айирмани айириш керак. Масалани тенглама тузиб ечинг:
Енгил машина тезлигини соатига 35 км камайтирганидан кейин унинг тезлиги соатига 50 км бўлди. Унинг тезлиги аввал қанча бўлган?